Ανησυχητικές εκτιμήσεις για ουκρανικό εμφύλιο – Τι περιμένει την επόμενη μέρα όσους συντάχτηκαν με τους Ρώσους

Την ίδια στιγμή που ο Ρώσος πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ζητάει όπλα και χρήματα από της Δύση, η κυβέρνησή του και το ουκρανικό κοινοβούλιο εξετάζουν σχέδια για την επόμενη ημέρα του πολέμου, τα οποία εάν πραγματοποιηθούν θα συνεπάγεται με εθνοκάθαρση τεραστίων διαστάσεων.

Σύμφωνα με τη Tamila Tasheva, εκπρόσωπο του Ζελένσκι στη Κριμαία, εάν απελευθερωνόταν αύριο, τουλάχιστον 200.000 κάτοικοι της Κριμαίας θα αντιμετωπίσουν κατηγορίες συνεργασίας με τη Ρωσία, ενώ άλλοι 500.000 έως 800.000 κάτοικοι θα αντιμετώπιζαν απέλαση. Ο ηγέτης του εθνικού κινήματος των Τατάρων της Κριμαίας Ρεφάτ Τσουμπάροφ, λέει ότι περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι -περισσότεροι από το μισό του σημερινού πληθυσμού- θα πρέπει να φύγουν «αμέσως».

Ένα πράγμα φαίνεται σίγουρο για τον καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Ρόουντ Άιλαντ Νικολάι Πέτρο, ότι οι πληθυσμοί της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας, ρωσόφιλοι ή όχι, δεν θα δεχτούν να γίνουν αποδιοπομπαίοι τράγοι αυτής της σύγκρουσης και να στερηθούν μαζικά τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα που μαγειρεύει το Κίεβο.

Με ανάλυσή του στο γνωστό αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy ο πολιτικός επιστήμονας προειδοποιεί ότι η έκταση των σχεδίων που εξετάζουν οι Ουκρανοί βουλευτές είναι «συγκλονιστική».

Οι Ουκρανοί σε όλο το πολιτικό φάσμα -πρώην αξιωματούχοι, πολιτικοί σύμμαχοι της σημερινής κυβέρνησης, μακροχρόνιοι επικριτές και δυτικοί Ουκρανοί διανοούμενοι ανάμεσά τους- αμφισβητούν τα μακροπρόθεσμα κοινωνικά πλεονεκτήματα των πολιτικών εν καιρώ πολέμου που ουσιαστικά υποβιβάζουν τους Ρωσόφωνους σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

«Η συζήτηση για τη θρησκευτική ελευθερία της Ουκρανίας, την ελευθερία του Τύπου και τα δικαιώματα των μειονοτήτων —για τα οποία είναι πολύ λίγα γνωστά στη Δύση— αποκαλύπτει ότι ακόμη κι αν η Ουκρανία καταφέρει να κερδίσει τον πόλεμο, έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για να γίνει πραγματικά ανοιχτή και πλουραλιστική κοινωνία» λέει ο Πέτρο καταγράφοντας τα ουκρανικά εθνικιστιστικά σχέδια του Ζελένσκι.

«Πράκτορες» Ιερείς

Μπορεί μην η ανεξιθρησκεία να διασφαλίζεται από το ουκρανικό Σύνταγμα, αλλά μετά τον πόλεμο η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (UOC), ένα από τα μεγαλύτερα δόγματα της χώρας, έχει πέσει θύμα καταστολής από την κυβέρνηση Ζελένσκι. «Η ουκρανική κυβέρνηση βλέπει την εκκλησία ως παράγοντα ρωσικής επιρροής, παρά το γεγονός ότι το UOC διέκοψε τους διοικητικούς δεσμούς με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία το 1990 και τερμάτισε όλους τους επίσημους κανονικούς δεσμούς μαζί της τον Μάιο του 2022» λέει ο Νικολάι Πέτρο.

Ακόμα και πριν τον πόλεμο είχαν κατασχεθεί περιουσιακά στοιχεία και ιεροί τόποι της Εκκλησίας βάζοντας στο στόχαστρο ιερείς κατηγορώντας τους για διάφορα εγλήματα, δίχως αποδείξεις. Τον Οκτώβριο του 2023, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας έκανε το πρώτο βήμα προς την πλήρη απαγόρευση της εκκλησίας, εγκρίνοντας ένα νομοσχέδιο που απαγορεύει τις θρησκευτικές ομάδες «που συνδέονται με κέντρα επιρροής… που βρίσκονται εκτός Ουκρανίας, στο κράτος που διεξάγει στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας».

