Νταντόρα, ένα δυσώδες «βασίλειο» αθάνατων πλαστικών

Ανάμεσα σε τοξικά ρυάκια και βουνά σκουπιδιών που σιγοκαίνε -από υπολείμματα φαγητού, παλιά ρούχα και σόλες πατουτσιών, μέχρι ηλεκτρονικά απόβλητα, κομμάτια πλαστικού και ενίοτε κουφάρια ζώων-  ρακοσυλλέκτες δίνουν καθημερινά μάχη επιβίωσης στη μεγαλύτερη χωματερή της Κένυας.

Από τις μεγαλύτερες της Αφρικής -ηπείρου που μετατρέπεται σε χωματερή της Δύσης- η Νταντόρα έχει γίνει ένας ανεξέλεγκτος χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων.

Άνοιξε το 1975 πάνω στον ποταμό Ναϊρόμπι με κεφάλαια της Παγκόσμιας Τράπεζας. Χαρακτηρίστηκε πλήρης το 2001.

Δικαστήριο έχει διατάξει εδώ και σχεδόν δύο χρόνια το οριστικό κλείσιμο αυτής της γιγαντιαίας, επικίνδυνης για τη δημόσια υγεία χωματερής. Ακόμη λειτουργεί…

Πλέον έχει έκταση μεγαλύτερη από 120.000 τετραγωνικά μέτρα. Σχεδόν όσο 17 γήπεδα ποδοσφαίρου.

Σε πολλά σημεία της, τα βουνά των σκουπιδιών φτάνουν έως και τα 10 μέτρα σε ύψος.

Φυσικό και επόμενο, αφού εδώ καταλήγουν καθημερινά περίπου 2.000 τόνοι απορριμμάτων από την πρωτεύουσα Ναϊρόμπι -τη μεγαλύτερη και πολυπληθέστερη πόλη της ανατολικής Αφρικής- και τα περίχωρά της.

Το ένα πέμπτο των στερεών αποβλήτων είναι πλαστικά, συχνά μιας χρήσης.

Τριγύρω από τη χωματερή Νταντόρα εν τω μεταξύ, στο ομώνυμο ανατολικό προάστιο του Ναϊρόμπι, έχουν στηθεί παραγκουπόλεις. Είναι μόνιμα πνιγμένες σε τοξικές αναθυμιάσεις και μολυσμένα νερά.

Περίπου 10.000 κάτοικοί τους, μεγάλοι και μικροί, βιοπορίζονται σήμερα διαλέγοντας ανακυκλώσιμα υλικά μέσα από τους τόνους σκουπιδιών.

Άνδρες, γυναίκες και παιδιά συλλέγουν με γάντζους καλώδια, μεταλλικά μέρη και κομμάτια πλαστικού.

Οτιδήποτε μπορούν να πουλήσουν σε εταιρείες ανακύκλωσης, μέσω μεσαζόντων.

Λίγοι από αυτούς μπορούν να αγοράσουν προστατευτικό εξοπλισμό, όπως γάντια, μάσκες και γαλότσες.

Μοιραία, οι ασθένειες τους θερίζουν.

Όμως ουδείς έχει ιατροφαρμακευτική κάλυψη ή χρήματα για περίθαλψη ή έστω επίσκεψη σε κάποιο γιατρό.

Η πανδημία COVID-19 δοκίμασε ακόμη περισσότερο τις αντοχές του εξασθενημένου από τις κακουχίες οργανισμού τους.

Τεράστιες ποσότητες από χρησιμοποιημένες και μολυσμένες μάσκες κατέληξαν στη χωματερή. Πολλοί νόσησαν. Χωρίς καμία βοήθεια, αρκετοί δεν τα κατάφεραν να κρατηθούν στη ζωή.

Τοξικές ανισότητες

Κατά πολλούς ειδικούς, η Νταντόρα είναι μια αποκαλυπτική εικόνα για τις τοξικές παρενέργειες της ανεξέλεγκτης παραγωγής πλαστικού στο περιβάλλον, αλλά και στις κοινωνικές ανισότητες.

Όχι τυχαία, γύρω από τη μεγαλύτερη χωματερή της Κένυας έχει στηθεί μια ολόκληρη σκιώδης οικονομία.

Όσα ανακυκλώσιμα υλικά μαζεύουν οι φτωχοί ρακοσυλλέκτες, τα πωλούν για «ψίχουλα» σε μεσάζοντες.

Αυτοί με τη σειρά τους τα μεταπωλούν σε ισχυρά καρτέλ απορριμμάτων, που ελέγχουν τις μονάδες ανακύκλωσης και υπαγορεύουν τις τιμές στην αγορά.

