Όλγα Μηλιαρέση – Φωκά: «Η Αθήνα είναι ιδανική πόλη για παρατήρηση»

Η Ολγα Μηλιαρέση-Φωκά δημιουργεί οπτικές ερμηνείες της σύγχρονης πραγματικότητας.

Είναι ο τρόπος της να ασκεί κριτική κάνοντας μια πολιτισμική έρευνα με συγκεκριμένες αναφορές για τον τόπο και τον χρόνο, διερευνώντας το φύλο, την ταυτότητα και προκαλώντας τον θεατή να δει πέρα από τα κοινωνικά στερεότυπα, για να σκεφτεί ο ίδιος το νόημά τους και τη σκέψη της δημιουργού τους.

Στην περιοχή του Μεταξουργείου με ενδιαφέρουν τόσο η αρχιτεκτονική όσο και οι κοινωνικοί συσχετισμοί. Είναι μια περιοχή γεμάτη οίκους ανοχής. Θεματικά παίζω με τον συνειρμό αυτό, το κόκκινο φως που κυριαρχεί εδώ καθώς νυχτώνει

Χρησιμοποιεί τη φωτογραφία και αρχεία εικόνων, οικειοποιείται προσφιλείς θεματικές και δημιουργεί ένα έργο-πλαίσιο για να κατοικήσει τις ιδέες της.

Η επιφάνεια των έργων της, άλλοτε καθρέφτες με επεξεργασία φθοράς, άλλοτε δομές με φώτα από νέον, έτσι όπως παρουσιάζονται προκαλούν το βλέμμα του θεατή να αναγνωρίσει ένα διαφημιστικό σύνθημα ή ένα λογότυπο ποπ προέλευσης.

Ή να εξασκηθεί σε ένα κουίζ γνώσεων και ερμηνειών καθώς η καλλιτέχνις αναμετριέται σε γλωσσικό επίπεδο με τη γραφή και το κείμενο δημιουργώντας λογοπαίγνια ειρωνικά, χιουμοριστικά, σκωπτικά για να σχολιάσει τη δυτική κοινωνία του θεάματος και της κατανάλωσης.

Στα έργα της θίγει θέματα σύγχρονης θηλυκότητας, ισότητας των φύλων και γυναικείας χειραφέτησης.

Η ίδια επισκέπτεται τα γυναικεία περιοδικά μόδας για να αντλήσει μέσα από τις διαφημιστικές σελίδες των μεγάλων οίκων με παγκόσμια αναγνωρισιμότητα καθώς και από φωτογραφίσεις μόδας τη βάση της για να σχολιάσει με χιουμοριστικό φλεγματικό ύφος τα πρότυπα των γυναικών σε μια δεδομένη κοινωνία.

Το 2018 με τη συμμετοχή της στην έκθεση «Το ημερολόγιο μίας μοδίστρας» στην γκαλερί Αγγελική Αντωνοπούλου ξεκίνησε με το «Vanity Unfair» να δουλεύει τα σύμβολά της σε καθρέφτες μεγάλων διαστάσεων.

Ο τίτλος του έργου της – παραλλαγή του εντύπου «Vanity Fair» που ασχολείται με τη βιομηχανία του Χόλιγουντ – καλεί τον θεατή να δει το είδωλό του να αντικατοπτρίζεται στον επεξεργασμένο από την καλλιτέχνιδα καθρέφτη και τον κάνει να αναρωτηθεί για τη ματαιοδοξία του.

Για το αν απορρίπτει ή ακολουθεί τα πρότυπα αισθητικής που υπαγορεύουν τα περιοδικά μόδας.

Στην πρόσφατη εγκατάστασή της στην γκαλερί The Breeder «The Future is Vague / 2023» τοποθέτησε δώδεκα κομμάτια καθρέφτη που διαπλέκουν προσωπικές εμπειρίες με ευρύτερες κοινωνικές δομές.

Με αφετηρία τα εξώφυλλα του περιοδικού «Vogue» δημιούργησε τον κύκλο των δώδεκα μηνιαίων τευχών «Vague» που αντικατοπτρίζουν την πιθανή θεματολογία του 2080. Επόμενο βήμα της να σκαρφαλώσει στην κορυφή του κτιρίου της γκαλερί και να δει τι υπάρχει εκεί έξω.

Αυτό που είδε το χώρεσε σε μια λέξη-φωτεινή επιγραφή στον εξωτερικό τοίχο του κτιρίου. Στην πρόσοψη της γκαλερί φαίνεται η λέξη «Risky» με έντονα κόκκινα γράμματα.

