Mινιόν – Κατράντζος: Η νύχτα που παραδόθηκαν στις φλόγες

Τα ξημερώματα της 19ης Δεκεμβρίου του 1980, το κέντρο της Αθήνας συγκλονίζεται από απανωτές εκρήξεις και το ξέσπασμα πυρκαγιάς σε δύο από τα μεγαλύτερα και πιο κεντρικά εμπορικά καταστήματα της πρωτεύουσας. Το «Μινιόν» και το «Κατράντζος – Σπορ» τυλίγονται στις φλόγες.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 20ης Δεκεμβρίου 1980:

«Το εμπορικό κέντρο της Αθήνας παραλίγο να γίνει παρανάλωμα της φωτιάς τις πρώτες πρωινές ώρες χθες από τις δύο πυρκαγιές που ξέσπασαν ταυτόχρονα -στις 03:10 το πρωί- στα καταστήματα “Mινιόν” και “Κατράντζος – Σπορ”.

»Δεν παραδόθηκε όμως στις φλόγες και δεν έγινε στάχτη, χάρη στην αυτοθυσία 150 πυροσβεστών, που χωρίς να λογαριάζουν κινδύνους και κάτω από συνεχή βροχή έδωσαν και τις τελευταίες από τις δυνάμεις τους για να μην επεκταθούν οι πυρκαγιές και να μην υπάρξουν ανθρώπινα θύματα.

»Στην αρχή δημιουργήθηκαν ανησυχίες για την τύχη ορισμένων νυχτοφυλάκων, αλλά τελικά βρέθηκαν και η προχθεσινοβραδυνή τρομακτική ενέργεια περιορίστηκε μόνο σε υλικές ζημιές εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών. (…)

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.12.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Το χρονικό των πυρκαγιών

»Πρώτη, εκδηλώθηκε η πυρκαγιά στο τρίτο όροφο του καταστήματος “Μινιόν”, στην οδό Πατησίων. Ενώ πυροσβέστες έσπευδαν για να σβήσουν τη φωτιά, εκδηλωνόταν άλλη πυρκαγιά – το ίδιο μεγάλη- στους τρίτο και τέταρτο ορόφους του καταστήματος “Κατράντζος – Σπορ» στη γωνία των δρόμων Σταδίου και Αιόλου.

»Την εκδήλωση της φωτιάς στο “Μινιόν” ακολούθησαν αλλεπάλληλες εκρήξεις και ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο Βερανζέρου, Πατησίων, Σατωβριάνδου και Δώρου τέθηκε κάτω από άμεση απειλή να γίνει, από τη μία στιγμή στην άλλη, στάχτη.

»Από την πρώτη στιγμή οι προσπάθειες των πυροσβεστών και των αστυνομικών περιορίσθηκαν στο να μην επεκταθούν οι φωτιές στα άλλα κτίρια, οπότε θα καιγόταν το εμπορικό κέντρο της Αθήνας και οι καταστροφές θα έπαιρναν διαστάσεις πρωτοφανούς τραγωδίας.

»Δύο ώρες μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς τα δύο κτίρια είχαν παραδοθεί στις φλόγες και έδιναν την εντύπωση μεγάλων πυροτεχνημάτων, όταν η απειλή ήταν άμεση για άλλα κτίρια, άδειασε από τους ενοίκους του το ξενοδοχείο “Ομόνοια” και πάρθηκε ό,τι πολύτιμο σε χρήματα και άλλα είδη υπήρχαν στο υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης, στην οδο Πατησίων.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.12.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Επιχείρηση κατάσβεσης

»Πέντε λεπτά μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς στο “Μινιόν” ακούσθηκε μεγάλη έκρηξη. Ταυτόχρονα τεράστιες φλόγες τύλιξαν ολόκληρο το κτίριο. Δεκάδες πυροσβέστες με κινητές σκάλες και μάνικες, έρριχναν τόνους νερό προς την πλευρά των άλλων κτιρίων, για να εμποδίσουν την επέκταση της φωτιάς.