«Πολεμάμε τη Ρωσία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παλεύουμε για την Ουκρανία. Αυτό είναι το πρόβλημα, αυτή είναι η συμφορά».

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κιέβου, Αντρέι Μπάουμαιστερ, προειδοποίησε ότι σε μια στιγμή που η χώρα χρειάζεται ενότητα η ενίσχυση των θρησκευτικών εχθροτήτων θα μπορούσε να διαβρώσει περαιτέρω την λαϊκή εμπιστοσύνη στη κυβέρνηση, σιγοβράζοντας ένα έλλειμα νομιμότητας που θα μπορούσε να εκραγεί μετά από πέντε ή και 10 χρόνια.

Στην ελευθερία του Τύπου, τον Μάρτιο του 2023 εγκρίθηκε η επέκταση των αρμοδιοτήτων λογοκρισίας του Εθνικού Συμβουλίου Τηλεόρασης και Ραδιοφωνικής Μετάδοσης στα έντυπα και διαδικτυακά μέσα. Ελέγχεται επί του παρόντος από το κόμμα του Ζεκλενσκι έχοντας την εξουσία να επανεξετάζει το περιεχόμενο όλων των ουκρανικών μέσων ενημέρωσης, να απαγορεύει περιεχόμενο που θεωρεί απειλή για το έθνος και να εκδίδει υποχρεωτικές οδηγίες για μέσα ενημέρωσης.

Μιλάτε μόνο ουκρανικά!

Το 2024, οι εξουσίες του συμβουλίου σχετικά με τη χρήση της γλώσσας στα μέσα ενημέρωσης πρόκειται να επεκταθούν περαιτέρω. Για παράδειγμα, από τον Ιανουάριο, το ελάχιστο ποσοστό ουκρανικής γλώσσας στην τηλεόραση θα αυξηθεί από 75 σε 90%.

Η Επίτροπος Προστασίας της Κρατικής Γλώσσας, Tatyana Monakhova, δήλωσε ότι «το όνειρο ήταν πάντα να καλλιεργηθεί, να χτιστεί ή να κατασκευαστεί ένας ισχυρός, ομοιογενής ουκρανικός μονόλιθος – μια κοινωνία ομοϊδεατών , που μιλούν την κρατική γλώσσα, χωρίς να έχουν διαφωνίες σε μείζονα κρατικά ζητήματα». Την ίδια στιγμή όμως, μόνο το 14% των Ουκρανών προτιμούν να μιλούν μόνο στα ουκρανικά.

Ουκρανικό πυροβολικό στη περιοχή του Ντονέτσκ

Τον Ιούλιο, η χρήση μη ουκρανικών γλωσσών στην τηλεόραση θα απαγορευτεί εντελώς σε ορισμένα πλαίσια. Αυτός ο νόμος έχει επικριθεί έντονα από δημοσιογραφικές ομάδες. Ο Harlem Désir, εκπρόσωπος του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, το χαρακτήρισε «κατάφωρη παραβίαση» της ελευθερίας του λόγου.

Ο σύμβουλος του Gardarika Strategic Consulting Corp, Σεργκέι Ντάτσιουκ έχει προειδοποιήσει ότι οι προσπάθειες της κυβέρνησης να εξασφαλίσει ένα αόριστο μονοπώλιο στην πληροφόρηση θα οδηγήσουν μόνο σε υψηλότερα επίπεδα δημόσιας δυσαρέσκειας με την πολιτική εξουσία. Φοβάται ότι θα μπορούσαν τελικά να δημιουργήσουν τόσο υψηλό επίπεδο κοινωνικής έντασης στην ουκρανική πολιτική που «θα είναι ασαφές τι είναι πιο επικίνδυνο για εμάς, ο πόλεμος με τη Ρωσία ή ο εσωτερικός εμφύλιος πόλεμος». Ο Oleksiy Arestovich, πρώην προεδρικός σύμβουλος του Ζελένσκι, έχει εκφράσει παρόμοιες ανησυχίες.

Στόχος οι «φιλορώσοι» Ουκρανοί

Στην Ουκρανία, οι ελευθερίες της θρησκείας και του Τύπου είναι βαθιά συνυφασμένες με το ζήτημα των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, ειδικά με τη μεταχείριση της μεγαλύτερης μειονότητας της χώρας, των Ρωσόφιλων Ουκρανών—αυτών που ταυτίζονται με τη ρωσική κληρονομιά, είτε μέσω της γλώσσας, του πολιτισμού, της ιστορίας ή θρησκεία. Η συντριπτική πλειονότητα των Ρωσόφιλων Ουκρανών αρνείται να κατηγοριοποιηθεί ως μειονότητα.

