Τουρκία: Κόντρα ιδιοκτητών – ενοικιαστών φέρνουν τα απλησίαστα ενοίκια – Βίαιες συμπλοκές και θάνατοι

Δραματική είναι η κατάσταση στην Τουρκία καθώς τα ενοίκια έχουν γίνει απλησίαστα καθώς οι τιμές  σύμφωνα με τις εκθέσεις του Πανεπιστημίου Μπαχτσεσεχίρ για τις προοπτικές της αγοράς ακινήτων έχουν αυξηθεί 309% μέσα σε δύο χρόνια από τον Ιούνιο 2021 έως και τον Ιούνιο 2023.

Ο δείκτης τιμών κατοικίας της Κεντρικής Τράπεζας αποκαλύπτει αύξηση 447% από τον Σεπτέμβριο του 2021, που σηματοδοτεί την έναρξη της απότομης αύξησης των τιμών, έως τον Σεπτέμβριο του 2023, την ημερομηνία της τελευταίας δημοσίευσης του δείκτη.

Όπως αναφέρει το Bianet, η άνευ προηγουμένου αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων, που έχει αναγκάσει ακόμα και τη νέα διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας να μένει με τους γονείς της, έχει αφήσει την Τουρκία στη δίνη μιας κρίσης στο κατά πόσον προσιτή είναι πλέον η στέγαση, με τους πολίτες να βρίσκονται στο στόχαστρο της πίεσης για έξωση και της πρόκλησης να ανταποκριθούν στα βασικά έξοδα διαβίωσής τους.

Οι συγκρούσεις μεταξύ ιδιοκτητών και ενοικιαστών έχουν οδηγήσει σε βίαιες συμπλοκές, οι οποίες προκάλεσαν τουλάχιστον 11 θανάτους και 46 σοβαρούς τραυματισμούς μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου

Κωνσταντινούπολη

Για να αντιμετωπιστεί η αλματώδης αύξηση των τιμών των ενοικίων, το κοινοβούλιο εισήγαγε ανώτατο όριο αύξησης των ενοικίων στο 25% τον Ιούνιο του 2022. Ο νόμος, ο οποίος παρατάθηκε κατά ένα έτος τον Ιούνιο, αποσκοπούσε στην προστασία των ενοικιαστών, αλλά κατά λάθος δημιούργησε ανισότητες μεταξύ των μακροχρόνιων ενοικιαστών και των νέων ενοικιαστών.

Οι σημερινοί ενοικιαστές προστατεύονται από αυξήσεις πέραν του 25%, αλλά τα κενά διαμερίσματα μπορούν να ενοικιαστούν σε πολύ υψηλότερα ποσοστά, οδηγώντας σε εντάσεις και βίαια επεισόδια, καθώς οι ιδιοκτήτες προσπαθούν να επωφεληθούν από τα υψηλότερα ενοίκια που προσφέρουν οι νέοι ενοικιαστές.

Βία των ιδιοκτητών

Αυτή η ανισότητα έχει τροφοδοτήσει μια αύξηση των διαφορών μεταξύ ενοικιαστών και ιδιοκτητών, με τις συγκρούσεις και τη βία να είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο και είναι ενδεικτικό πως πλέον τέτοιου είδους υποθέσεις, αντιπροσωπεύουν περίπου το 65% όσων κατατέθηκαν στα ποινικά ειρηνοδικεία της Κωνσταντινούπολης κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023. Αυτό ξεπέρασε τον συνολικό αριθμό των διαφορών μεταξύ ιδιοκτήτη και ενοικιαστή που καταγράφηκαν για ολόκληρο το έτος 2022.

Οι συγκρούσεις έχουν οδηγήσει σε βίαιες συμπλοκές, οι οποίες προκάλεσαν τουλάχιστον 11 θανάτους και 46 σοβαρούς τραυματισμούς μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου. Εκατοντάδες άνθρωποι προσήχθησαν και 14 άτομα συνελήφθησαν σε σχέση με αυτές τις συγκρούσεις.

Πέρα από τα θύματα, έχουν προκύψει παράξενες συγκρούσεις μεταξύ ιδιοκτητών και ενοικιαστών, που κυμαίνονται από την προσφορά κατοικιών στους ενοικιαστές έναντι εκατομμυρίων μέχρι τη ρίψη δηλητηριωδών ουσιών στα κατώφλια. Σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, μια διαφωνία κλιμακώθηκε σε σημείο που ο ιδιοκτήτης παρενόχλησε μια γυναίκα ενοικιάστρια δημιουργώντας ένα προφίλ γνωριμιών για λογαριασμό της.