»Ανάλογες προσπάθειες γίνονταν για την κατάσβεση της φωτιάς στο κατάστημα “Κατράντζος Σπορ”, που επίσης είχε “χαθεί” μέσα στις φλόγες.

»Έως ότου καταφέρουν οι πυροσβέστες να εντοπίσουν τις φωτιές, οι προσπάθειές τους πέρασαν από πολλές και κρίσιμες φάσεις. Έτσι, δύο ώρες μετά την εκδήλωση της φωτιάς στο “Μινιόν”, άρχισαν να καταρρέουν οι εσωτερικοί τοίχοι.

»Στις 7.30’ το πρωί οι φλόγες έφταναν σε ύψος 50 μέτρων. Οι Αθηναίοι, που περνούσαν από την περιοχή ή άκουγαν τις ειδήσεις από το ραδιόφωνο “πάγωναν” από το συγκλονιστικό περιστατικό, που κανένας δεν ήξερε αν θα κατέληγε σε τραγωδία.

»Από την άλλη πλευρά, στου “Κατράντζου”, οι φλόγες απείλησαν και το κατάστημα “Γουτάκη”, που ζώστηκε από φλόγες, αλλά έμεινε άθικτο, χάρη στις προσπάθειες των πυροσβεστών.

»Στις 5.15 συγκλόνισαν την περιοχή νέες εκρήξεις, όταν έσκασαν οι λέβητες κεντρικής θερμάνσεως του κτιρίου όπου ήταν το “Μινιόν”. Εκείνη την ώρα οι προσπάθειες των πυροσβεστών πήραν δραματικό χαρακτήρα για να μην επεκταθεί η φωτιά σε φαρμακαποθήκη, απέναντι από το “Μινιόν”.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.12.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Επιχειρηματίες

»Στο μεταξύ στους τόπους των εμπρησμών κατέφθασαν επιχειρηματίες με την αγωνία ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, από τον κίνδυνο να καταστραφούν περιουσίες εκατομμυρίων δραχμών, που αποκτήθηκαν με χίλιους – δύο κόπους.

»Ανάμεσα σ’ αυτούς και οι ιδιοκτήτες των δύο φλεγομένων καταστημάτων. Ο ιδιοκτήτης του “Μινιόν” κ. Γεωργακάς παρακολουθούσε το φλεγόμενο κατάστημά του με φανερή οδύνη, ανήμπορος να κάνει οτιδήποτε για να σώσει την περιουσία του.

»Όταν ο κ. Γεωργακάς ρωτήθηκε από δημοσιογράφους για τους εμπρησμούς, απάντησε: “Δεν ξέρω τι να πω. Η καταστροφή είναι πρωτοφανής. Αυτοί που έβαλαν τις φωτιές πρέπει να ξέρουν καλά τη δουλειά τους. Τις τελευταίες μέρες είχαμε ανώνυμα τηλεφωνήματα. Αποδείχθηκε ότι καμιά φορά πρέπει να τους αποδίδομε σημασία. Σύστημα κατά της φωτιάς είχαμε. Φαίνεται ότι δεν λειτούργησε. Δεν περιμέναμε τέτοια συμφορά. Αν ερχόταν έγκαιρα η Πυροσβεστική να σώναμε…”

Ζημιές

»Κατά τον κ. Γεωργακά οι ζημιές ξεπερνούν τα δύο δισεκατομμύρια δραχμές, μόνο σε αξία εμπορευμάτων. Το κατάστημά του ήταν ασφαλισμένο για 200.000.000 δραχμές. Το κτίριο όπου στεγαζόταν το “Μινιόν” ήταν νοικιασμένο από τον κ. Γεωργακά.