Θεωρούν τους εαυτούς τους απλώς ως Ουκρανούς πολίτες, και ως εκ τούτου, υποστηρίζουν, έχουν συνταγματικό δικαίωμα να μιλούν οποιαδήποτε γλώσσα και να ασπάζονται οποιαδήποτε θρησκεία ή πολιτισμό επιθυμούν, όχι μόνο αυτές που υποστηρίζει το κράτος. Αλλά η ουκρανική νομοθεσία δεν αναγνωρίζει τους Ρώσους ως ιθαγενείς της Ουκρανίας, ή ακόμη και ως μειονότητα εντός της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, δεν έχουν αξίωση για νομική προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της γλώσσας τους, μια ευθεία αντίφαση με το άρθρο 10 του ουκρανικού συντάγματος.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε έξι μήνες πριν από τη ρωσική εισβολή, περισσότερο από το 40% των Ουκρανών σε εθνικό επίπεδο (και σχεδόν τα 2/3 στα ανατολικά και νότια), συμφώνησαν με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι είναι «ένας λαός».

Οι Ουκρανοί εθνικιστές βουλευτές σκέφτονται τρόπους για να μεταμορφώσουν αυτούς τους προβληματικούς πολίτες σε σωστούς Ουκρανούς, ιδιαίτερα όσον αφορά τη γλώσσα, λέει ο Πέτρο.

Νόμος του 2021 επιβάλλει πρόστιμα στη χρήση ρωσικών στον τομέα των υπηρεσιών, ενώ άλλοι νόμοι έχουν στοχεύσει στα ρωσόφωνα μέσα, βιβλία, ταινίες και μουσική, ακόμη και όταν παράγονται στην Ουκρανία. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σύμφωνα με τον Oleksiy Danilov, γραμματέα του Ουκρανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας, «η ρωσική γλώσσα πρέπει να εξαφανιστεί εντελώς από το έδαφός μας, καθώς είναι μια πτυχή της εχθρικής προπαγάνδας και της πλύσης εγκεφάλου του πληθυσμού μας».

Στη τελευταία του έρευνα του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου τον Σεπτέμβριο 2023, το 45% των Ουκρανών δήλωσε ότι είδε ενδείξεις συστηματικών διακρίσεων σε βάρων των Ρωσόφωνων.

Μη νομίζουμε όμως ότι αυτά τα μέτρα ξεκίνησαν λόγω της εισβολής Πούτιν το 2022, καθώς η βίαιη διαδικασία εθνικής «ομογενοποίησης» έχει ξεκινήσει πολύ. Γι’ αυτό και όπως εξήγησε η καθηγήτρια στο Εθνική Ακαδημία Επιστημών στο Κίεβο Ella Libanova τα φιλορωσικά αισθήματα αναπόφευκτα θα αυξηθούν ξανά μετά το τέλος του. «Θα ήταν λοιπόν λάθος να φανταστούμε ότι η ενότητα που σφυρηλατήθηκε στη μάχη έχει γιατρέψει όλες τις πληγές του παρελθόντος» αναφέρει ο Πέτρο καθώς όπως το έθεσε ο πολιτικός αναλυτής Κοστ Μπονταρένκο «πολεμάμε ενάντια στη Ρωσία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παλεύουμε για την Ουκρανία. Αυτό είναι το πρόβλημα, αυτή είναι η συμφορά».

«Όλοι οι Ουκρανοί συμφωνούν ότι για να τερματιστεί αυτή η καταστροφή, πρέπει να αποκατασταθεί η κανονικότητα. Αλλά εκεί τελειώνει η συναίνεση, γιατί αν η ομαλότητα σημαίνει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, τότε είναι ακριβώς αυτό που φοβούνται περισσότερο οι Ουκρανοί εθνικιστές και οι δυτικές κυβερνήσεις» λέει ο Πιέτρο.

Είναι απορίας άξιον τι κοινωνία οραματίζονται οι ιθύνοντες στο Κίεβο εφόσον η θεωρεί εχθρό της όχι μόνο τη Ρωσία, αλλά και αυτούς τους οποίους έχει χαρακτηρίσει «λανθάνοντες Ουκρανούς». Αυτό έχει δημιουργήσει μια κατάσταση στην οποία, όπως σημείωσε ο Ουκρανός πολιτικός σχολιαστής Andrei Zolotaryov, «ένα σημαντικό μέρος των πολιτών βρίσκεται σε εσωτερική μετανάστευση και δεν θεωρεί ότι το κράτος είναι δικό τους. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα σε μια χώρα που διεξάγει πόλεμο».