Με αμφιλεγόμενες αποφάσεις προσπαθεί το Βρετανικό Μουσείο να ανακτήσει τη χαμένη αίγλη του

Το Βρετανικό Μουσείο αποτελείται από έξι ορόφους, τρεις υπέργειους και τρεις υπόγειους. Όσον αφορά το πρόσφατο σκάνδαλο που έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας από το καλοκαίρι – την υποτιθέμενη κλοπή έως και 1.500 αντικειμένων – ομολογουμένως «συντάραξε» τα θεμέλια και την αίγλη του μουσείου.

Όπως γράφει χαρακτηριστικά η Charlotte Higgins της Guardian: «Μου είπε πρόσφατα ένας έφορος, ότι το κύρος του ιδρύματος έχει τελικά ξεπεράσει το χαμηλότερο επίπεδο και κινείται αργά προς τα πάνω. Αλλά, όπως πρόσθεσε ο υπάλληλος, δεν έχει ακόμη ανέβει στο ισόγειο».

Αυτή την εβδομάδα μοιάζει σαν το ασανσέρ να έχει κατρακυλήσει ξανά προς τα έγκατα της γης. Η απόφαση του Βρετανικού Μουσείου να δεχτεί 50 εκατ. λίρες από την BP είναι, πέρα από τις ηθικές αντιρρήσεις για τη λήψη υποστήριξης από μια από τις πιο ρυπογόνες βιομηχανίες του κόσμου, αποτελεί και μια απόφαση αξιοσημείωτη ως προς την «αναισθησία» της. Έχει ήδη αποδοκιμαστεί εκτενώς, και, πρακτικά, αυτό θα οδηγήσει σε χρόνια διαμαρτυριών από τους ακτιβιστές.

Για πολλούς που αγαπούν το μουσείο, αυτό μοιάζει με πραγματική προδοσία.

Ο δεξιός τύπος αποθέωσε την απόφαση ως μια νίκη κατά του «wokery» στις τέχνες

Ένα τρομακτικά υποχρηματοδοτούμενο ίδρυμα

Είναι αλήθεια ότι ο φθαρμένος οργανισμός του Βρετανικού Μουσείου πρέπει να επιδιορθωθεί κατεπειγόντως. Πρέπει επίσης να φέρει τις παρηκμασμένες αίθουσες τέχνης του στον παρόντα αιώνα και να βρει έναν νέο τρόπο να εκφράσει τη δική του ιστορία, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το αυτοκρατορικό παρελθόν της Βρετανίας.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο | REUTERS/Dylan Martinez

Όμως, ακόμη και σε έναν κόσμο περιορισμένων χρηματοδοτήσεων, η αποδοχή αυτής της δωρεάς δεν θα έπρεπε να αποτελεί επιλογή. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ο δεξιός τύπος αποθέωσε την απόφαση ως μια νίκη κατά του «wokery» στις τέχνες.

Ωστόσο όπως ορθά επισημαίνει η Ηiggins: «Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται τώρα το Βρετανικό Μουσείο είναι να μετατραπεί σε ένα όπλο της Δεξιάς στη μάχη με τον πολιτισμό».

Πόσο τοξική ήταν η κουλτούρα του μουσείου, πόσο βαθιά η παθογένεια

Αν συνδέσουμε αυτή την καταστροφική απόφαση με την ιστορία των κλοπών, αυτό που αποκαλύπτεται είναι ένας θεσμός που έχει εκτροχιαστεί σε επικίνδυνο βαθμό. Το γεγονός ότι οι κλοπές κατέστη δυνατόν να διαπραχθούν είναι, φυσικά, σκανδαλώδες.

Τα πρωτόκολλα ασφαλείας εικάζεται ότι παραβιάστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του κανόνα ότι τα μέλη του προσωπικού δεν πρέπει να εισέρχονται μεμονωμένα μέσα σε ένα θησαυροφυλάκιο. Η καταγραφή και η αποδελτίωση των αντικειμένων – ένα θεόρατο έργο σε ένα μουσείο 8 εκατομμυρίων αντικειμένων – είχε παραμεριστεί σε ένα τρομακτικά υποχρηματοδοτούμενο ίδρυμα.

Ποσο μακριά έφτασε η γκάφα;

Τα πράγματα όμως έγιναν πολύ σοβαρότερα από τις λανθασμένες κινήσεις της ηγεσίας του μουσείου όταν ενημερώθηκε για την εξαφάνιση και τη διάβρωση, όπως αποδείχθηκε, χιλιάδων ελληνικών και ρωμαϊκών πολύτιμων λίθων.