Κόστος διαβίωσης 50.000 λιρών

Παράλληλα το κόστος διαβίωσης έχει αυξηθεί σημαντικά και για μία τετραμελή οικογένεια στην Άγκυρα μπορεί να φτάσει κατά μέσο όρο σχεδόν τις 50.000 λίρες. Σύμφωνα με στοιχεία από την ιστοσελίδα Endeksa για τα ακίνητα, το μέσο ενοίκιο στην πρωτεύουσα, την Άγκυρα, ανέρχεται σε 13.850 λίρες. Εν τω μεταξύ, η μηνιαία ελάχιστη δαπάνη για τρόφιμα για μια τετραμελή οικογένεια που ζει στην Άγκυρα ήταν 14.025 λίρες τον Νοέμβριο, σύμφωνα με τη μηνιαία έρευνα της συνομοσπονδίας συνδικάτων Türk-İş.

Άγκυρα

Αν ληφθούν υπόψη οι συνολικές μηνιαίες δαπάνες που περιλαμβάνουν τροφή, ένδυση, στέγαση (ενοίκιο, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, καύσιμα), μεταφορές, εκπαίδευση, υγεία και άλλες βασικές ανάγκες, οι οποίες συγκαταλέγονται στο όριο φτώχειας, το συνολικό ποσό φτάνει αθροιστικά τις 45.686,81 λίρες, έδειξε η έρευνα.

Πρώτη στον κόσμο σε τιμές κατοικιών η Τουρκία

Η Τουρκία συνεχίζει να κυριαρχεί στους παγκόσμιους δείκτες τιμών κατοικιών, όπως προκύπτει από πρόσφατη έκθεση της Knight Frank για το πρώτο τρίμηνο του 2023, όταν οι τιμές των κατοικιών στη χώρα σημείωσαν αύξηση 132,8%. Η εξαμηνιαία μεταβολή ήταν 40,8% και η τριμηνιαία μεταβολή 22,2%. Ο κυλιόμενος πληθωρισμός 12 μηνών της χώρας διαμορφώθηκε στο 70% στα τέλη Μαρτίου.

Παρά τη μετάβαση της Τουρκίας προς μια πιο ορθόδοξη νομισματική πολιτική μετά τις εκλογές του Μαΐου, η Knight Frank εκτιμά ότι η αλλαγή αυτή είναι απίθανο να οδηγήσει σε ταχεία μείωση των πληθωριστικών πιέσεων. Η σημαντική τριμηνιαία αύξηση κατά 22% υποδηλώνει ότι θα υπάρξουν και άλλα, σύμφωνα με την έκθεσή της.

Όπως ήταν φυσικό αυτό το αυξημένο κόστος διαβίωσης με τα απλησίαστα ενοίκια έχουν φέρει το ζήτημα στο Κοινοβούλιο και έχουν «πυροδοτήσει» την κόντρα κυβέρνησης – αντιπολίτευσης. Η αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) πρότεινε την Πέμπτη κοινοβουλευτική έρευνα για τη διερεύνηση των βαθύτερων αιτιών και των πιθανών λύσεων. Η πρόταση απορρίφθηκε τελικά από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και τον κυβερνητικό του εταίρο, το Κίνημα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).

Η βουλευτής του CHP, Γκιουλτζάν Κις, η οποία υπέβαλε την πρόταση, εξέφρασε την ανησυχία της για την κατάσταση, λέγοντας: «Είμαστε μάρτυρες πολλών περιστατικών σε ολόκληρη τη χώρα, όπου άνθρωποι, που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, πετιούνται στους δρόμους με τα υπάρχοντά τους, υφίστανται βία από τους ιδιοκτήτες, ακόμη και θανατηφόρες συγκρούσεις λόγω της αδυναμίας τους να πληρώσουν το ενοίκιο».

Στις 30 μεγάλες πόλεις οι μέσες τιμές των ενοικίων ξεπερνούν το 79% του κατώτατου μισθού

Στις 30 μεγάλες πόλεις όπου κατοικεί το 75% του πληθυσμού της Τουρκίας, οι μέσες τιμές των ενοικίων ξεπερνούν το 79% του κατώτατου μισθού των 11.402 λιρών, σημείωσε ακόμα η βουλευτής. Το γεγονός ότι περίπου το ήμισυ του εργατικού δυναμικού της χώρας απασχολείται με τον κατώτατο μισθό και οι αποδοχές του 70% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα εμπίπτουν στο 120% του κατώτατου μισθού, υπογραμμίζει την πρόκληση που παρουσιάζει η εκτίναξη του κόστους στέγασης.