Ένα καλό μεροκάματο για τους ρακοσυλλέκτες της Νταντόρα μπορεί να φτάσει κοντά στα 2.000 σελίνια Κένυας. Ήτοι κοντά στα 12 ευρώ.

Όμως αυτό συνήθως εξαρτάται περισσότερο από το εάν θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν αρκετή ποσότητα χαλκού και αλουμινίου, παρά πλαστικού.

Πολλά από τα πλαστικά απορρίμματα στη χωματερή δεν είναι ανακυκλώσιμα, καθώς περιέχουν διάφορα πρόσθετα, που προέρχονται κατά κύριο λόγο από πετροχημικά προϊόντα.

Σε αυτά περιλαμβάνονται περισσότερες από 2.400 χημικές ουσίες, που χαρακτηρίζονται επικίνδυνες για το περιβάλλον και τον ανθρώπινο οργανισμό.

Όπως συμβαίνει ανά την υφήλιο, έτσι και στην Νταντόρα, τα άρχηστα κομμάτια πλαστικού αποτεφρώνονται μαζί με τα υπόλοιπα απορρίμματα.

Η διαδικασία εξοικονομεί χώρο και αποκαλύπτει πολύτιμα κομμάτια μετάλλου.

Αφήνει όμως στο έδαφος μια μαύρη δηλητηριώδη μάζα και πνίγει τον ορίζοντα με τοξικό καπνό.

Σε αυτό το φόντο, ελλείψει ουσιαστικά κρατικής οργάνωσης, ο ρόλος των ρακοσυλλεκτών στη Νταντόρα στην υποτυπώδη ανακύκλωση φαντάζει κομβικός.

Από το 2021 μάλιστα έχουν αρχίσει να οργανώνονται, σε μια προσπάθεια να αυξήσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη απέναντι στους μεσάζοντες, αλλά και την κυβέρνηση της Κένυας.

Διεκδικούν σταθερό μισθό, προστατευτικό εξοπλισμό, υγειονομική κάλυψη.

Δεν είναι οι μόνοι. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 36.000 ρακοσυλλέκτες σε όλη την Κένυα, που έχουν ιδρύσει σωματείο.

Στις τάξεις τους, ακούγονται όλο και πιο έντονα φωνές για διεκδικήσεις ακόμη και από εταιρείες που ευθύνονται για την παραγωγή των απορριμμάτων που στοιβάζονται στην Νταντόρα. Και δη των πλαστικών.

Τα τοξικά νερά στη χωματερή Νταντόρα ως «καθρέφτης» μιας περιβαλλοντικής, υγειονομικής και κοινωνικής «βόμβας»

«Μπρα ντε φερ» με τα καρτέλ

Μόλις 15 χιλιόμετρα από την μεγαλύτερη χωματερή της Κένυας,  διεξήχθη πρόσφατα στο Ναϊρόμπι άλλος ένας γύρος διεθνών διαπραγματεύσεων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, για τα πλαστικά.

Ζητούμενο είναι μια παγκόσμια συμφωνία για τον περιορισμό της παραγωγής και χρήσης πλαστικών.

Η σύνοδος ήταν στα τέλη Νοεμβρίου. Και αυτή κατέληξε σε αδιέξοδο.

Στο μεσοδιάστημα, μόνο στην υποσαχάρια Αφρική υπολογίζεται ότι κάθε λεπτό απορρίπτονται ή καίγονται στην ύπαιθρο πλαστικά απόβλητα, σε ποσότητες που θα μπορούσαν να καλύψουν ένα γήπεδο ποδοσφαίρου.

Μέχρι το 2060, εν τω μεταξύ, η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών αναμένεται να τριπλασιαστεί, φτάνοντας σε μη διαχειρίσιμα επίπεδα και αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στο περιβάλλον και στον πληθυσμό της Γης.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει αύξηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για την κατασκευή πλαστικών στο 20%, από 4% που ήταν το 2015, καθώς οι πετρελαϊκές εταιρείες αναζητούν νέες αγορές εν μέσω της πράσινης μετάβασης της οικονομίας.

Αυτά, ενώ η Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF) έχει προ πολλού καταχωρήσει ως «περιβαλλοντικό έγκλημα» το λαθρεμπόριο απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης εξαγωγής ηλεκτρονικών αποβλήτων, πλαστικών και επικίνδυνων ουσιών.

Υπολογίζει ότι τα έσοδα της μαφίας, των καρτέλ και των λαθρεμπόρων αποβλήτων φτάνουν ετησίως τα δέκα δισεκατομμύρια ευρώ παγκοσμίως.

Αν και, όπως επισημαίνεται, τα πραγματικά μεγέθη μπορεί να είναι σημαντικά μεγαλύτερα.