Οι συστάσεις μιας ανεξάρτητης έρευνας για το θέμα δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα- αυτές, μαζί με τα, αν και συγκεχυμένα, πρακτικά των συνεδριάσεων των επιτρόπων, κάνουν φανερό πόσο μακριά έφτασε η γκάφα – πόσο τοξική ήταν η κουλτούρα του μουσείου, πόσο βαθιά η παθογένεια.

Ένας εργαζόμενος ποζάρει καθώς παρατηρεί τα γλυπτά του Παρθενώνα, που ενίοτε αναφέρονται στο Ηνωμένο Βασίλειο ως Ελγίνεια Μάρμαρα, και εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο | REUTERS/Toby Melville

Σκεφτείτε, ως παράδειγμα, την αρχική αντίδραση του μουσείου στις κλοπές. Στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για ένα παράδειγμα συνειδητής θεσμικής άγνοιας, στη χειρότερη για μια προσπάθεια συγκάλυψης των γεγονότων.

Είναι ήδη γνωστό ότι ένας έμπορος, ο Ittai Gradel, είχε, λειτουργώντας υπεύθυνα, επικοινωνήσει με το μουσείο στις αρχές του 2021, αφού είχε υποψιαστεί την πηγή προέλευσης ορισμένων αντικειμένων που διατίθεντο προς πώληση. Όταν τελικά ήρθε η απάντηση, τον αγνόησαν και του είπαν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας.

Ο διευθυντής, Hartwig Fischer – ένας αξιοπρεπής κατά βάση άνθρωπος που δεν κατάφερε ποτέ να καταλάβει τον περίπλοκο θεσμό του οποίου διορίστηκε να ηγηθεί – υπέβαλε την παραίτηση του αυτό το καλοκαίρι

«Μην το πείτε στον Χάρτγουιγκ»

Την επόμενη χρονιά, ένας ερευνητής του μουσείου, κατά τύχη καθώς ήλεγχε το περιεχόμενο του θησαυροφυλακίου, διαπίστωσε αποκλίσεις: κατεστραμμένα και εξαφανισμένα αντικείμενα.

Αλλά, παραδόξως, η ανώτερη διοίκηση και το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού εξακολουθούσαν να μην προβαίνουν σε ενέργειες για να τεθεί σε διαθεσιμότητα ο ύποπτος, παρόλο που ο George Osborne – πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου – «έφερε στο τραπέζι» τις καταγγελίες. Το μέλος του προσωπικού (που τώρα έχει απολυθεί) υποχώρησε μόνο αφού το διοικητικό συμβούλιο επέμεινε να αναλάβει δράση.

Ως εκ τούτου, η τελική – φαινομενικά ανούσια, στην πραγματικότητα καταδικαστική – εισήγηση της έκθεσης: «Η διοίκηση θα πρέπει να επανεξετάσει την προσέγγιση της για τη διαθεσιμότητα των υπαλλήλων, ώστε να δοθεί η δέουσα βαρύτητα στην προστασία της συλλογής, στην ακεραιότητα των αρχείων της και στην ευημερία του προσωπικού».

Σε μετάφραση: οι εσωτερικοί καταγγέλλοντες ένιωσαν έντονη δυσφορία εξαιτίας των διευθυντών που τους αγνοούσαν. Επίσης: το να επιτραπεί σε ένα άτομο να προσέλθει στην εργασία του ενώ διερευνάται από στενούς συναδέλφους ήταν στην καλύτερη περίπτωση εξωφρενικό και στη χειρότερη θα μπορούσε να προσφέρει στον υπάλληλο την ευκαιρία να καλύψει τα ίχνη του.

Ο διευθυντής, Hartwig Fischer – ένας αξιοπρεπής κατά βάση άνθρωπος που δεν κατάφερε ποτέ να καταλάβει τον περίπλοκο θεσμό του οποίου διορίστηκε να ηγηθεί – υπέβαλε την παραίτηση του αυτό το καλοκαίρι.

Ένας από τους αντικαταστάτες του, ο Τζόναθαν Γουίλιαμς, ο οποίος «αποχώρησε» τον Αύγουστο, δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει. Πηγές του μουσείου μου είπαν ότι ο Φίσερ κρατήθηκε σκόπιμα έξω από τον κλοιό σε πολλά θέματα. Το «Μην το πείτε στον Χάρτγουιγκ», ήταν μια κοινή φράση.

Οι υπάλληλοι είχαν επίσης εντολή να μην μιλούν απευθείας στους επιτρόπους και ήταν πολύ φοβισμένοι για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με την κουλτούρα του μουσείου. Υπήρχε, ένα «κλίμα φόβου».

*Με πληροφορίες από Guardian | Charlotte Higgins | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Ένας άνδρας παρατηρεί τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, μια συλλογή λίθινων αντικειμένων, επιγραφών και γλυπτών που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο στις 16 Οκτωβρίου 2014 | REUTERS/Dylan Martinez