Η γειτονιά της Νέας Υόρκης που «ανάθρεψε» καλλιτέχνες τη δεκαετία του ‘50

Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, η Coenties Slip αποτελούσε ένα λείψανο της παλιάς Νέας Υόρκης στην άκρη του Μανχάταν, που έβλεπε στον ποταμό East River και ήταν σε απόσταση αναπνοής από τη γέφυρα του Μπρούκλιν.

Συχνά ήταν παραγκωνισμένη από τους ανθρώπους της γειτονικής συνοικίας -ειδικά τη νύχτα, όταν ήταν σκοτεινή, σιωπηλή και ως επί το πλείστον κατοικημένη από μεθυσμένους ναυτικούς και άστεγους- ήταν μια «αλλόκοτη χώρα μέσα στην πόλη, το «down downtown», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ιστορικός Prudence Peiffer, η οποία πρόσφατα δημοσίευσε μια σπουδαία έρευνα για την συγκεκριμένη γειτονιά.

Ο Kelly κράτησε τη φλούδα, την χάραξε και τη σχεδίασε, φτιάχνοντας εν τέλει το Orange Blue (1957), ένα θαυμάσιο μικρό έργο αφηρημένης τέχνης, το οποίο χάρισε στην ερωμένη του για να θυμάται για πάντα εκείνη τη στιγμή

Άγνωστοι περιθωριακοί

Για μερικά χρόνια οι αποθήκες του 19ου αιώνα σε αυτόν τον δρόμο – που είχαν ήδη επισκιάσει οι ενοχλητικοί ουρανοξύστες και σύντομα θα κατεδαφίζονταν για να κάνουν χώρο για περισσότερους – ήταν τα στούντιο και τα παράνομα σπίτια μιας ομάδας καλλιτεχνών. Ξεκίνησαν τη ζωή τους εκεί ως άγνωστοι περιθωριακοί, αλλά έφυγαν με μεγάλη φήμη και ορισμένοι με καλλιτεχνική καταξίωση.

Το Coenties Slip, στο οποίο κάποτε στεγάζονταν καταστήματα, αντιπροσωπείες και εργαστήρια κατασκευής σκαφών, ονομάστηκε έτσι «πρόχειρα» από τους Ολλανδούς αποικιοκράτες

To «The Slip: The New York City Street that Changed American Art», το εξαιρετικά τεκμηριωμένο και υπαινικτικό βιβλίο της Peiffer, αποτυπώνει όλα εκείνα τα χρόνια μέσω της ζωής και του έργου των καλλιτεχνών Robert Indiana, Ellsworth Kelly, Agnes Martin, James Rosenquist, Lenore Tawney και Jack Youngerman, καθώς και της ηθοποιού Delphine Seyrig. Ανάμεσα σε αυτούς που παίζουν «ρόλους cameo» είναι ο Alexander Calder, ο Barnett Newman, ο John Cage και η Louise Nevelson.

Το Coenties Slip, στο οποίο κάποτε στεγάζονταν καταστήματα, αντιπροσωπείες και εργαστήρια κατασκευής σκαφών, ονομάστηκε έτσι «πρόχειρα» από τους Ολλανδούς αποικιοκράτες και ήταν ένα από τα πιο πολυσύχναστα και θορυβώδη λιμάνια των ΗΠΑ. Το όνομα του χρησιμοποιήθηκε από τον Herman Melville στο Moby Dick, αλλά η «ιδέα» του Slip ενσωματώθηκε και στο έργο πολλών καλλιτεχνών.

Orange Blue

Ιδού ένα παράδειγμα: Κάποτε μοιράστηκαν ένα πορτοκάλι στο «ετοιμόρροπο ξύλο της προβλήτας 7». Ο Kelly κράτησε τη φλούδα, την χάραξε και τη σχεδίασε, φτιάχνοντας εν τέλει το Orange Blue (1957), ένα θαυμάσιο μικρό έργο αφηρημένης τέχνης, το οποίο χάρισε στην ερωμένη του για να θυμάται για πάντα εκείνη τη στιγμή.

Η Peiffer περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την ικανότητα του Kelly να αφομοιώνει τις οπτικές πληροφορίες αλλά και τις σύνθετες ιδέες του για τη φύση, την οποία κάποτε περιέγραψε ως «ό,τι βλέπεις» και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει οτιδήποτε, από τα φυτά με τα οποία περιβαλλόταντα -συμπεριλαμβανομένων των αβοκάντο που «όλοι στο Slip είχαν»- μέχρι τους θόλους ενός καθεδρικού ναού. «Θέλω να δουλεύω όπως δουλεύει η φύση», είπε.

Η πορεία του Κέλι προς την επιτυχία ήταν, όπως προκύπτει, πιο νομοτελειακή από τους περισσότερους από τους γείτονες του, ιδίως τον Γιάνγκερμαν (τον ήρωα του βιβλίου) και τον Ιντιάνα. Το τελευταίο «δίδυμο» μάλιστα οργάνωσε ένα αποτυχημένο μάθημα τέχνης στην προκυμαία.

Τα χρόνια της Agnes Martin στο Slip, την οδήγησαν στο να φτάσει στα μεγαλειώδη «δίκτυα» που την καθιστούν σήμερα ίσως την πιο σεβαστή από όλους αυτούς τους καλλιτέχνες. Ωστόσο το ταξίδι της ήταν γεμάτο από δύσκολες στιγμές και περιόδους αδράνειας λόγω της μη διαγνωσμένης τότε σχιζοφρένειας.

Σκοτεινή μητροπολιτική γωνιά

Η Peiffer, πρώην συντάκτρια του περιοδικού Artforum και σήμερα εργαζόμενη στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης, σημειώνει ότι η προσέγγιση των καλλιτεχνών με βάση τον συγκεκριμένο τόπο επιτρέπει μια «πιο ολοκληρωμένη» ιστορία της τέχνης, η οποία μπορεί «να φέρει τις μικρές λεπτομέρειες γύρω από τις συνθήκες και τα υλικά εργασίας… που βοηθούν να ξεσκεπαστεί το γιατί γίνεται κάτι».

Πράγματι, χρησιμοποιεί αυτές τις λεπτομέρειες με έξοχο τρόπο για να ενώσει το Slip με τους κατοίκους του, αντανακλώντας τον τρόπο με τον οποίο η ιστορική κουλτούρα και ο ιστός αυτής της σκοτεινής μητροπολιτικής γωνιάς, οι σχεδόν εγκαταλελειμμένες προκυμαίες στην άκρη της και το ποτάμι πέρα από αυτήν, εμποτίζουν και εμπλουτίζουν το έργο των καλλιτεχνών και τους δίνουν το χώρο και το χρόνο να βρουν τη δική τους ιδιαίτερη γλώσσα.

*Με πληροφορίες από The Art Newspaper | Φωτογραφία: Hand Namuth | Courtesy Center for Creative Photography | University of Arizona