Οικονομολόγοι του Χάρβαρντ και του MIT εξηγούν την «απαράδεκτη» κίνηση του Σπύρου Παπαδόπουλου

Σκεφτείτε ένα ερωτευμένο ζευγάρι, ανάμεσα σε μια ευτυχισμένη παρέα, την μέρα των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς, όταν έρχεται η ώρα ανταλλαγής δώρων, να αρχίσουν να βγάζουν από τη τσέπη… φακελάκια: Αντί για δώρα να δίνουν ο ένας στον άλλον χρήματα, λες και έχουν συνάντηση επίορκοι γιατροί σε δημόσιο νοσοκομείο.

Αυτό έκανε πριν τριάντα χρόνια ο Σπύρος Παπαδόπουλος στους «Απαράδεκτους» στο επεισόδιο «Καλά Χριστούγεννα», όταν έδωσε ένα φακελάκι με 500 δραχμές στον σπιτονοικοκύρη κύριο Βασίλη. Την ίδια περίοδο όμως, αρχές δεκαετίας του 1990, αυτή τη πρακτική θεώρησε εξαιρετική ιδέα και ορθολογική ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, Joel Waldfogel.

Ο Waldfogel αμφισβήτησε την παράδοση των Χριστουγέννων να δίνονται δώρα, προτάσσοντας αντίθετα τις δωροεπιταγές ως καλύτερη λύση, διότι ο παραλήπτης γνωρίζςι καλύτερα τις ανάγκες και προτιμήσεις του.

Έτσι, μια όμορφη σπιτική ατμόσφαιρα μετατρέπεται σε νοσοκομειακό διάδρομο όπου επίορκοι γιατροί τσεπώνουν φακελάκια από συγγενείς ασθενών. Ο ακαδημαϊκός εκείνος είχε συμπεράνει ότι η ανταλλαγή δώρων οδηγούσε σε αδιέξοδη απώλεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που πήγαιναν χαμένα. Γι΄ αυτό και συνέστησε τα χρήματα, αντί για της ανταλλαγής δώρων που θεωρείται αναποτελεσματική κατανομή πόρων.

Όμως, ο Γάλλος οικονομολόγος στην Εθνική Ανώτατη Σχολή Μηχανικών Μεταλλειολόγων του Παρισιού, Φρανκοζί Λεβέκ, εξηγεί στο The Conversation πόσο λάθος και παράλογη είναι αυτή η κίνηση του Σπύρου Παπαδόπουλου την οποία συνιστούσε ο καθηγητής του Γέηλ.

Από οικονομικής άποψης, ο Λεβέκ εξηγεί ότι αν δίνονταν χρήματα αντί για δώρα η απώλεια πλούτου θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη σήμερα. Οι δαπάνες για χριστουγεννιάτικα δώρα έχουν αυξηθεί σημαντικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, λόγω του μειωμένου κόστους των παιχνιδιών που στη συντρπτική πλειονότητά τους παράγονται στην Κίνα.

«Φανταστείτε μια ανταλλαγή φακέλων μεταξύ συζύγων, ο καθένας από τους οποίους περιέχει 50 ευρώ. Τέλεια, τα δύο δώρα ακυρώνουν το ένα το άλλο!»

«Η Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου τα ¾ της παγκόσμιας παραγωγής» καθώς «όλες οι εταιρείες στον υπόλοιπο κόσμο προμηθεύονται τις προμήθειες τους ή κατασκευάζουν εκεί». Η πτώση των τιμών αύξησε κατακόρυφα τον προϋπολογισμό που διατίθεται για τα χριστουγεννιάτικα δώρα. «Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί του μάρκετινγκ και οι πωλητές το γνωρίζουν αυτό και δαπανούν πολύ χρόνο προσπαθώντας να μας κάνουν να ξοδέψουμε χρήματα αυτή την εποχή του χρόνου».

Έτσι, κινείται η αγορά, δουλεύουν οι επιχειρήσεις και έτσι υπάρχουν θέσεις εργασίας.

Σε σχετική ερώτηση που έγινε το 2013 σε 50 οικονομολόγους από τα Πανεπιστήμια του Σικάγο, του Χάρβαρντ, του MIT, του Στάνφορντ και του Μπέρκλεϋ, διαφώνησαν ότι είναι αναποτελεσματικό να δίνονται δώρα αντί μετρητών. Κανείς εξαυτών που πήραν Νόμπελ δεν διαφωνούσε με τα δώρα.

