Ο κανιβαλισμός στο ζωικό βασίλειο: Η λίστα με 12 ζώα «κανίβαλους»

Όταν ακούει κανείς τη λέξη «κανιβαλισμός», σκέφτεται την αποκρουστική πράξη -που ξεπερνά τα όρια της λογικής- κατά την οποία ένα ζώο καταβροχθίζει ένα άλλο, τα οποία ανήκουν στο ίδιο είδος. Ωστόσο, τα πράγματα στο ζωικό βασίλειο είναι λίγο πιο… διαφορετικά, καθώς δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο κάποιο ζώο να φάει ένα όμοιό του για λόγους ειβίωσης – ιδίως στα υδάτινα οικοσυστήματα, στα ερπετά και στα έντομα.

Πρόκειται για μία τακτική που συναντάται στη φύση εκατομμύρια χρόνια πίσω. Η παλαιότερη γνωστή περίπτωση στον κόσμο χρονολογείται στους τριλοβίτες (ασπόνδυλα αρθρόποδα που έχουν εξαφανιστεί) πριν από 500 εκατομμύρια χρόνια.

Σήμερα, υπάρχουν ακόμα αρκετά πλάσματα που επιδίδονται σ’ αυτή τη συμπεριφορά. Προφανώς κάτι τέτοιο συμβαίνει σε εξαιρετικά σπάνιες και επείγουσες για την επιβίωση περιπτώσεις, αλλά… συμβαίνει.

Το Live Science έχει συγκεντρώσει μία λίστα με τα 12 είδη του ζωικού βασιλείου που καταφεύγουν στον κανιβαλισμό. Περιλαμβάνει από πεινασμένους ιπποπόταμους μέχρι τζάγκουαρ και… φώκιες. Ποιο είναι όμως το χειρότερο ζώο από όλα αυτά;

Και στη φύση θηλυκά τα περισσότερα θύματα των αρσενικών

Η λίστα με 12 ζώα-«κανίβαλους»

1. Πίθηκοι

Ο κανιβαλισμός στους πιθήκους συνδέεται συνήθως με την θανάτωση των νεογέννητων μικρών τους. Για παράδειγμα, το 2019, ερευνητές παρατήρησαν μια ομάδα ασπροπρόσωπων πιθήκων καπουτσίνων του Παναμά (Cebus imitator) να κανιβαλίζουν ένα νεογέννητο στο Εθνικό Πάρκο Santa Rosa στην Κόστα Ρίκα, αφού το 10 ημερών πιθηκάκι έπεσε από ένα δέντρο.

Οι ερευνητές που βρέθηκαν μπροστά υποψιάστηκαν ότι ένα ενήλικο αρσενικό έσπρωξε ή επιτέθηκε στο βρέφος, προκαλώντας το θάνατό του. Τα ενήλικα αρσενικά πολλών διαφορετικών ειδών πιθήκων θα σκοτώσουν απογόνους άλλων αρσενικών, για να έχουν την ευκαιρία να γεννήσουν τους δικούς τους.

2. Πολικές αρκούδες

Οι περισσότερες περιπτώσεις κανιβαλισμού στις πολικές αρκούδες (Ursus maritimus) αφορούν αρσενικά που σκοτώνουν μικρά, νεαρά ή ακόμη και -πολύ σπάνια- ενήλικα θηλυκά. Ωστόσο, τόσο οι αρσενικές όσο και οι θηλυκές πολικές αρκούδες θα περισυλλέξουν πτώματα των νεκρών αρκούδων που σκοτώνονται από ανθρώπους, σύμφωνα με μια μελέτη του 2011 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Arctic.

Ο Guardian είχε αναφέρει το 2020 ότι ο κανιβαλισμός ήταν σε άνοδο στις πολικές αρκούδες της βόρειας Ρωσίας, πιθανώς λόγω έλλειψης τροφής, καθώς το λιώσιμο των πάγων λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ανθρώπινης δραστηριότητας, τις εξαναγκάζει να απομακρυνθούν από τους τόπους όπυ συνήθιζαν να κυνηγούν τα θηράματά τους.

3. Τζάγκουαρ

Μια μελέτη του 2010 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Southwestern Naturalist κατέγραψε την πρώτη περίπτωση άγριου κανιβαλισμού μεταξύ των ενήλικων τζάγκουαρ (Panthera onca). Δύο αρσενικά τζάγκουαρ σκότωσαν και έφαγαν μερικώς ένα θηλυκό τζάγκουαρ. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι με πολλά θηράματα στην περιοχή, η «βίαιη συνάντηση» πιθανότατα επήλθε ως αποτέλεσμα του κοινωνικού άγχους μεταξύ άγνωστων αιλουροειδών που συναντιόντουσαν στο δάσος.

Ο κανιβαλισμός στα τζάγκουαρ μπορεί επίσης να συμβεί ως πράξη βρεφοκτονίας, αν και είναι σπάνιο φαινόμενο.