Είναι ένα έργο που δημιουργήθηκε στη σειρά The Breeder Skin και καθιστά τους ανυποψίαστους περιπατητές της πόλης κοινωνούς της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής και τους ενεργοποιεί, πυροδοτώντας τον δημόσιο διάλογο στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον:

«Το έργο Risky Business έχει σχέση με την πόλη. Βασίστηκα στην ομώνυμη ταινία του Τομ Κρουζ του 1983, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Paul Brickman.

Από το πόστερ της ταινίας δανείζομαι τη λέξη και τη γραμματοσειρά και την τοποθετώ στον τοίχο της γκαλερί στο Μεταξουργείο.

Η φωτεινή επιγραφή εφιστά την προσοχή σε καταστάσεις που είναι γεμάτες από την πιθανότητα κινδύνου, αποτυχίας ή απωλειών».

Η λέξη «Risky» παραπέμπει στην απρόβλεπτη τροπή που μπορεί να πάρουν τα γεγονότα στη ζωή κάποιου ανθρώπου, συνδέει την ανάληψη ρίσκων με την απόλαυση και προτρέπει το κοινό να αμφισβητήσει τις κοινωνικές προσδοκίες και να αγκαλιάσει τους «κινδύνους» που είναι εγγενείς στην επιδίωξη ονείρων και επιθυμιών.

Γιατί αυτή η ταινία των 80s σού ταιριάζει για να αναφερθείς στη συγκεκριμένη περιοχή του κέντρου της Αθήνας;

Η ταινία αναφέρεται σε έναν έφηβο της ανώτερης τάξης, ο οποίος, καθώς θέλει να διασκεδάσει, μετατρέπει το σπίτι της οικογένειάς του σε οίκο ανοχής, ενώ οι γονείς του λείπουν σε διακοπές.

Το έργο με φωτισμό neon, ενσωματωμένο στον αθηναϊκό αστικό ιστό, αποτελεί μέρος του αντιφατικού σκηνικού της πόλης, συνδέοντας στενά τον εσωτερικό χώρο της γκαλερί με το «σκληρό» τοπίο του Μεταξουργείου, όπου η έννοια του ρίσκου αποκτά πολλές φορές εκτός από σκωπτικό και κυριολεκτικό χαρακτήρα, επιτρέποντας ένα καλλιτεχνικό σχόλιο γύρω από την Αθήνα και τα πολλά πρόσωπά της.

Στην περιοχή αυτή με ενδιαφέρουν τόσο η αρχιτεκτονική όσο και οι κοινωνικοί συσχετισμοί. Είναι μια περιοχή γεμάτη οίκους ανοχής. Θεματικά παίζω με τον συνειρμό αυτόν, το κόκκινο φως που κυριαρχεί εδώ καθώς νυχτώνει. Νομίζω θα ταίριαζε να μείνει για πάντα στην πρόσοψη της Breeder.

Σε ενδιαφέρει το παιχνίδι των λέξεων, των συνθηματικών φράσεων με φώτα στις εξωτερικές επιφάνειες των κτιρίων;

Θέλω να αρχίσω να δουλεύω στον δημόσιο χώρο. Αν το έδειχνα σε ένα λευκό κουτί, στον κενό χώρο της γκαλερί δεν θα έβγαζε το ίδιο νόημα, οι ιδέες μου θα κρύβονταν.

Αυτό είναι το τρίτο έργο που τοποθετώ σε εξωτερικό χώρο μετά τη συμμετοχή μου στην έκθεση «The Current Between Us», με το «Apocalypse Now» στο κτίριο της ΔΕΗ και αντίστοιχα στους χώρους του Haus Ν Aten με το «Meditation».

Το «Risky» λοιπόν τονίζει του ρίσκο που παίρνει κάποιος όταν μπαίνει μέσα σε έναν οίκο ανοχής για να κάνει σεξ. Εχει να κάνει με την ελευθερία της επιθυμίας, ως ένα σχόλιο για τη στιγμιαία ευχαρίστηση που προκύπτει μετά από αυτό.

Σκεφτόμουν τι θα μπορούσε να συμβολίζει ο οίκος ανοχής σε αυτή τη μεταμοντέρνα κατανόηση της διαφορετικότητας και του εφήμερου, εντός μίας κοινωνίας που ευνοεί τα «έτοιμα για άμεση χρήση προϊόντα» και τη «στιγμιαία ικανοποίηση που δεν απαιτεί προσπάθεια».

Το έργο με τη φωτεινή επιγραφή λειτουργεί ως μία μεταφορά που αναφέρεται σε ό,τι επιδιώκει ο καθένας και τα ρίσκα που παίρνει για να το πετύχει.