Εκτός από το ανώτατο όριο αύξησης του ενοικίου, η κυβέρνηση παρέχει βοήθεια ενοικίου ύψους 1.500 λιρών στις οικογένειες που έχουν ανάγκη. Ωστόσο, και αυτή η βοήθεια δεν επαρκεί για την ανακούφιση των προκλήσεων, δήλωσε ο βουλευτής του κόμματος Ευτυχίας (Saadet), Μαχμούτ Αρικάν.

«Εάν σκοπεύουμε να βοηθήσουμε τους ενοικιαστές – κάτι που πρέπει να γίνει – ο τρόπος για να το κάνουμε είναι να καταπολεμήσουμε τους παράγοντες που προκαλούν αυξήσεις στα ενοίκια», παρατήρησε στη συνεδρίαση. «Ο περιορισμός των αυξήσεων των ενοικίων είναι το ίδιο με την παροχή βοήθειας σε ζυμαρικά και κάρβουνο σε εκατομμύρια που άφησαν άνεργους και πεινασμένους».

Ο Ονούρ Ντουσουνμέζ, βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), υπογράμμισε τους αγώνες των δημοσίων υπαλλήλων και των εργαζομένων για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών μετά την αφαίρεση του ενοικίου από τους μισθούς τους.

Οι λόγοι της αύξησης

Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε από το Ίδρυμα Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής της Τουρκίας (TEPAV) στα τέλη Αυγούστου περιγράφει διάφορους λόγους για τη μαζική αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων στην Τουρκία. Η έκθεση υπογραμμίζει την ταχεία κλιμάκωση του κόστους κατασκευής σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον, με παράγοντες όπως η υποτίμηση του νομίσματος, η εκτίναξη των τιμών γης και ενέργειας και το αυξημένο κόστος των υλικών κατασκευής και της εργασίας να συμβάλλουν στην εκτίναξη.

Κωνσταντινούπολη

Επιπλέον, η διευκόλυνση των πωλήσεων ακινήτων σε αλλοδαπούς από το 2012 έχει αυξήσει περαιτέρω τη ζήτηση, ιδίως στις τουριστικές περιοχές, εντείνοντας την αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων. Φέτος σημειώθηκε μείωση των πωλήσεων κατοικιών σε αλλοδαπούς, μετά τον υψηλό αριθμό ρεκόρ πωλήσεων το 2022.

Τι υπογραμμίζει η έκθεση

Η έκθεση του TEPAV υπογραμμίζει επίσης τον αντίκτυπο των στεγαστικών δανείων με αρνητικό πραγματικό επιτόκιο, όπου η ταχεία μείωση των επιτοκίων μετά το 2019 οδήγησε σε αυξημένη ζήτηση για κατοικίες, αλλά είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της οικονομικής προσιτότητας των δανείων λόγω των αρνητικών πραγματικών επιτοκίων εν μέσω υψηλού πληθωρισμού. Οι αλλαγές στα σχέδια οριοθέτησης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της πυκνότητας και των έργων αστικού μετασχηματισμού, προσδιορίζονται επίσης ως παράγοντες επιρροής που επηρεάζουν τη δυναμική της προσφοράς και της ζήτησης κατοικιών.

Τέλος, η έκθεση αναφέρει την ανεπαρκή αύξηση των εισοδημάτων, ιδίως για τους χαμηλόμισθους ως σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των τιμών των κατοικιών και της οικονομικής προσιτότητας, επιδεινώνοντας την κρίση στέγασης στην Τουρκία.

Αυτοί οι παράγοντες έχουν μετατρέψει τη στέγαση σε επενδυτικό εργαλείο, υπονομεύοντας το θεμελιώδες δικαίωμα των ανθρώπων να εξασφαλίζουν στέγη. Η μετατόπιση αυτή είναι εμφανής στο ποσοστό ιδιοκτησίας κατοικίας στην Τουρκία, το οποίο μειώθηκε από 61,1% το 2006 σε 57,9% το 2022.

Χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις αλλαγής της κυβερνητικής πολιτικής στον ορίζοντα, η κατάσταση των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων της χώρας θα μπορούσε να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.