»Η αξία των εμπορευμάτων στο κατάστημα “Κατράντζος Σπορ” υπολογίζεται από τον ιδιοκτήτη του σε 800.000.000 δραχμές. Το κτίριο όπου στεγαζόταν το κατάστημα ήταν ιδιόκτητο.

»Τέσσερις ώρες μετά τους εμπρησμούς, τα καταστήματα “Μινιόν” και “Κατράντζος Σπορ” δεν υπήρχαν πια. Οι εσωτερικοί τοίχοι του “Μινιόν” είχαν καταρρεύσει και τα πάντα είχαν καταστραφεί.

»Σε σωρούς ερειπίων ήταν και το κτίριο όπου ήταν άλλοτε το κατάστημα “Κατράντζος Σπορ”. Η Πατησίων, η Σταδίου και η Αιόλου, μπροστά στα δύο καταστήματα, είχαν αποκλειστεί από ξύλα, πέτρες λαμαρίνες και άλλα υλικά. Η συγκοινωνία στο κέντρο της Αθήνας είχε διακοπεί.

»Με το πέρασμα της ώρας, όταν επρόκειτο να ανοίξουν τα καταστήματα, κατέφταναν ανύποπτοι οι υπάλληλοι του “Κατράντζος Σπορ” και του “Μινιόν”. Τα πρόσωπά του χαρακώνονταν βαθιά από την αγωνία και την αβεβαιότητα και όλοι αναρωτιούνταν στ’ όνομα οποιασδήποτε σκοπιμότητας, αν είχαν δικαίωμα οι εμπρηστές να τους αφήσουν χωρίς δουλειά, να  στερήσουν από τα παιδιά και τις οικογένειές τους το ψωμί χρονιάρες μέρες.

»Οι πρωθυπουργικές διαβεβαιώσεις έχουν οπωσδήποτε τη σημασία του και θ’ αποκτήσουν ουσιαστικό αντίκρυσμα αν υλοποιηθούν αμέσως.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 25.12.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτόπτες μάρτυρες

»Ο πρώτος που είδε τη φωτιά στο κατάστημα “Κατράντζος Σπορ”, ήταν ο φύλακας Ανάργυρο Σουραβλής.

(…)

»Ανέβηκε στον τέταρτο όροφο, τον έπνιξαν οι καπνοί και επέστρεψε στο ισόγειο, αλλά τα τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν. Βγήκε τότε, στο δρόμο και κάλεσε σε βοήθεια. Τελικά, τηλεφώνησε από άλλο κατάστημα, στο οποίο εργάζεται συνάδελφος του.

(…)

»Ο ίδιος είπε ότι τις τρεις τελευταίες ημέρες κάποιος τηλεφωνούσε επίμονα και μόλις σήκωνε το ακουστικό έκλεινε το τηλέφωνο.

»Ο φύλακας είπε ότι είχε ενημερώσει σχετικά το διευθυντή του καταστήματος κ. Πίπα. Κατά τον κ. Κατράντζο το κατάστημα της οδού Σταδίου και άλλο ένα στο Ηράκλειο είναι ασφαλισμένα για 220.000.000 δραχμές.

(…)

»Στο πρωθυπουργικό γραφείο, έγινε σύσκεψη με την προεδρία του κ. Ράλλη.

(…)

Οι εκτιμήσεις της Αστυνομίας

«Με ωρολογιακούς εμπρηστικούς μηχανισμούς (όπως είχε γίνει και στα σούπερ – μάρκετ “Μαρινόπουλου” και “Δήμητρα”, πριν από ένα μήνα, οι άγνωστοι έκαψαν προχθές τη νύχτα τα καταστήματα “Μινιόν” και “Κατράντζος – Σπορ”.

