Τι είναι η keffiyeh, ποιος τη φοράει και πώς έγινε σύμβολο για τους Παλαιστίνιους;

Ο Ashish Prashar βρισκόταν σε μια παιδική χαρά του Μπρούκλιν με τον 18 μηνών γιο του στις αρχές Νοεμβρίου, όταν, όπως είπε, τον πλησίασε μια γυναίκα και τον ρώτησε αν υποστηρίζει τη Χαμάς.

Εκείνη θύμωνε όλο και περισσότερο, είπε ο Prashar, και η κατάσταση κλιμακώθηκε.

Σε μια ηχογράφηση μέρους της αλληλεπίδρασης που αναρτήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η γυναίκα, η Hadasa Bozakkaravani, φαίνεται να φωνάζει και να πετάει πράγματα στον Prashar, λέγοντας «εσύ και ο γιος σου, φύγετε».

Η Bozakkaravani έχει κατηγορηθεί για μια σειρά εγκλημάτων μίσους και δήλωσε αθώα όταν της απαγγέλθηκαν κατηγορίες τον περασμένο μήνα, σύμφωνα με τα δικαστικά αρχεία.

Ο Prashar δεν είναι Παλαιστίνιος, ούτε μουσουλμάνος, ούτε Άραβας. Είναι Βρετανός-Πουντζάμπι. Αλλά φορούσε ένα μαντήλι που έχει γίνει συνώνυμο των Παλαιστινίων: Μια ασπρόμαυρη κεφίγια.

Ορισμένοι λένε ότι τα σχέδια στην καφίγια συμβολίζουν διάφορες πτυχές της ζωής των Παλαιστινίων

Photo: Wikimedia Commons

Τι είναι η keffiyeh και τι σημαίνει;

Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και τον βομβαρδισμό της Γάζας από το Ισραήλ ως απάντηση, η καφίγια έχει τραβήξει τα βλέμματα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου των Ευχαριστιών, τρεις φοιτητές παλαιστινιακής καταγωγής πυροβολήθηκαν στο Βερμόντ – δύο από αυτούς φορούσαν keffiyeh.

Τι είναι, λοιπόν, η keffiyeh, ποιος τη φοράει και πώς έγινε σύμβολο για τους Παλαιστίνιους;

Πρώτον, τα βασικά.

Η keffiyeh, επίσης γνωστή ως hatta, είναι μια παραδοσιακή αραβική καλύπτρα κεφαλής. Ιστορικά, φοριόταν από νομαδικές κοινότητες – ή Βεδουίνους – στην ιστορική Παλαιστίνη. Είναι συνήθως κατασκευασμένη από βαμβάκι και στολισμένη με διακριτικά υφαντά μοτίβα. Κυκλοφορεί σε διάφορα χρώματα, αν και τον τελευταίο αιώνα, το ασπρόμαυρο έχει γίνει συνώνυμο των Παλαιστινίων.

Ορισμένοι λένε ότι τα σχέδια στην καφίγια συμβολίζουν διάφορες πτυχές της ζωής των Παλαιστινίων: Οι έντονες μαύρες λωρίδες στις άκρες συμβολίζουν τους ιστορικούς εμπορικούς δρόμους που περνούσαν από την Παλαιστίνη- το σχέδιο που μοιάζει με δίχτυ αντιπροσωπεύει τους δεσμούς των Παλαιστινίων με τη Μεσόγειο Θάλασσα- και οι καμπύλες γραμμές μοιάζουν με ελαιόδεντρα, ένα σημαντικό σημείο υπερηφάνειας για τους Παλαιστινίους.

Αν και κανένας από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν μπορεί να υποστηριχθεί από ιστορικά στοιχεία, τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει αποδεκτοί από τους Παλαιστίνιους της διασποράς ως το νόημα πίσω από τα σχέδια της κεφίγια τους.

