Πώς η στήριξη της Δύσης στο Ισραήλ ανοίγει στη Ρωσία την πόρτα της Μέσης Ανατολής

Από την αρχή της εισβολής στην Ουκρανία, ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν (φωτογραφία αρχείου, επάνω, από Sputnik/Vyacheslav Prokofyev via Reuters), κατάλαβε ότι διαθέτει ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα: τον χρόνο.

Το τεράστιο μέγεθος της ρωσικής γης, του πληθυσμού και της οικονομίας, καθώς και η σιδερένια πυγμή του στην πολιτική της χώρας, έδειχναν ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να μαίνεται για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια χωρίς τον κίνδυνο κυβερνητικής αλλαγής στη Μόσχα.

Ο πόλεμος στη Γάζα έχει προσφέρει μια ευκαρία στη Ρωσία

Αγόρι μεταφέρει τραυματισμένο παιδί στο νοσοκομείο Nasser μετά από ισραηλινά χτυπήματα στη Χαν Γιουνίς, στη νότια Λωρίδα της Γάζας (φωτογραφία Reuters/Ibraheem Abu Mustafa)

Πράγματι, ο τόσο γρήγορος εξοπλισμός της Ουκρανίας από τη Δύση μετά τη ρωσική εισβολή αποτελούσε μέρος της στρατηγικής της να επιβάλει τον ρυθμό ενάντια στη Μόσχα, σε μια προσπάθεια να της προκαλέσει μια σειρά από ήττες που θα την ανάγκαζαν να συρθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Αλλά 20 μήνες μετά ξέσπασε ένας άλλος πόλεμος, απομακρύνοντας την πολιτική εστίαση της Δύσης και του ευρύτερου κόσμου από την Ουκρανία.

Ο πόλεμος της Γάζας – αυτό που οι ιστορικοί πιθανότατα θα ονομάσουν Δεύτερος Οκτωβριανός Πόλεμος, καθώς σημειώνεται 50 χρόνια μετά από εκείνον του 1973 – έχει προσφέρει μια ευκαιρία στη Ρωσία ν’ ανακτήσει το ηθικό ανάστημα, να τραβήξει την προσοχή στον παγκόσμιο Νότο και ν’ αλλάξει τις σχέσεις της με τα έθνη της Μέσης Ανατολής, γράφει σε ανάλυσή του ο Faisal Al Yafai.

Το πρώτο έχει συζητηθεί πολύ. Η «λευκή επιταγή» που πρόσφεραν στο Ισραήλ οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες της Δύσης ήταν ένα δώρο στη Μόσχα.

Δυτική υποκρισία

Το Κρεμλίνο, οι πολιτικοί υποστηρικτές του και τα φίλα προσκείμενα σε αυτό μέσα ενημέρωσης έχουν κάνει επανειλημμένα ένα μη κολακευτικό παραλληλισμό μεταξύ του τρόπου με τον οποίο οι ΗΠΑ απάντησαν στην εισβολή στην Ουκρανία – με απειλές και κυρώσεις κατά της Ρωσίας – και εκείνου με τον οποίο αντιμετώπισαν τις επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα.

Η υποκρισία είναι κραυγαλέα και ταιριάζει απόλυτα με τη ρωσική αφήγηση ότι οι μεγάλες δυνάμεις συμπεριφέρονται διαφορετικά και οι κανόνες δεν ισχύουν γι’ αυτές. Γιατί λοιπόν, ρωτούν, πρέπει να ισχύουν για μια μεγάλη δύναμη όπως η Ρωσία όταν διακρίνει έναν κίνδυνο από την Ουκρανία;

Σχετική με την προσπάθεια ανάκτησης του ηθικού αναστήματος ήταν και η ικανότητά της να πετύχει τη στήριξη χωρών του Παγκόσμιου Νότου.

Το μήνυμα

Οι αναλυτές έχουν σημειώσει ότι το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών που εισήχθη από τη Ρωσία 10 ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα για την κατάπαυση του πυρός ήταν μια διπλωματική αποτυχία – και ήταν, αλλά μόνο εν μέρει.

Ναι, το ψήφισμα απέτυχε, αλλά με την Κίνα και τη Ρωσία να τάσσονται υπέρ και τους αναμενόμενους δυτικούς συμμάχους των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας κατά, μεταφέρθηκε ένα μήνυμα στο δικαστήριο της κοινής γνώμης στον Παγκόσμιο Νότο ότι ο διεθνής οργανισμός δρούσε μεροληπτικά ενάντια στα συμφέροντά τους.

Οι ηγέτες της Χαμάς Μπασέμ Ναΐμ (αριστερά) και Μούσα Αμπού Μαρζούκ (δεξιά) με τον υφυπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, Μιχαήλ Μπογκντάνοφ, στη Μόσχα στις 26 Οκτωβρίου 2023 (φωτογραφία από Hamas via Reuters)

Αυτές οι αλλαγές αφορούν περισσότερο τη δημόσια εικόνα παρά την πραγματική πολιτική, αν και ασκούν επίδραση. Αλλά ο πόλεμος της Γάζας αλλάζει επίσης τη σχέση της Ρωσίας με άλλες χώρες στη Μέση Ανατολή.