»Οι εμπρησμοί εκδηλώθηκαν ταυτόχρονα σχεδόν στα δύο καταστήματα λίγα λεπτά μετά τις 3 χθες το πρωί. Περισσότεροι από 150 πυροσβέστες αγωνίσθηκαν επί εξί ώρες για να σβήσουν τις φωτιές, που μετέβαλαν σε ερείπια τα δύο κτίρια».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.12.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η προκήρυξη

Την ευθύνη για τους δύο εμπρησμούς ανέλαβε η «Επαναστατική Ομάδα Οκτώβρης 80», η οποία όπως αναφέρει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 23ης Δεκεμβρίου 1980 «ήταν άγνωστη ως την ημέρα της καταστροφής των δύο καταστημάτων».

Οι δράστες ανέφεραν στην προκήρυξή τους πως «τα προϊόντα, που παράγουν οι προλετάριοι, στους χώρους της καταναγκαστικής δουλιάς, τα ιδιοποιούνται, με τη βία, τα αφεντικά – ιδιοχτήτε» και πως «όπως κάθε επιχείρηση έτσι και αυτά στηρίζονται στην εκμετάλλευση των προλετάριων. Χιλιάδες είναι οι εργαζόμενοι σ’ αυτά. Στις αποθήκες, στις πωλήσεις. Τα αφεντικά εκμεταλλεύονται την ανάγκη των προλετάριων, να έχουν ένα εισόδημα για να ζήσουν και τους στριμώχνουν στο μεροκάματο, την αλλοτρίωση και τη μιζέρια, (επειδή οι προλετάριοι δεν έχουν βρει ακόμα – στην πλειοψηφία τους, σαν τάξη – άλλους τρόπους για να καλύπτουν τις ανάγκες τους).

Τέλος, μεταξύ άλλων, αιτιολόγησαν την πράξη τους αναφέροντας «Με την ενέργειά μας αυτή, όπως και με τη μέχρι τώρα πραχτική μας (ενέργειες επαναστατικής βίας και σύγκρουση με κάθε τρόπο με το καθεστώς και τα στηρίγματά του) θέλουμε να βοηθήσουμε για να σπάσει ο αποπροσανατολισμός, που προσπαθούν να επιβάλουν όλες οι καθεστωτικές δυνάμεις (“δεξιές”, “αριστερές” και “επαναστατικές”), στους εκμεταλλευόμενους και καταπιεζόμενους».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.2.1981, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η συνέχεια

Το κτίριο που στέγαζε το κατάστημα «Κατράντζος Σπορ» είχε τέτοιες φθορές που χρειάστηκε τελικά να κατεδαφιστεί. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των εργασιών κατεδάφισης, έχασε, λόγω αβλεψίας των υπευθύνων του έργου, τη ζωή της η 34χρονη Aαγγελική που περνουσε τη στιγμή εκείνη μπροστά από το υπό κατάρρευση κτίριο της οδού Σταδίου.

Από το κτίριο του “Mινιόν” διασώθηκε μόνον ο σκελετός. Tρία περίπου χρόνια το εμπορικό κατάστημα άνοιξε και πάλι και στη συνέχεια κρατικοποιήθηκε λόγω χρεών.

Όπως αναφέρουν η Ξανθή Βούλγαρη και ο Οικονομικός Ταχυδρόμος: «το 1991, ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων προκήρυξε διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση της εταιρείας με τον Γ, Γεωργακά μαζί με τους Ν. Βερνίκο και Λ. Ησαϊάδη να επανακτά τον έλεγχο του πολυκαταστήματος. Τελικά το 1998 χρεοκόπησε οριστικά, ενώ ήδη από το 1992 ο Γεωργακάς είχε αποχωρήσει από την επιχείρηση, πουλώντας τις μετοχές του στους δύο συνεταίρους του».

Στα τέλη του 2024, το κτίριο του “Mινιόν” επιστρέφει ως ένα σύγχρονο βιοκλιματικό κτήριο μεικτών χρήσεων, που θα φιλοξενεί γραφεία και καταστήματα.

Το υπό ανακατασκευή κτίριο που στέγαζε το Μινιόν, Δεκέμβριος 2023.