Επισκέφτηκε πάλι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκη τη ΔΙΜΕΑ για να μας πει ότι «η αγορά λειτουργεί εύρυθμα και με διαφάνεια» και να μας διαβεβαιώσει, μαζί με τον αρμόδιο υπουργό Ανάπτυξης Κώστα Σκρέκα, πως η κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να συγκρατήσει την αύξηση των τιμών.

Βεβαίως, η αυθόρμητη αντίδραση όποιου έχει περάσει από σουπερμάρκετ τις τελευταίες μέρες είναι: «δηλαδή, εάν δεν είχατε κάνει και “ό,τι μπορείτε” που θα είχαν φτάσει οι τιμές;»

Διότι, το οι «αριθμοί ευημερούν και οι άνθρωποι δυστυχούν» έχει δυστυχώς την εφαρμογή του και στα ζητήματα που αφορούν τον πληθωρισμό.

Ο λόγος είναι ότι ενώ φαίνεται ότι έχει υποχωρήσει ο πληθωρισμός, την ίδια στιγμή εξακολουθεί να υπάρχει ακρίβεια εκεί ακριβώς που πονάει τα λαϊκά νοικοκυριά, δηλαδή σε είδη πρώτης ανάγκης.

Αυτό έχει να κάνει με δυο βασικές παραμέτρους.

Η πρώτη είναι ότι ακόμη και εάν υποχωρήσει ο πληθωρισμός, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν υποχωρήσει οι τιμές. Σημαίνει ότι συνεχίζουν να αυξάνονται, απλώς με μικρότερους ρυθμούς. Εάν στο μεταξύ δεν έχουν υπάρξει και ανάλογες αυξήσεις των μισθών τότε η οικονομική αιμορραγία των νοικοκυριών συνεχίζεται. Να το πούμε απλά: για τα νοικοκυριά η «συγκράτηση των τιμών» δεν είναι καν «δώρον άδωρον», είναι παράταση του αδιεξόδου.

Η δεύτερη είναι ότι ο πληθωρισμός ειδικά στα τρόφιμα παραμένει υψηλός. Τρέχει με 9% αυτή τη στιγμή, τριπλάσιο ποσοστό από το γενικό δείκτη που είναι στο 3%.

Αυτό εξηγεί γιατί για αρκετούς ανθρώπους έχει μετατραπεί σε εφιάλτη να κοιτάζουν, για παράδειγμα, τις τιμές στον πάγκο με τα τυριά στο σουπερμάρκετ.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι επειδή οι δαπάνες διατροφής είναι ανελαστικές, όσο μικρότερο το εισόδημα, τόσο μεγαλύτερο τμήμα του πηγαίνει εκεί και κατ’ επέκταση τόσο πιο επώδυνες είναι τυχόν αυξήσεις των τιμών.

Ο πληθωρισμός δεν είναι φυσικό φαινόμενο, ούτε εξαρτάται μόνο από «εξωτερικούς» παράγοντες, όπως είναι οι γεωπολιτικές εντάσεις ή από απρόβλεπτα γεγονότα.

Σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από συνειδητές αποφάσεις όσων εμπλέκονται στην παραγωγή και διακίνηση των προϊόντων και σχετίζεται άμεσα με τις δομές και τη διάρθρωση των αγορών, το παραγωγικό μοντέλο, αλλά και τους μηχανισμούς ελέγχου.

Παγκοσμίως συζητάμε το τελευταίο διάστημα για αυτό που έχει αποκληθεί «πληθωρισμός της απληστίας» (greedflation), δηλαδή το γεγονός ότι προκαλείται όχι τόσο από αυξήσεις στο κόστος παραγωγής, αλλά από προσπάθεια να διατηρηθούν ή ακόμη και να αυξηθούν τα περιθώρια κέρδους, είτε με καθαρή αύξηση των τιμών, είτε με σμίκρυνση των συσκευασιών (που ισοδυναμεί με αύξηση), το λεγόμενο shrinkflation.

Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι σε αρκετά προϊόντα η αγορά είναι δομημένη με τη μορφή καρτέλ. Αυτό σημαίνει ότι αντί για υγιή και αποτελεσματικό ανταγωνισμό που θα μπορούσε να οδηγήσει και σε υποχώρηση των τιμών, αυτό που παρατηρείται είναι καταχρηστικές πρακτικές συνεννοημένης είτε αύξησης των τιμών, είτε διατήρησής τους σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά που θα ήταν εάν λειτουργούσε ο ανταγωνισμός στην αγορά.

Αυτό σημαίνει ότι για να απαντηθούν οι αυξήσεις των τιμών και κάπως να ανακουφιστούν τα λαϊκά νοικοκυριά, χρειάζονται ουσιαστικές παρεμβάσεις.

Οι τιμές δεν υποχωρούν με επικοινωνιακού τύπου ανακοινώσεις, με «καλάθια του νοικοκυριού και των Χριστουγέννων» που δεν καλύπτουν τις πραγματικές ανάγκες και που πολύ απλά – όπως αποδεικνύεται- δεν αποτελούν παρά μόνο ασπιρίνη για την πραγματική στήριξη του οικογενειακού προϋπολογισμού. Δεν υποχωρούν με επισκέψεις σε σουπερμάρκετ ή στη ΔΙΜΕΑ. Και σίγουρα δεν υποχωρούν με βιντεάκια του πρωθυπουργού στο TikTok.

Χωρίς σπάσιμο των καρτέλ, χωρίς παρεμβάσεις που να μειώνουν τις τιμές σε κρίσιμα προϊόντα, χωρίς συνολική επίμονη θεσμική και πολιτική πίεση, και όχι πυροτεχνήματα, σε όσους σήμερα επιμένουν να διευρύνουν περιθώρια κέρδους σε βάρος της κοινωνίας, οι τιμές δεν πρόκειται να υποχωρήσουν και η ακρίβεια θα παραμείνει ακόμη και εάν η κυβέρνηση πανηγυρίζει ότι «υποχώρησε ο πληθωρισμός».

Θέλει να το κάνει η κυβέρνηση; Θέλει να το κάνει ο πρωθυπουργός; Θέλει να το κάνει ο αρμόδιος υπουργός;

Ή μήπως βολεύονται στη δημοσκοπική υπεροχή που έχουν και απλώς θέλουν να καθησυχάσουν ρίχνοντας στάχτη στα μάτια με βαρύγδουπες ανακοινώσεις και κινήσεις εντυπωσιασμού την κοινή γνώμη, χωρίς διάθεση πραγματικής ρήξης με μεγάλα συμφέροντα;

Γιατί διαφορετικά απλώς θα περιμένουμε να ανακοινωθούν τα νέα εικονικά «καλάθια» και ο νέος κύκλος βίντεο που ως δια μαγείας θα ανακαλύπτουν… μειώσεις των τιμών την ώρα που η κοινωνία θα στενάζει.

Γιατί αντιπολίτευση σήμερα μπορεί να μην υπάρχει, όμως αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι πιο σημαντική αντιπολίτευση γίνεται η ίδια η κοινωνία. Και απέναντι στην κοινωνία πολύ δύσκολα μπορεί να σταθεί όρθια μια κυβέρνηση.

Headlines