Έλλειψη εκπαιδευτικών, μια σιωπηρή παγκόσμια κρίση

Χαμηλές αμοιβές εν μέσω ακρίβειας, κακές συνθήκες εργασίας, αυξημένο άγχος, πολλή γραφειοκρατία που καταστρέφει ένα λειτούργημα όπως αυτό του εκπαιδευτικού, διάβρωση της κοινωνικής θέσης.

Στο μεταπανδημικό τοπίο, οι λόγοι είναι πολλοί. Σε μερικές χώρες προστίθενται μάλιστα παράγοντες όπως ο πόλεμος και η κλιματική κρίση.

Όμως δεδομένο παραμένει ένα.

Σε διεθνές επίπεδο, σε πλούσιες και φτωχότερες χώρες, οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς είναι τραγικές.

Φαινόμενο που εντείνει τους φόβους για το μέλλον της παιδείας. Και όχι μόνο.

«Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος, στην απελευθέρωση των δυνατοτήτων κάθε παιδιού και στην υλοποίηση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη», τονίζει στην πρώτη σχετική παγκόσμια έκθεση η UNESCO.

Διαδραματίζουν ιδιαίτερα κομβικό ρόλο στην επίτευξη του 4ου στόχου για εξασφάλιση ποιοτικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους.

Πλησιάζοντας όμως προς το 2030, ο στόχος φαντάζει όλο και πιο ανέφικτος.

Όλο και περισσότεροι μιλούν για μια κλιμακούμενη κρίση, που υπονομεύει τα εκπαιδευτικά συστήματα παγκοσμίως.

Πολυπαραγοντική, δεν περιορίζεται μόνο στον αριθμό των εκπαιδευτικών.

Έγκειται ουσιαστικά στην έλλειψη σημαντικών επενδύσεων και ενός μακρόπνοου οράματος για την παιδεία.

Ως εκ τούτου οι δάσκαλοι και οι καθηγητές λιγοστεύουν. Οι τάξεις γίνονται λιγότερες και με περισσότερους μαθητές. Οι εκπαιδευτικές ανισότητες διευρύνονται.

Το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης φθίνει, για ένα κατά τα λοιπά αναφαίρετο δικαίωμα, ο σεβασμός του οποίου αφορά το μέλλον όλων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το κενό στα εκπαιδευτικά συστήματα υπολογίζεται σε πάνω από 40 εκατομμύρια εκπαιδευτικούς

Τραγικά κενά

Για να επιτευχθεί ο στόχος καθολικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το 2030 απαιτείται σήμερα η άμεση πρόσληψη επιπλέον 44 εκατομμυρίων εκπαιδευτικών.

Καταδεικνύοντας την έλλειψη ουσιαστικής προόδου, ο αριθμός αυτός είναι μειωμένος μόλις κατά 2 εκατομμύρια σε σχέση με το 2016.

Η πανδημία αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα και τα όσα έπονται αυτής περιπλέκουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Σύμφωνα με την έκθεση της UNESCO, το 9% των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εγκατέλειψε πέρυσι το επάγγελμα. Ποσοστό διπλάσιο συγκριτικά με το 2015.

Τα δεδομένα είναι ακόμη χειρότερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Απαιτούνται 7 στις 10 προσλήψεις για να καλυφθούν τα κενά.

Μόνο λίγες περιοχές, όπως η νότια Ασία, έχουν καταφέρει να περιορίσουν σε ένα βαθμό τις ελλείψεις.

Μέχρι το 2030, μόλις 78 από τα 197 κράτη του ΟΗΕ προβλέπεται ότι θα έχουν συμπληρώσει τον απαιτούμενο αριθμό εκπαιδευτικών για διασφάλιση καθολικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Σε διάφορες περιοχές, οι λόγοι μπορεί να έχουν να κάνουν με ένοπλες συγκρούσεις, αυταρχικά καθεστώτα και έλλειψη πόρων.

Όμως στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, οι προκλήσεις μοιάζουν με φαύλο κύκλο.

Έχουν να κάνουν με τις συνταξιοδοτήσεις της γενιάς των Baby Boomers, εν μέσω δημογραφικής κρίσης.

Με τη μαζική φυγή από ένα συστημικά υποβαθμιζόμενο επάγγελμα-λειτούργημα (παραιτήσεις 9,2% των ανδρών και 4,2% των γυναικών εκπαιδευτικών το 2021).

Με την έλλειψη ενδιαφέροντος νέων για απασχόληση στον συγκεκριμένο επαγγελματικό κλάδο.

Όχι τυχαία, οι ελλείψεις συνδυαστικά σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική φτάνουν τα 4,8 εκατομμύρια εκπαιδευτικούς.

Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε μόλις 3 στις 10 ευρωπαϊκές και βορειοαμερικανικές χώρες αμείβονται περισσότερο από άλλα επαγγέλματα, που απαιτούν ανάλογα προσόντα.

Στις ΗΠΑ, όπου το 86% των δημόσιων σχολείων πασχίζει να προσλάβει εκπαιδευτικούς, οι ελλείψεις οδήγησαν σε διπλασιασμό του αριθμού των μαθητών ανά τάξη.

Σε αύξηση των διαδικτυακών μαθημάτων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και σε χαμηλότερα κριτήρια στις προσλήψεις ή σε αναζήτηση «σανίδας σωτηρίας» με συνταξιούχους εκπαιδευτικούς.

Λύσεις και απαντήσεις

Ηλίου φαεινότερο, η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, χωρίς χάσιμο χρόνου.

Η απάντηση δεν είναι μόνο στις προσλήψεις.

Παράγοντες όπως η παροχή κινήτρων, η δίκαιη πρόσβαση στην επαγγελματική ανάπτυξη, η κατάρτιση, η επαγγελματική αυτονομία, οι συνθήκες εργασίας, το ύψος των μισθών και η κοινωνική θέση χρειάζονται προσοχή, επισημαίνει σε έτερη σχετική έκθεση η UNESCO.

Χαρακτηρίζει ζωτικής σημασίας τις πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς, που προάγουν την ισότητα των φύλων στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού.

«Το ποικίλο εκπαιδευτικό εργατικό δυναμικό, που αντικατοπτρίζει τις κοινότητες που εξυπηρετούν, ενισχύει τη συνάφεια της εκπαίδευσης και εμπλουτίζει τη μαθησιακή εμπειρία», επισημαίνει η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών.

«Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη λήψη αποφάσεων και η προώθηση μιας συνεργατικής σχολικής κουλτούρας μπορεί να προσελκύσει και να διατηρήσει ποιοτικούς εκπαιδευτικούς», προσθέτει.

Απαιτούνται συστημικές λύσεις, παρατηρεί. Επαρκείς εγχώριες δαπάνες για την παιδεία.

Εμβάθυνση σε στρατηγικές που διασφαλίζουν ότι κάθε παιδί έχει πρόσβαση σε καταρτισμένους και με κίνητρα δασκάλους.

Κατανόηση των μετασχηματιστικών δυνατοτήτων τους στο τοπίο της διδασκαλίας, ενόσω η αντιμετώπιση της παγκόσμιας έλλειψης εκπαιδευτικών εξελίσσεται, εν έτει 2023, σε επείγουσα ανάγκη.