4. Καρχαρίες ταύροι

Οι καρχαρίες ταύροι (Carcharias taurus) τρώνε ο ένας τον άλλον πριν καν βγουν από τη μήτρα της μητέρας τους. Οι ερευνητές έχουν από καιρό εντοπίσει έμβρυα στα στομάχια άλλων εμβρύων, καθώς τα μικρά επιτίθενται και τρώνε τα «αδέρφια» τους καθώς αναπτύσσονται στην κοιλιά του θηλυκού καρχαρία. Αυτή η πράξη είναι ένδειξη του ότι επιβιώνουν μόνο οι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι απόγονοι, ως μία πράξη ανταγωνισμού.

Τα ενήλικα θηλυκά μπορούν να ζευγαρώσουν με πολλά αρσενικά και ο κανιβαλισμός μπορεί να συμβεί ανάμεσα σε έμβρυα διαφορετικών πατέρων. Οι ερευνητές έχει τύχει να βρουν πέντε έως επτά εκκολαπτόμενα καρχαριάκια από διαφορετικά αρσενικά στις μήτρες θηλυκών στα αρχικά στάδια της κύησης και δύο έμβρυα από άλλο πατέρα σε επόμενο στάδιο της ίδιας κύησης.

Επίσης, είναι πιθανό τα πρώτα καρχαριάκια -λόγω του ότι έχουν περισσότερο χρόνο να αναπτυχθούν- να καταβροχθίσουν εκέινα που θα συλληφθούν αργότερα λόγω μεγαλύτερης ανάπτυξης και άρα ισχύος, αλλά οι ερευνητές δεν το επιβεβαιώνουν προς το παρόν. Οι ενήλικοι καρχαρίες θα τρώνε επίσης μικρότερα μέλη του δικού τους είδους.

5. Αλιγάτορες

Στο μενού των θηραμάτων των αλιγατόρων περιλαμβάνονται άλλα ερπετά του είδους τους. Κάτοικος του Port Charlotte, απαθανάτισε κανιβαλισμό ανάμεσα σε αλιγάτορες σε βίντεο το 2022 στο πάρκο Silver Springs στη Φλόριντα. Στο βίντεο, ένας μεγάλος αλιγάτορας βγαίνει στην επιφάνεια με έναν μικρότερο αλιγάτορα στα σαγόνια του.

Ο Άνταμ Ρόζενμπλατ, επίκουρος καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Φλόριντα που μελετά τους Αμερικανούς αλιγάτορες (Alligator mississippiensis), είχε δηλώσει στο παρελθόν στο Live Science ότι ο κανιβαλισμός αλιγατόρων συμβαίνει εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Οι αλιγάτορες καταπίνουν ολόκληρα τα μικρότερα ζώα και τινάζουν τα μεγαλύτερα θηράματα με τα σαγόνια τους, τεμαχίζοντάς τα, για να είναι πιο εύκολα στην κατάποση.

6. Τίγρεις

Οι ερευνητές εξακολουθούν να μελετούν τη συμπεριφορά κανιβαλισμού σε τίγρεις (Panthera tigris), αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ενήλικες καταναλώνουν περιστασιακά μικρά και άλλα ενήλικα αιλουροειδή του είοδους τους. Για παράδειγμα, μια τίγρη σκότωσε και έφαγε μια ενήλικη θηλυκή τίγρη και αργότερα δύο νεαρα τιγράκια στο Εθνικό Πάρκο Kanha στην Ινδία το 2019, ανέφεραν οι Times of India. Με άφθονα θηράματα διαθέσιμα στην περιοχή, οι πράξεις κανιβαλισμού εξέπληξαν τους αξιωματούχους της άγριας ζωής και τους οικολόγους, σύμφωνα με τους Times of India.

7. Αράχνες

Οι αράχνες επιδίδονται σε διάφορες μορφές κανιβαλισμού. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα θηλυκών αράχνων που καταβροχθίζουν αρσενικά μετά το ζευγάρωμα, όπως ορισμένα είδη μαύρης χήρας που είναι διάσημα για αυτή τη συμπεριφορά – σε σημείο που οι αρσενικές Philoponella prominens υφαίνουν σφαίρες από ιστούς, για να καταφέρνουν να ξεφύγουν από τον θάνατο μετά την ερωτική τους συνεύρεση. Αυτά τα αρσενικά έχου φτάσει σε σημείο κυρυιολεκτικά να «εκτοξεύονται» για να απομακρυνθούν από τα θηλυκά αμέσως μετά το ζευγάρωμα. Όσα δεν καταφέρνουν να ξεφύγουν, καταβροχθίζονται από τα θηλυκά και πεθαίνουν.