Photo: Wikimedia Commons

Πώς άλλαξε το νόημά της με την πάροδο του χρόνου;

«Στην έρευνά μου και στην εμπειρία μου, με την keffiyeh του 19ου αιώνα, βλέπω συχνά μια ποικιλία χρωμάτων», δήλωσε η Wafa Ghnaim, Παλαιστίνια ειδικός σε θέματα ενδυμασίας και ανώτερη ερευνήτρια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. «Βλέπω λευκό-μαύρο όπως βλέπουμε σήμερα, αλλά και πράσινο. Και μερικές φορές βλέπω κλωστές χρυσού και κόκκινου χρώματος. Πραγματικά, μόλις τη δεκαετία του 1930 αρχίζουμε να βλέπουμε την keffiyeh να αλλάζει νόημα, όχι από τα σχέδια που υπάρχουν στο μαντήλι, αλλά από τη χρήση της».

Μέχρι τη δεκαετία του 1920, η keffiyeh φοριόταν σχεδόν αποκλειστικά από τους άνδρες Βεδουίνους, σύμφωνα με την Ghnaim, και ήταν απλώς ένας τρόπος για να ξεχωρίζουν οι νομάδες στην ιστορική Παλαιστίνη από τους χωρικούς, τους fellaheen και τους κατοίκους της πόλης.

Σύμφωνα με την Ghnaim, η πρώτη φορά που βλέπουμε την keffiyeh να χρησιμοποιείται ως πολιτική δήλωση ήταν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Αράβων στην Παλαιστίνη το 1936 – μια εξέγερση κατά της βρετανικής κυριαρχίας που περιλάμβανε αιτήματα για ανεξαρτησία και τερματισμό της εβραϊκής μετανάστευσης.

Η μυστική ιστορία μεταξύ πολλών Παλαιστινίων είναι ότι ο Αραφάτ δίπλωνε την keffiyeh του με τρόπο που να του θυμίζει τον Θόλο του Βράχου στην Ιερουσαλήμ και άφησε το πλαϊνό τμήμα να τυλίγεται με τρόπο που να μοιάζει με τον ιστορικό χάρτη της Παλαιστίνης

Ο Γιάσερ Αραφάτ / Photo: Wikimedia Commons

Την οικειοποιήθηκε ο Γιάσερ Αραφάτ

Εκείνη την εποχή, η πλειοψηφία της ένοπλης αντίστασης γινόταν στα χωριά και οι μαχητές χρησιμοποιούσαν την keffiyeh για να κρύψουν τα χαρακτηριστικά τους – βοηθώντας το να συνδεθεί με την επανάσταση. Οι ηγέτες της επανάστασης έδωσαν εντολή στους άνδρες να φορούν την keffiyeh για να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους επαναστάτες και για να μην μπορούν οι Βρετανοί να ξεχωρίσουν τους αγωνιστές από τους άλλους.

Στη δεκαετία του 1960, συνδέθηκε με τον παλαιστινιακό λαό, ιδίως λόγω της υιοθέτησής του από ηγέτες όπως ο Γιάσερ Αραφάτ. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής, αντιπροσώπευε την αλληλεγγύη και την αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής.

Η μυστική ιστορία μεταξύ πολλών Παλαιστινίων είναι ότι ο Αραφάτ δίπλωνε την keffiyeh του με τρόπο που να του θυμίζει τον Θόλο του Βράχου στην Ιερουσαλήμ και άφησε το πλαϊνό τμήμα να τυλίγεται με τρόπο που να μοιάζει με τον ιστορικό χάρτη της Παλαιστίνης.

Περίπου την ίδια εποχή, οι fedayeen – όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους Παλαιστίνιους μαχητές – οργάνωναν αντάρτικες επιχειρήσεις φορώντας την keffiyeh.