Σε ένα άλλο επίπεδο σχετίστηκε με την έκθεσή μου «The Future is Vague» και είχε να κάνει με το ρίσκο που έπαιρνες όντας μέσα στην «Breeder», στον χώρο όπου παρουσιάζονταν τα έργα μου και ο θεατής ερχόταν αντιμέτωπος με τον εαυτό του κοιτάζοντάς τον μέσα από τους καθρέφτες.

Τι αποκόμισες από την έρευνά σου για το Μεταξουργείο;

Κράτησα σημειώσεις από μια έρευνα στο athenssocialatlas.gr για τις «μετεξελίξεις» τής επί πληρωμή ερωτικής επαφής και τις πληροφορίες για την κοινωνική σύνθεση της πελατείας στην περιοχή του Μεταξουργείου.

Η έρευνα ανέφερε ότι από το 2015 έχει αλλάξει η πελατεία. Και αυτό όχι μόνο γιατί η γειτονιά αυτή κατοικείται κατά κύριο λόγο από μετανάστες, αλλά γιατί η συντριπτική πλειονότητα των οίκων ανοχής του Μεταξουργείου δέχονται μετανάστες σε αντίθεση με τους οίκους ανοχής της περιοχής της οδού Φυλής.

Ενας από τους λόγους που οι τιμές των υπηρεσιών στους οίκους της περιοχής της οδού Φυλής είναι διπλάσιες από εκείνες του Μεταξουργείου, εκτός από την προσπάθεια διατήρησης της «αίγλης», είναι και ότι όταν οι μετανάστες δεν αποκλείονται για ρατσιστικούς, αποκλείονται για οικονομικούς λόγους, αφού υπάρχει αλλού προσφορά, στη μισή τιμή και σε απόσταση ενός μόλις χιλιομέτρου.

Τα έργα σου σχολιάζουν τη βιομηχανία του σεξ και την κατανάλωση γύρω από αυτό;

Ολη η σημασία του έργου είναι τα ρίσκα που πρέπει να πάρει κάποιος για να γίνουν πράγματα, και η σημασία του όταν νυχτώνει και ανάβει το φως.

Η πλειονότητα των οίκων ανοχής στεγάζεται σε παλιά νεοκλασικά και σχεδόν ετοιμόρροπα σπίτια, ιδίως στο Μεταξουργείο.

Οταν λειτουργούν, έχουν έξω από την πόρτα ως ένδειξη ένα μικρό αναμμένο φωτάκι, το οποίο στο παρελθόν ήταν αποκλειστικά κόκκινο.

Παίζω με το παλιάς σχολής κόκκινο φως των φαναριών και τις επιγραφές των αναβαθμισμένων σε «ανέσεις» studio.

Γι’ αυτό και χρησιμοποίησα τα γραφικά στοιχεία από την αφίσα της ταινίας του 1983.

Ποια φαινόμενα της ποπ κουλτούρας σού αρέσει να παρατηρείς;

Το «My style rocks». Είμαι μανιώδης. Το βρίσκω κοινωνικά ενδιαφέρον. Μου αρέσει που πάνε κοπέλες, κριτικάρονται μεταξύ τους για το στυλ τους, τους βγαίνει όλη αυτή η κατινιά και αυτό παρασύρει τον θεατή και κολλάει με το ριάλιτι.

Οταν κυκλοφορείς μέσα στην πόλη τι βλέπεις να συμβαίνει;

Με προβληματίζει που βλέπω πολλούς άστεγους.

Και σε συγκεκριμένες περιοχές, στην οδό Μάρνη, σε δρόμους στο Μεταξουργείο βλέπω τα ναρκωτικά να συγκεντρώνουν πολύ κόσμο. Η μέρα με τη νύχτα διαφέρει.

Προσωπικά δεν έχω πρόβλημα να κυκλοφορώ μόνη μου τη νύχτα στο κέντρο. Δεν φοβάμαι γενικά. Πάντα μου άρεσε να περπατάω τη νύχτα. Κι αν πάλι υπήρχαν φορές που ένιωθα μια αδιόρατη αίσθηση, κάτι σου προσθέτει να νιώσεις αυτή την εμπειρία του ανοίκειου.

Μου αρέσει να βγαίνω από τη ζώνη προστασίας για να καταλάβω τη διαφορά ενός δρόμου.

Η Αθήνα είναι ιδανική πόλη για παρατήρηση.

Σου δίνει τη δυνατότητα να το νιώσεις περπατώντας σε κάποιες περιοχές που γειτνιάζουν μεταξύ τους.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»