Οι αρσενικές αράχνες της ερήμου Stegodyphus lineatus επιδίδονται σε βρεφοκτονία, τρώγοντας τον σάκο με τα αβγά των θηλυκών πριν προλάβουν να εκκολαφθούν οι απόγονοί της – και αν οι απόγονοι καταφέρουν να γεννηθούν, τρώνε τη μητέρα τους. Αυτή η μητρική αυτοθυσία ονομάζεται «μητριφαγία».

8. Lancetfish (αρπακτικά ψάρια)

Τα μεγάλα. ωκεάνια, αρπακτικά ψάρια (Alepisaurus ferox) είναι περίεργοι κανίβαλοι που φτάνουν σε μέγεθος μέχρι και τα 2,1 μέτρα σε μήκος και κολυμπούν σε τροπικούς και υποτροπικούς ωκεανούς. Συχνά ζουν στη ζώνη του λυκόφωτος γύρω στα 200 έως 1.000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Τα μικρότερα ψάρια τους είδους εντοπίζονται συχνά στο στομάχι των μεγαλύτερων ψαριών, υποδηλώνοντας ότι αυτά τα πλάσματα συνηθίζουν να τρώνε το ένα το άλλο.

9. Σαλαμάνδρες

Οι αρσενικές σαλαμάνδρες (Cryptobranchus alleganiensis) έχουν ένα μειονέκτημα ως «πατέρες»: Συνήθως κανιβαλίζουν περίπου το 14% των απογόνων τους. Αυτό συχνά δεν αποτελεί πρόβλημα για την επιβίωση του είδους τους, καθώς οι σαλαμάνδρες καταναλώνουν συχνά απογόνους που είχαν ούτως ή άλλως μικρές πιθανότητες επιβίωσης. Ωστόσο, η αποψίλωση των δασών αυξάνει την όρεξή τους.

Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι η αποψίλωση των δασών, που προκαλείται από τον άνθρωπο, αλλάζει τη χημεία του νερού στους βιότοπους σαλαμάνδρων και εξαντλεί την τροφή τους, αναγκάζοντας τα αρσενικά να τρώνε περισσότερα από τα μικρά τους. Η πρακτική ονομάζεται υιικός κανιβαλισμός.

10. Ιπποπόταμοι

Οι ερευνητές πίστευαν ότι οι ιπποπόταμοι (Hippopotamus amphibius) ήταν αυστηρά φυτοφάγα ζώα μέχρι τη δεκαετία του 1990, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να επιβεβαιώνουν ότι συλλέγουν πτώματα που έτρωγαν ως κρέας οι ιπποπόταμοι, συμπεριλαμβανομένων υπολειμμάτων άλλων ζώων του είδους τους. Ο κανιβαλισμός μπορεί να ευθύνεται εν μέρει για ένα ξέσπασμα ασθένειας άνθρακα σε πληθυσμό ιπποπόταμων στην Ουγκάντα ​​το 2004. Οι ιπποπόταμοι δυνητικά βοήθησαν στην εξάπλωση της τρώγοντας τα πτώματα μολυσμένων ζώων, ανέφερε το New Scientist.

11. Φώκιες

Οι γκρίζες φώκιες (Halichoerus grypus) τρώνε ως επί το πλείστον ψάρια, αλλά είναι μερικές κανιβαλίζουν και άλλες φώκιες. Μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Sea Research περιέγραψε μια νεαρή αρσενική φώκια να σκοτώνει μία άλλη και να τρέφεται με το πλούσιο σε ενέργεια λίπος της. Οι συγγραφείς της μελέτης σημείωσαν ότι 28 γραμμάρια λίπους φώκιας έχει την ίδια ποσότητα θερμίδων με 100 γραμμάρια ψαριού ρέγγας -που αποτελούν το συνηθισμένο γεύμα τους-  οπότε ο κανιβαλισμός αποτελεί δυνητικά καλή πηγή ενέργειας για τις φώκιες.

12. Άνθρωποι

Τελευταίο και… χειρότερο είδος ο άνθρωπος. Οι άνθρωποι εμπλεκονται σε πράξεις κανιβαλισμού σε όλη την ιστορία της ύπαρξής τους. Έχουν καταβροχθίσει κατά καιρούς έχθρούς τους, μέχρι και αγαπημένα πρόσωπα για να… τιμήσουν το θάνατό τους ανάλογα με τα έθιμα προϊστορικών χρόνων. Επιπλέον, εκείνοι που βρίσκονται στα πρόθυρα της πείνας έχουν επίσης υποκύψει σε πράξεις κανιβαλισμού για να επιβιώσουν, ιδίως σε περιόδους λιμού, σε εξαντλητικές αποστολές και εγκλωβισμούς.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι οι Νεάντερταλ, και άλλοι εξαφανισμένοι συγγενείς του ανθρώπου, στράφηκαν στον κανιβαλισμό κάποια στιγμή. Παρ ‘όλα αυτά, οι άνθρωποι είναι συνήθως έμφυτα ενάντια στην ιδέα να φάνε το δικό τους είδος και η πράξη θεωρείται συχνά το «απόλυτο ταμπού».