Άλλοι επιφανείς Παλαιστίνιοι φόρεσαν επίσης την keffiyeh κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, συμπεριλαμβανομένης της Leila Khaled – η οποία συμμετείχε σε δύο αεροπειρατείες αεροπλάνων το 1969 και το 1970 ως μέλος του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Photo: Wikimedia Commons

Τι σημαίνει τώρα; Εξαρτάται από το ποιον ρωτάτε

«Τότε είναι που αρχίσαμε να βλέπουμε γυναίκες να φορούν την ασπρόμαυρη keffiyeh, συγκεκριμένα Παλαιστίνιες γυναίκες», δήλωσε η Ghnaim. «Έτσι, δεν ήταν πλέον μόνο μια ανδρική καλύπτρα κεφαλής. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, έγινε ένα αξεσουάρ που φορούσαν και οι Παλαιστίνιες γυναίκες γύρω από το λαιμό τους».

Για πολλούς Παλαιστίνιους, συμβολίζει τη λαχτάρα τους για ελευθερία και αποτελεί ένα νεύμα στην ιστορία τους. Για ορισμένους μη Παλαιστίνιους, είναι μια ένδειξη αλληλεγγύης.

Πρόσφατα, συνδέθηκε επίσης με τον εκπρόσωπο της Χαμάς που είναι γνωστός μόνο με το ψευδώνυμό του, Αμπού Ομπέιντα. Έγινε γνωστός ως al-mulatham ή ο «μασκοφόρος» επειδή το πρόσωπό του καλύπτεται πάντα από ένα κόκκινο και άσπρο keffiyeh που δείχνει μόνο τα μάτια του.

Η φωνή του – και η keffiyeh του – έχουν γίνει οικεία σύμβολα στα αραβικά νοικοκυριά κατά τη διάρκεια της φρίκης αυτού του πολέμου. Έχει επαινέσει την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, η οποία σύμφωνα με την ισραηλινή κυβέρνηση σκότωσε 1.200 άτομα, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, ως νίκη για την παλαιστινιακή υπόθεση. Διατήρησε αυτή τη στάση, ακόμη και όταν η ισραηλινή απάντηση έχει σκοτώσει περισσότερους από 16.000 ανθρώπους στη Γάζα, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της Γάζας, στους οποίους περιλαμβάνονται κυρίως γυναίκες και παιδιά.

Πώς η παραδοσιακή παλαιστινιακή μαντίλα κατασκευάζεται στο τελευταίο εναπομείναν εργοστάσιο

«Τη φοράω και μου δίνει ένα συναίσθημα»

Υπάρχει μια μακρά ιστορία που οι Παλαιστίνιοι φορούν την keffiyeh για να καλύψουν τα πρόσωπά τους, σύμφωνα με την Ghnaim, όχι μόνο ως μια μορφή ακτιβισμού αλλά και για να προστατευτούν από τα δακρυγόνα ή από την αναγνώριση κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.

Για άλλους, όπως η queer Παλαιστίνια δημιουργός περιεχομένου Rand Jitan, που ζει στη Νέα Υόρκη, η keffiyeh δεν έχει καμία σχέση με μια συγκεκριμένη ομάδα ή οργάνωση – αλλά, μάλλον, με την κληρονομιά της. Η keffiyeh της ήταν ένα δώρο από τον θεραπευτή της, και είπε ότι το φοράει όποτε μπορεί και με διάφορους τρόπους: Tυλιγμένο γύρω από το λαιμό της, τυλιγμένο γύρω από το κεφάλι της, και μερικές φορές ακόμη και ως εσάρπα όταν πηγαίνει στην παραλία ή στο πάρκο.

«Τη φοράω και μου δίνει ένα συναίσθημα» είπε. «Πόσο ισχυρό είναι αυτό; Όπως τα χρόνια και οι ιστορίες που έχουμε εναποθέσει σε ένα γ@μημένο ύφασμα. Είναι τρελό. Είναι φοβερό. Είναι απίστευτο. Είναι πανέμορφο».