Η συναισθηματική πλευρά

Από ανθρωπιστικής – συναισθηματικής άποψης δεν τίθεται θέμα για τον Λεβέκ, ότι τα δώρα υπερτερούν ασυζητητί. Στην έρευνα του καθηγητή του Γέηλ δεν είχε ληφθεί υπόψιν η συναισθηματική αξία, παρα μόνον η υλική αξία. «Φανταστείτε να δίνετε στη σύντροφό σας χρήματα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο αντί για δώρο. Είναι απίθανο να αντιδράσουν πιο θετικά από ό,τι θα αντιδρούσαν σε ένα όμορφα τυλιγμένο δώρο. Το ίδιο ισχύει και για τον φίλο που σας κάλεσε τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όταν του δίνετε ένα χαρτονόμισμα των 10 ή 20 ευρώ αντί για ένα μπουκάλι κρασί ή ένα μπουκέτο λουλούδια!»

«Σημειώστε ότι η κατάσταση θα ήταν αναμφίβολα ακόμη πιο δύσκολη αν κάποιος έβαζε πολύ λιγότερα χαρτονομίσματα στο φάκελο του από τον άλλο» εξηγεί ο Γάλλος οικονομολόγος.

Στα μάτια ενός άτεγκτου ρομαντικού αμαρτάνει εκείνος που αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητα ενός δώρου με χρήματα και συγκρίνει τη χρησιμότητα μεταξύ των ανθρώπων. «Κατά κάποιο τρόπο, αυτό ισοδυναμεί με το να κάνεις τα χρήματα το παγκόσμιο όργανο για τη μέτρηση της ευχαρίστησης, και ένα δολάριο για τον δωρητή αξίζει όσο ένα δολάριο για τον δέκτη, παρόλο που το πρώτο μπορεί να είναι πιο πλούσιο από το δεύτερο ή το αντίστροφο» λέει ο Γάλλος οικονομολόγος.

Επιπλέον, ο Λεβέκ αναφέρει ότι το θεωρητικό μοντέλο του καταναλωτή έχει απομακρυνθεί από τον τέλειο ορθολογισμό και αυτή τη στιγμή επιδιώκει να ενσωματώσει τα συναισθήματα και τα κίνητρα (οικογενειακή αφοσίωση, αλτρουισμός, κοινωνικοποίηση κ.λπ.) που καθοδηγούν τις επιλογές του.

Ένα όμορφο τυλιγμένο δώρο δείχνει τη σύνδεση του δωρητή με τον αγαπημένο πρόσωπο καθώς αφιέρωσε χρόνο να σκεφτεί για εκείνον. Το αίσθημα επίσης της έκπληξης καθώς ξετυλίγουμε την κορδέλα είναι σπουδαία διαδικασία για την ψυχολογία μας. «Εν ολίγοις, ένα δώρο έχει περισσότερα από τη χρηματική του αξία. Αυστηρά μιλώντας, θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η ικανοποίηση του δότη» λέει ο Λεφέκ.

Εξάλλου ο ίδιος υπενθυμίζει ότι η ευχαρίστηση του να δίνεις είναι συχνά μεγαλύτερη από την ευχαρίστηση να λαμβάνεις.

Οι Απαράδεκτοι είναι μπροστά

Ο Λεβέκ, όμως για να ενισχύσει ακόμα περισσότερο την θέση του επικαλείται και τις δημοσκοπήσεις, σύμφωνα με τις οποίες η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων είναι ικανοποιημένοι με τα δώρα που λαμβάνουν. Στην Ευρώπη, μόνο 1 στους 7 έχει λάβει ένα δώρο που δεν εκτιμά, με τη Γαλλία να έχει το υψηλότερο ποσοστό.

Αν πάλι δεν μας αρέσει ένα δώρο, ο Λεβέκ καταφεύγει στην πρακτική ξανά των Απαράδεκτων όπου ο Σπύρος έκανε δώρο στον Βλάση το αυτοκινητάκι που του είχε δωρίσει παλαιότερα ο ίδιος ο… Βλάσης.

«Μπορείτε να δωρίσετε -πχ σε φιλανθρωπικούς σκοπούς- οποιοδήποτε από τα δώρα που έχετε λάβει και δεν σας αρέσει ή που έχετε ήδη» καταλήγει ο Γάλλος οικονομολόγος.

Πάλι ο Απαράδεκτοι είναι μπροστά…