Δημήτρης Ροντήρης: Άριστος διδάχος της αισθητικής τέχνης του λόγου και του θεάτρου

Δημήτρης Ροντήρης (1899-1981)

Από τους πιο τίμιους και ατίμητους, από τους πιο φωτισμένους και μεγάλους δασκάλους του θεάτρου μας. Ηθοποιός, σκηνοθέτης και με πολύπλευρη μόρφωση διανοούμενος και καθηγητής, με πολλές ξένες γλώσσες κι ευρωπαϊκή μόρφωση, άριστος διδάχος της αισθητικής τέχνης του λόγου και του θεάτρου. Η περίφημη «Σχολή Ροντήρη» ανέδειξε πλειάδες διακεκριμένων και κορυφαίων ηθοποιών μεταπολεμικά στη χώρα μας.

Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1899. Και το 1919 ήταν ηθοποιός στο «Θέατρον Ωδείου». Πρωτοεμφανίστηκε σαν σκηνοθέτης με το μουσικό δράμα του Μανώλη Καλομοίρη «Το δαχτυλίδι της μάνας» στα 1928. Το 1934 ήτανε κιόλας σκηνοθέτης στο Εθνικό Θέατρο. Παράλληλα, υπήρξε Γενικός Διευθυντής του, στην περίοδο 1946-50 και 1953-55. Ιδρυτής της «Ελληνικής Σκηνής» το 1950 και του «Πειραϊκού Θεάτρου» στα 1957.

Περιόδεψε κατά καιρούς με υπέροχους θιάσους σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής, μ’ ευσυνείδητες και αναγεννητικές σκηνοθετικές εργασίες στην αρχαία μας τραγωδία και κωμωδία. Έτσι δόξασε με το σύγχρονο ελληνικό θέατρο την πατρίδα μας στα πέρατα της οικουμένης· και δεν τιμήθηκε από καμιά πολιτεία όσο του άξιζε.

Πέθανε στη γενέτειρά του, στις 20.12.81, σεμνά κι αθόρυβα και πολυπικραμένος, σαν όλα σχεδόν τα ηθικά, πνευματικά και καλλιτεχνικά αναστήματα του λαού μας. Το στερνό του χειροκρότημα ήταν σε παράσταση έργου του Β. Ρώτα «Οι Γραμματιζούμενοι», σε φεστιβάλ Ιθάκης.

* Κείμενο του πολυγραφότατου ηπειρώτη λογοτέχνη και εκδότη Λάμπρου Μάλαμα (1928-2012, Ρωμύλος Τσάρας το πραγματικό όνομά του) για τον αείμνηστο Δημήτρη Ροντήρη, που είχε δημοσιευτεί στην επιθεώρηση λογοτεχνίας και κριτικού προβληματισμού «Ελεύθερο Πνεύμα» (τεύχος 80, καλοκαίρι 1991).

Στο ίδιο τεύχος τού εν λόγω περιοδικού ο σπουδαίος ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Θάνος Κωτσόπουλος (1911-1993) έγραφε για τον Ροντήρη τα εξής, μεταξύ πολλών άλλων:

Ο Δημήτρης Ροντήρης πήρε στα χέρια του το Εθνικό Θέατρο, σαν πολύτιμη κληρονομιά, από τον Φώτο Πολίτη, που τον τοποθέτησε πλάι του, από την πρώτη στιγμή που ο Ροντήρης γύρισε από τη Γερμανία, όπου τελειοποίησε τις σκηνοθετικές του σπουδές, πλάι σ’ έναν μεγάλο της εποχής μας σκηνοθέτη, τον Μαξ Ράινχαρτ. Ένα διάστημα είχε θητέψει κοντά σ’ αυτόν και ο Φ. Πολίτης. Έτσι, και οι δυο τους είχαν τις ίδιες αφετηρίες, την ίδια τελειοποιημένη σκηνοθετική μόρφωση. Μα δεν είχαν μόνο τις ίδιες αφετηρίες στο θέατρο, ο Πολίτης κι ο Ροντήρης. Είχαν και την ίδια πίστη σχετικά με τα εθνικά μας ιδανικά: για ανύψωση της πνευματικής μας ζωής, με προσήλωση σε ό,τι μεγάλο κι αληθινό δημιούργησαν τα Γράμματα και οι τέχνες στους αιώνες. Με τέτοιες κοινές αρχές συνεργάστηκαν τα πρώτα χρόνια στο Εθνικό Θέατρο, μέχρις ότου ο Πολίτης σταμάτησε μεσοστρατίς να πιει τ’ αθάνατο νερό. Μα ο συμπολεμιστής του, αφού έσκυψε και τον φίλησε στο μέτωπο μ’ ευλάβεια κι ευγνωμοσύνη, προχώρησε. Γύρισε, κοίταξε το Εθνικό Θέατρο που του παράδωσε εκείνος, έπειτα το μακρύ δρόμο που ’χε μπροστά του· και κανείς δεν άκουσε τα λόγια της καρδιάς του. Σίγουρα θα ’ταν μια υπόσχεση στο συμπολεμιστή του και μια προτροπή στον εαυτό του, να κρατήσει την κληρονομιά του Πολίτη —μιαν εθνική κληρονομιά— στα ψηλότερα επίπεδα που ονειρεύονταν κ’ οι δυο τους. Και τα κράτησε για χρόνια πολλά, τα περισσότερα της ύπαρξης του Εθνικού Θεάτρου, τα πιο γόνιμα, τα πιο δοξασμένα. Η σημαία του Εθνικού — του Ροντήρη ουσιαστικά— ξεδιπλώθηκε κι ανέμισε πάνω απ’ την Ελλάδα, πάνω απ’ την Ευρώπη, πάνω κι απ’ τη Βόρεια Αμερική. Κι όταν ίδρυσε το «Πειραϊκό Θέατρο» —καλό τού κάναν οι διώκτες του— την πήγε στη Νότιο Αμερική και στη Ρωσία. 

Ο Θάνος Κωτσόπουλος

Κάτοχος μιας απέραντης μόρφωσης, σε βάθος πνευματικό και ψυχικό, και γνώστης των κυριωτέρων ξένων γλωσσών […], ο Ροντήρης, μόλις ανέλαβε το Εθνικό, φρόντισε σαν πρώτος σκηνοθέτης να μεταδώσει όλον του τον ψυχοπνευματικό και τεχνικό πλούτο στο έμψυχο υλικό του Εθνικού. Πόθησε, για το καλό του θεάτρου μας, ο ηθοποιός να γίνει το ιδανικό ον, που, με το πνεύμα του, την ψυχή του και την τεχνική του, κατορθώνει να εκφράζει την ουσία της τέχνης του θεάτρου: την αλήθεια της ζωής.

[…]

Όμως, ο Ροντήρης δεν ήταν μόνο ο πρωτομάστορας, ο μοναδικός μεθοδικός δάσκαλος, που κατάρτισε νέους και παλιούς ηθοποιούς· ήταν κι ένας πνευματικός οδηγός, σαν τον Πολίτη. Δεν έγραφε τις σκέψεις του σαν εκείνον· όμως τις έδειχνε με τις πράξεις του, και, τραβώντας μπρος, έδινε με το παράδειγμά του τις αρετές που οφείλαμε να ’χουμε κι εμείς: ήθος, θρησκευτική προσήλωση στη δουλειά μας, πειθαρχία, σεβασμό προς όλους και προς τον εαυτό μας. 

Ο μέγας θεατράνθρωπος Δημήτρης Ροντήρης έφυγε από τη ζωή στις 20 Δεκεμβρίου 1981, πρωί Κυριακής.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.12.1981, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»