Οι φορές που η ελληνική σημαία έγινε έργο τέχνης και έστειλε τα δικά της μηνύματα

Η ροζ σημαία, το έργο της Τζώρτζια Λάλε, που αφορά το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί από το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη.

Δεν είναι ωστόσο η πρώτη φορά που η ελληνική σημαία -όπως και πολλές σημαίες άλλων χωρών- χρησιμοποιείται ως αντικείμενο πειραματισμού από εικαστικούς, οι οποίοι ήθελαν να περάσουν το δικό τους μήνυμα.

Η σημαία της Ελλάδας περιέχει εννέα ισοπαχείς, οριζόντιες και εναλλασσόμενες λευκές και κυανές παράλληλες λωρίδες, καθώς και ως καντόνι έναν λευκό Σταυρό μέσα σε ένα κυανό τετράγωνο.

Οι εννέα λωρίδες δεν έχουν κάποια επίσημη σημασία, η πιο διαδεδομένη λαϊκή θεωρία αναφέρει ότι αντιστοιχούν στις συλλαβές της ιστορικής φράσης «Ελευθερία ή Θάνατος», όπως παράλληλα και στα γράμματα της λέξης «Ελευθερία», αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις για να στηρίξουν αυτόν τον ισχυρισμό.

Ο Σταυρός συμβολίζει την επικρατούσα θρησκεία της Ελλάδος, την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Το κυανό και λευκό συμβολίζουν τα χρώματα του ελληνικού ουρανού και θάλασσας.

Η μορφή της ελληνικής σημαίας πέρασε από διάφορες «εκδόσεις» μέχρι τελικά να υιοθετηθεί η σημερινή της όψη.

Κατά καιρούς, αρκετοί καλλιτέχνες παραποίησαν στα έργα τους την σημαία, αναλόγως με το μήνυμα που ήθελαν να περάσουν, προκαλώντας αντιδράσεις.

«Flag» της Τζώρτζια Λάλε

Το έργο κατάφερε τελικά να γίνει γνωστό ως «η ροζ σημαία», με αποτέλεσμα να προκαλέσει την έντονη αντίδραση του ακροδεξιού επικεφαλής του κόμματος «Νίκη», Δημήτρη Νάτσιου, ο οποίος έφερε το θέμα στη Βουλή.

«Είναι δυνατόν να παρουσιάζεται η σημαία μας με ροζ χρώμα, να διακωμωδείται το εθνικό μας σύμβολο; Η σημαία αλλάζει χρώμα, μόνον όταν βαφτεί κόκκινη από το αίμα των αγώνων του λαού μας», είπε χαρακτηριστικά ο ακροδεξιός βουλευτής.

Το έργο, το οποίο αποσύρθηκε, είχε ως στόχο την ανάδειξη της μάστιγας των γυναικοκτονιών και της έμφυλης βίας στην Ελλάδα και είναι φτιαγμένη από σεντόνια θυμάτων, που δόθηκαν από τις οικογένειες τους.

Οι σημαίες του Χρήστου Μπόκορου

Οι σημαίες του καλλιτέχνη, άλλοτε γεμάτες φλόγες κι άλλοτε με σκόρπια, άγρια τριαντάφυλλα, το αφιέρωμα στον Γεώργιο Τερτσέτη, (ο δικαστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που αρνήθηκε να υπογράψει τη θανατική του καταδίκη), το τετράπτυχο αφιέρωμα στην ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου και τόσα άλλα έργα μας θυμίζουν τι εστί Ήρωας «σε μια εποχή που αναδεικνύει βολεμένους θεατές», όπως λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

«Της πατρίδας μου η σημαία» – Τζίμης Πανούσης

Το 2000 ο γνωστός καλλιτέχνης Τζίμης Πανούσης συνελήφθη με την κατηγορία της προσβολής εθνικού συμβόλου.

Η σύλληψή του έγινε με εισαγγελική παραγγελία και αιτία στάθηκε η αφίσα με την οποία διαφημίζεται το πρόγραμμά του στο κέντρο στο οποίο εμφανίζεται, η οποία απεικονίζει την ελληνική σημαία με το σφυροδρέπανο στη θέση του σταυρού και φέρει τον τίτλο «Της πατρίδας μου η σημαία».

Ο Πανούσης οδηγήθηκε το απόγευμα στον εισαγγελέα και κατά την έξοδό του δήλωσε: «Λευτεριά στο Βιετναμέζο βελονιστή».

Τα Τέμπη

Με μια ανάρτηση, μια ελληνική σημαία, με τις λευκές λωρίδες της και τα άκρα του σταυρού της διαλυμένα, σαν βαγόνια έπειτα από σύνθλιψη ή από σύγκρουση μετωπική, η σπουδαία θεσσαλονικιώτικη κολεκτίβα του design, οι Beetroot, σχολίασαν την εθνική μας τραγωδία στα Τέμπη.

Στο φόντο της σημαίας υπάρχει το μαύρο του πένθους. Η εικόνα αναρτήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την σχεδιαστική ομάδα Beetroot Design, μετά το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα.

Μια ελληνική σημαία τοποθετήθηκε στον βυθό της θάλασσας στο Καραβοστάσι Κρήτης για την πολύνεκρη τραγωδία με τη μετωπική σύγκρουση τρένων στα Τέμπη.

Η σημαία σε μαύρο φόντο δείχνει να έχει τρυπηθεί από σφαίρες ενώ από κάτω είναι γραμμένη η ημερομηνία του δυστυχήματος, δηλαδή η 28η Φεβρουαρίου. Την ημερομηνία συνοδεύει στα αγγλικά ένα «γιατί» μαζί με πολλά ερωτηματικά.

«Μεταξοτυπία» – Παύλος Διονυσόπουλος

Την ελληνική σημαία χρησιμοποίησε και σε έργο του και ο Παύλος Διονυσόπουλος με τίτλο «Μεταξοτυπία», λιθογραφία και κολάζ, 69 x 100 εκ.

Το χαρτί, τα φέιγ βολάν, οι αφίσες, τα διαφημιστικά φυλλάδια αποτελούν τα κύρια εργαλεία του, τα υλικά που κόβει και τεμαχίζει σε λεπτές λωρίδες. Μαζική επικοινωνία μέσω προϊόντων μαζικής παραγωγής, τα οποία προωθούν τη μαζική κατανάλωση.

Στη σειρά των 28 ευρωπαϊκών σημαιών ο Διονυσόπουλος χρησιμοποιεί το χαρτί με διακριτικό, ωστόσο ουσιαστικό τρόπο. Κάθε σημαία καλύπτεται από χάρτινες λωρίδες σαν χαρτοπόλεμος, οι οποίες δημιουργούν ένα φίλτρο που καλύπτει το εθνικό σύμβολο και το καθιστά σχεδόν δυσδιάκριτο (το μοτίβο είναι το ίδιο και στις 28 σημαίες). Με αυτόν τον τρόπο, ο καλλιτέχνης αμφισβητεί τα εν λόγω σύμβολα ενώνοντάς τα.

Αυτή η σειρά δημιουργήθηκε σε μια στιγμή κατά την οποία ο Διονυσόπουλος έθετε υπό αμφισβήτηση την καταναλωτική αφθονία, μια διαδικασία που τον οδήγησε στην επεξεργασία συμβόλων και υλικών που κάποτε γοήτευαν τον ίδιο, αλλά και εμάς.