Η Jitan φτιάχνει την keffiyeh της με διαφορετικούς τρόπους, οι οποίοι, όπως είπε, συγκεντρώνουν διαφορετικές αντιδράσεις από τους ανθρώπους. «Μερικές φορές, όταν τη φοράω στο κεφάλι μου και μοιάζει με χιτζάμπ – ή μοιάζει με αυτό που κάποιος μπορεί να δει στην τηλεόραση και να υποθέσει ότι είναι «τρομοκράτης» – νιώθω ακόμα πιο δυνατός όταν το κάνω αυτό» είπε η Jitan. «Δεν ψάχνω για αντιδράσεις, ψάχνω για ανθρώπους που θα προκαλέσουν εσωτερικά τον εαυτό τους. Και μου αρέσει αυτό».

Photo: Wikimedia Commons

«Σημαίνει ότι στέκομαι αλληλέγγυος με όλους τους καταπιεσμένους ανθρώπους»

Για άλλους, ωστόσο, όπως ο Prashar και οι φοιτητές στο Βερμόντ, υπάρχει ο φόβος ότι η keffiyeh μπορεί να προκαλέσει βίαιη αντίδραση. Ο Ghnaim βλέπει αυτή τη βία ως αντανάκλαση του πόσο απάνθρωποι έχουν γίνει οι Παλαιστίνιοι και ο αγώνας τους για ανεξαρτησία.

«Η keffiyeh και τα ρούχα μας θα αντικατοπτρίζουν πάντα το σημερινό μας πλαίσιο και την ταυτότητά μας» δήλωσε. «Αυτή είναι η ιστορία της παλαιστινιακής ενδυμασίας. Πάντα εκφράζουμε την ταυτότητά μας μέσα από το ντύσιμό μας. Και νομίζω ότι αυτή τη στιγμή βλέπουμε ότι, επίσης, φαίνεται ότι οι άνθρωποι αντανακλούν τις δικές τους πεποιθήσεις και κρίσεις για την ταυτότητά μας στο ντύσιμό μας».

Τον Prashar, η αντιπαράθεση στην παιδική χαρά του Μπρούκλιν τον έκανε ξεκάθαρα πιο προκλητικό.

«Σημαίνει ότι στέκομαι αλληλέγγυος με όλους τους καταπιεσμένους ανθρώπους, ιδίως τους Παλαιστίνιους» είπε για την καφίγια. «Καταλαβαίνω ότι σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα για πολλούς ανθρώπους. Αλλά για μένα, δείχνει ότι τους βλέπω, ότι είμαι δίπλα τους».

«Δεν πρόκειται ποτέ να το βγάλω».

Louis Vuitton says they are politically neutral yet they are getting profits from the sale of this $705 keffiyeh inspired scarf usually worn by the Arabs and a symbol of Palestinian nationalism. And the color, is that some form of passive political commentary? pic.twitter.com/t3EALTVV56

— Ikhwan (@JatIkhwan) June 2, 2021

«Διαχρονικό αξεσουάρ που δημιουργεί μια χαλαρή διάθεση»

Το 2021 η Louis Vuitton αντιμετώπισε κατηγορίες για πολιτιστική οικειοποίηση πουλώντας κασκόλ 705 δολαρίων εμπνευσμένο από την παλαιστινιακή keffiyeh

Ο γαλλικός οίκος μόδας περιέγραψε το κασκόλ ως «διαχρονικό αξεσουάρ που δημιουργεί μια χαλαρή διάθεση».

Στον ιστότοπο του γαλλικού οίκου μόδας το Monogram Keffieh Stole αναφερόταν ως εξής: «εμπνευσμένο από την κλασική keffieh και εμπλουτισμένο με τις υπογραφές του οίκου».