Σχέσεις Ρωσίας – Ισραήλ

Για χρόνια, η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει πρακτικές σχέσεις με το Ισραήλ. Με την ισχυρή της βάση στη Συρία, επιχείρησε να παίξει τον ρόλο της μεσολαβητικής δύναμης, αφήνοντας στο Τελ Αβίβ ορισμένα περιθώρια να βομβαρδίζει τοποθεσίες στο εσωτερικό της χώρας, προσφέροντας παράλληλα στο Ιράν δυνατότητες δράσης.

Ο πόλεμος της Γάζας το έχει αλλάξει αυτό. Μέσα σε δύο εβδομάδες από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου που πυροδότησε τη σύγκρουση, η Ρωσία καλωσόρισε μια αντιπροσωπεία της Χαμάς στη Μόσχα, φαινομενικά για να συζητήσει πώς να προστατευτούν οι ρώσοι πολίτες.

Αλλά δεδομένου ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την επίσημη επίσκεψη – και βάσει της επισήμανσης ότι ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν βρισκόταν εκεί την ίδια στιγμή – η διόλου παράλογη ερμηνεία ήταν ότι η Ρωσία διευκόλυνε τους σχεδιασμούς μεταξύ των δύο πλευρών.

Επιδείνωση

Από τότε, η σχέση της Μόσχας με το Τελ Αβίβ έχει επιδεινωθεί περαιτέρω και οι απεσταλμένοι των δυο χωρών στα Ηνωμένα Εθνη έχουν ανταλλάξει βαριές κουβέντες.

Για τη Ρωσία, η απομάκρυνση από το Ισραήλ της προσφέρει τη δυνατότητα να κερδίσει πολιτική υποστήριξη απ’ όλο τον μουσουλμανικό κόσμο. Καθιστά δυσκολότερο για τα αραβικά κράτη, και την Τουρκία, να υποστηρίξουν ανεπιφύλακτα την Ουκρανία.

Μετά την ανοιχτή στήριξη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Ισραήλ και την απουσία δηλώσεών του για την καταστροφή στη Γάζα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας δεν θα είναι ευπρόσδεκτος στη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου του επόμενου έτους. Αυτός μπορεί να ήταν ένας λάθος υπολογισμός από την πλευρά του Ζελένσκι αλλά η Μόσχα θα τον κεφαλαιοποιήσει.

Σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας

Ο πόλεμος δείχνει επίσης ότι οι σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας θερμαίνονται.

Συνάντηση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (αριστερά) με τον ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν (φωτογραφία αρχείου από Sputnik/Sergei Guneev via Ruters)

Πολύ πριν την εισβολή στην Ουκρανία, οι δυο χώρες πραγματοποιούσαν με επιφύλαξη αναγνωριστικούς κύκλους επαφών για την εξασφάλιση των συμφερόντων τους στη Συρία και η σύγκρουση στην Ουκρανία οδήγησε την Τουρκία να προσπαθεί να ισορροπήσει τις σχέσεις της ανάμεσα στα δυο μέρη. Αλλά ο πόλεμος της Γάζας άλλαξε το παιχνίδι των ισορροπιών και τις ενέταξε στην ίδια πλευρά.

Και οι δύο στόχευσαν τα βέλη τους είτε στο Ισραήλ είτε στον κύριο υποστηρικτή του τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και οι δύο βλέπουν σ’ αυτό μια ευκαιρία για μεγαλύτερο ρόλο.

Για την Τουρκία, θα ήταν κάτι σαν την ηθική ηγεσία της Μέσης Ανατολής. Για τη Ρωσία, η ενίσχυση που προσδοκά ως αντίπαλος της Κίνας στη διεκδίκηση της ηγεσίας του Παγκόσμιου Νότου.

Η σύγκρουση της Γάζας έχει προσφέρει στη Μόσχα τη δυνατότητα να προχωρήσει τις σχέσεις της με τη Μέση Ανατολή πέρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

«Διπλωματία κενού»

Η επιστροφή της Ρωσίας στην περιοχή συχνά υπερεκτιμάται. Παρ’ όλη την αναζήτηση τρόπων επιρροής στον Παγκόσμιο Νότο, δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για την εκτεταμένη υποστήριξη των αραβικών και αφρικανικών κυβερνήσεων όπως αυτή παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αντίθετα, η Μόσχα σήμερα ασκεί μια μορφή «διπλωματίας κενού», σπεύδοντας να καλύψει τους χώρους που αφήνει η υποχώρηση της Αμερικής ή απωθώντας τη δυτική επιρροή μόλις αυτή γίνει αντιδημοφιλής ή υποστηρίζοντας παραγκωνισμένες πολιτικές ομάδες.

Αυτά τα στοιχεία ανέδειξαν η πρόσφατη υποδοχή της Χαμάς στη ρωσική πρωτεύουσα, ο τρόπος με τον οποίο οι μυστικοί πράκτορες της Βάγκνερ συνεργάζονται με τις αφρικανικές κυβερνήσεις ή ο τρόπος με τον οποίο η Μόσχα μετά χαράς προσφέρθηκε για να σώσει το συριακό καθεστώς από τους ένοπλους αντιπάλους του.

Το ίδιο ισχύει και για τη σύγκρουση στη Γάζα, η οποία ήρθε στην πιο κατάλληλη στιγμή για τον Πούτιν. Με τη χωρίς όρους ή όρια υποστήριξη της Δύσης στο Ισραήλ, άνοιξε ο χώρος για να βουτήξει η Ρωσία στην πολιτική της Μέσης Ανατολής. Ηταν μόνο θέμα χρόνου.