Στα κεφάλαια 20-22 του πρώτου βιβλίου του (Ιστοριών Α) ο Θουκυδίδης υπογραμμίζει ακόμη μια φορά τη σημασία του Πελοποννησιακού Πολέμου και καθιστά σαφείς τις μεθόδους με τις οποίες φιλοδοξεί να πετύχει το στόχο του, ο οποίος δεν είναι άλλος από τη συγγραφή ενός ιστορικού έργου που θα αποτελέσει αιώνιο κτήμα των ανθρώπων, ωφέλιμο για όσους θέλουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων.

Στο κεφάλαιο 23 ο κορυφαίος ιστορικός εξηγεί τους λόγους της έναρξης των εχθροπραξιών ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Πελοποννησίους, ύστερα από τη διακοπή της τριαντάχρονης ανακωχής που είχαν συνάψει τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα μετά την άλωση της Εύβοιας από τους Αθηναίους (446/5 π.Χ.). Και το πράττει αυτό με τρόπο αξιομνημόνευτο, διαχωρίζοντας τις προφανείς διαφορές τους (τας αιτίας) από το πραγματικό, το βαθύτερο –αλλά ανομολόγητο– αίτιο (την αληθεστάτην πρόφασιν) του καταστρεπτικού πολέμου. Κατά τον Θουκυδίδη, οι Λακεδαιμόνιοι σύρθηκαν κατ’ ουσίαν στον πόλεμο, επειδή φοβήθηκαν τη μεγάλη ανάπτυξη της Αθήνας, επειδή αισθάνθηκαν έντονη την αθηναϊκή απειλή.

Οι λόγοι που προέβαλαν οι αντιμαχόμενες πλευρές για να λύσουν τις σπονδές και να ξεκινήσουν τον πόλεμο εκτίθενται από τον Θουκυδίδη στα κεφάλαια 24-87 του πρώτου βιβλίου του. Την πρώτη αφορμή για την έκρηξη του πολέμου αποτέλεσε η διένεξη ανάμεσα στην Κόρινθο και την Κέρκυρα για το ζήτημα της Επιδάμνου (νυν Δυρραχίου), στην οποία ενεπλάκησαν οι Αθηναίοι παίρνοντας το μέρος των Κερκυραίων.

Αμέσως μετά έλαβαν χώρα εχθροπραξίες ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Κορινθίους αναφορικά με την Ποτίδαια (Ποτείδαια), η οποία, αν και κορινθιακή αποικία, ήταν σύμμαχος των Αθηναίων και φόρου υποτελής σε αυτούς. Η αποστασία της Ποτίδαιας και άλλων πόλεων πυροδότησε την ένοπλη σύγκρουση των Αθηναίων αρχικά με το βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Β’, ακολούθως δε με τους Ποτιδαιάτες, τους Κορινθίους και άλλους Πελοποννησίους. Ο αποκλεισμός και η πολιορκία της Ποτίδαιας από τους Αθηναίους οδήγησε στη σύγκληση συνέλευσης των πελοποννησίων συμμάχων στη Σπάρτη, στην ηγέτιδα δύναμη του συνασπισμού τους. Εκεί, πέραν των υπολοίπων, έλαβαν το λόγο ο απεσταλμένος της Κορίνθου, ο οποίος προέτρεψε τους Σπαρτιάτες να εισβάλουν αμέσως στην Αττική, και ένας από τους αθηναίους απεσταλμένους που έτυχε να βρίσκονται τότε στη Σπάρτη για άλλη υπόθεση – αυτός, αντίθετα, προσπάθησε να αποτρέψει την επίλυση των διαφορών με τα όπλα.

Στη σύσκεψη που έκαναν μόνοι τους στη συνέχεια οι Λακεδαιμόνιοι τοποθετήθηκε, μεταξύ άλλων, ο συνετός βασιλιάς Αρχίδαμος, ο οποίος συνέστησε στους συμπατριώτες του να μη βιαστούν να πάρουν αποφάσεις, αλλά και να προετοιμαστούν κατάλληλα για πόλεμο. Τελευταίος μίλησε ο Σθενελαΐδας, ένας από τους τότε εφόρους της Σπάρτης, ο οποίος τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του πολέμου. Τελικά, οι Λακεδαιμόνιοι έκριναν με μεγάλη πλειοψηφία ότι οι Αθηναίοι είχαν καταπατήσει τις συνθήκες και τους αδικούσαν, γι’ αυτό και έπρεπε να γίνει πόλεμος.

Σχολιάζοντας την εν λόγω απόφαση στο κεφάλαιο 88, ο Θουκυδίδης επισημαίνει ότι οι Λακεδαιμόνιοι ψήφισαν κατ’ αυτόν τον τρόπο περισσότερο επειδή ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο να αυξηθεί ακόμα πιο πολύ η δύναμη των Αθηναίων, που είχαν ήδη υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας, και λιγότερο επειδή τους είχαν επηρεάσει τα επιχειρήματα των συμμάχων τους.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, χάρτης στον οποίο σημειώνονται οι θέσεις της Επιδάμνου και της Ποτίδαιας.

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Headlines