«Μια τεχνική ύφανσης ζακάρ χρησιμοποιείται για τη δημιουργία των περίπλοκων μοτίβων Monogram στη βάση του από ανάμεικτο βαμβάκι, μαλλί και μετάξι. Μαλακό και ελαφρύ με κρόσσια στις άκρες, αυτό το διαχρονικό αξεσουάρ δημιουργεί μια χαλαρή διάθεση» συνεχίζε η περιγραφή του προϊόντος.

Ωστόσο, πολλοί κατηγόρησαν έκτοτε τη Louis Vuitton ότι «κερδοσκοπεί από τους καταπιεσμένους ανθρώπους» και ότι δεν αναγνωρίζει τη σημασία του κασκόλ ως σύμβολο του παλαιστινιακού έθνους.

«Είναι τόσο ασεβές να πουλάτε το σύμβολο του παλαιστινιακού πολιτισμού, την keffiyeh για το γελοίο ποσό των 705 δολαρίων, χωρίς να αναγνωρίζετε ότι ανήκει στον παλαιστινιακό πολιτισμό», έγραψε ένα άτομο στο Twitter. «Αναγνωρίστε τουλάχιστον τον παλαιστινιακό λαό και τον αγώνα του. Μιλάμε για οικειοποίηση».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Diet Prada ™ (@diet_prada)

Είχε επιλέξει σκόπιμα τα χρώματα της σημαίας του Ισραήλ για το αξεσουάρ

Κάποιος άλλος έγραψε: «Η Louis Vuitton λέει ότι είναι πολιτικά ουδέτερη, αλλά έχει κέρδη από την πώληση αυτού του εμπνευσμένου από την keffiyeh μαντήλι των 705 δολαρίων, που συνήθως φοριέται από τους Άραβες και αποτελεί σύμβολο του παλαιστινιακού έθνους. Και το χρώμα, είναι κι αυτό κάποια μορφή παθητικού πολιτικού σχολιασμού;».

Το πιθανό, προκλητικό νόημα πίσω από τα μπλε και λευκά χρώματα του κασκόλ σχολιάστηκε από πολυάριθμους επικριτές, με πολλούς να αμφισβητούν ότι ο οίκος είχε επιλέξει τυχαία τα χρώματα της σημαίας του Ισραήλ για το αξεσουάρ.

Την κριτική μοιράστηκε και ο παρατηρητικός λογαριασμός DietPrada στο Instagram, ο οποίος ανέβασε μια σειρά από φωτογραφίες που συγκρίνουν το κασκόλ της Louis Vuitton με την παραδοσιακή keffiyeh και έγραψε: «Έτσι, η στάση της LVMH στην πολιτική είναι «ουδέτερη», αλλά εξακολουθούν να κατασκευάζουν μία keffiyeh με λογότυπο 705 δολαρίων, η οποία είναι μια παραδοσιακή αραβική καλύπτρα κεφαλής που έχει γίνει σύμβολο του παλαιστινιακού έθνους. Χμμμμ…».

«Η Louis Vuitton φέρεται σαν «δεν θα σχολιάσουμε την πολιτική, αλλά θα επωφεληθούμε από αυτήν»», σχολίασε ένα άτομο, ενώ ένα άλλο είπε: «Θα μπορούσαν να είχαν σχεδιάσει ένα κανονικό κασκόλ, δεν είμαι σίγουρος γιατί αισθάνθηκαν την ανάγκη να πάρουν ειδικά από την κουλτούρα κάποιου άλλου;. Δεν είναι καν ένα αθώο λάθος ή σύμπτωση, ξέρουν από πού προέρχεται».

Εκείνη την εποχή, η Amani Hassan, διευθύντρια προγράμματος στο Αραβοβρετανικό Κέντρο, δήλωσε στο πρακτορείο ότι η χρήση του σχεδίου στη μόδα σημαίνει επίσης ότι «χάνει το αρχικό του νόημα και διευκολύνει την κατοχή».

*Με στοιχεία από npr.org και independent.co.uk