Ποια η στάση της Σαουδικής Αραβίας στην κρίση στην Ερυθρά θάλασσα – Το παιχνίδι του Ριάντ

Το Ριάντ προσπαθεί να αποφύγει να εμπλακεί ξανά σε μια αιματηρή σύγκρουση με την πολιτοφυλακή της Υεμένης, η οποία έχει σπείρει το χάος με τις επιθέσεις της σε πλοία και τους πυραύλους της κατά του Ισραήλ.

Αφού οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Υεμένης το 2014, ένας 30χρονος Σαουδάραβας πρίγκιπας, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ηγήθηκε μιας στρατιωτικής επέμβασης για την εκδίωξη τους. Με αμερικανική βοήθεια και όπλα, οι Σαουδάραβες πιλότοι ξεκίνησαν μια εκστρατεία βομβαρδισμών με την ονομασία Επιχείρηση Αποφασιστική Καταιγίδα στο εσωτερικό της Υεμένης, στα βουνά στα νότια σύνορά τους. Οι αξιωματούχοι ανέμεναν να νικήσουν γρήγορα τους αντάρτες, μια ρακένδυτη πολιτοφυλακή γνωστή ως Χούθι.

Αντ’ αυτού, οι δυνάμεις του πρίγκιπα πέρασαν χρόνια βυθισμένες σε μια σύγκρουση που διασπάστηκε σε μάχες μεταξύ πολλαπλών ένοπλων ομάδων, αποστράγγισε δισεκατομμύρια δολάρια από τα ταμεία της Σαουδικής Αραβίας και συνέβαλε στο να βυθιστεί η Υεμένη σε μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν από τη βία, την πείνα και τις ανεξέλεγκτες ασθένειες. Η Σαουδική Αραβία και ο κύριος εταίρος της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μείωσαν τελικά τη στρατιωτική τους εμπλοκή -μερικώς λόγω της αμερικανικής πίεσης – και Σαουδάραβες αξιωματούχοι ξεκίνησαν ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Χούθι, οι οποίοι εξασφάλισαν τον έλεγχο της βόρειας Υεμένης, γράφουν οι New York Times.

Στο παγκόσμιο προσκήνιο

Τώρα, ο πόλεμος στη Γάζα έχει φέρει τους Χούθι – η ιδεολογία των οποίων διαπνέεται από εχθρότητα προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και σε υποστήριξη του παλαιστινιακού αγώνα – σε ένα απροσδόκητο παγκόσμιο προσκήνιο. Η πολιτοφυλακή δημιουργεί χάος στην Ερυθρά Θάλασσα εκτοξεύοντας πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη προς το Ισραήλ και τα εμπορικά πλοία, και οι ΗΠΑ έχουν συγκροτήσει διεθνή ναυτικό συνασπισμό για να προσπαθήσουν να τους αποτρέψουν και σταθμίζουν άλλα μέτρα για να αντιμετωπίσουν την ομάδα. Η Σαουδική Αραβία, ωστόσο, θα προτιμούσε να παρακολουθεί αυτές τις τελευταίες εξελίξεις από το περιθώριο, με την προοπτική της ειρήνης στα νότια σύνορά της να αποτελεί πιο ελκυστικό στόχο από το να συμμετάσχει σε μια προσπάθεια να σταματήσουν οι επιθέσεις που οι Χούθι λένε ότι στρέφονται κατά του Ισραήλ – ενός κράτους που το βασίλειο δεν αναγνωρίζει επίσημα και το οποίο ο λαός του αποστρέφεται ευρέως.

Ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ είναι πλέον ο de facto Σαουδάραβας κυβερνήτης και δεν ενδιαφέρεται να εμπλακεί εκ νέου σε μια σύγκρουση με τους Χούθι, σύμφωνα με Σαουδάραβες και Αμερικανούς αξιωματούχους. «Για να έχουμε μια σταθερότητα εδώ, χρειαζόμαστε οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την περιοχή», δήλωσε ο πρίγκιπας Μοχάμεντ σε τηλεοπτική συνέντευξη τον Σεπτέμβριο – λίγο πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στη Γάζα – όταν Σαουδάραβες αξιωματούχοι φιλοξένησαν αντιπροσωπεία των Χούθι στην πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, το Ριάντ. «Δεν χρειάζεται να βλέπετε προβλήματα στην Υεμένη». Καθώς ο πρίγκιπας επισπεύδει τις προσπάθειες του για να σημειώσει πρόοδο στο σαρωτικό σχέδιό του να μετατρέψει τη Σαουδική Αραβία σε παγκόσμιο επιχειρηματικό κόμβο έως το 2030, εργάζεται ταυτόχρονα για να κατευνάσει τις συγκρούσεις και τις εντάσεις σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, μεταξύ άλλων μέσω της προσέγγισης με τον περιφερειακό αντίπαλο του βασιλείου, το Ιράν.

Σαουδάραβες αξιωματούχοι και αναλυτές λένε ότι η επιστροφή των πυραύλων των Χούθι που υψώνονται πάνω από το Ριάντ ή πλήττουν τις νότιες σαουδαραβικές πόλεις -ένα σχετικά συχνό φαινόμενο στο αποκορύφωμα του πολέμου στην Υεμένη- είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται ο πρίγκιπας, καθώς προσπαθεί να πείσει τους τουρίστες και τους επενδυτές ότι το ισλαμικό βασίλειο είναι ανοιχτό για επιχειρήσεις. «Η κλιμάκωση δεν είναι προς το συμφέρον κανενός», δήλωσε ο πρίγκιπας Φαϊζάλ μπιν Φαρχάν, υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, σε τηλεοπτική συνέντευξη αυτόν τον μήνα. «Είμαστε δεσμευμένοι να τερματίσουμε τον πόλεμο στην Υεμένη και είμαστε προσηλωμένοι σε μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός που θα ανοίξει την πόρτα για μια πολιτική διαδικασία». Σαουδάραβες αξιωματούχοι δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχολιασμό.

Νέα στρατηγική

Η νέα στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη – η οποία απομακρύνεται από την άμεση στρατιωτική δράση και καλλιεργεί σχέσεις με τις φατρίες της Υεμένης – καθοδηγείται από την πραγματικότητα ότι μετά από οκτώ χρόνια πολέμου, οι Χούθι ουσιαστικά νίκησαν. Καθώς οι μάχες έχουν καταλαγιάσει, η πολιτοφυλακή -η οποία ασπάζεται μια θρησκευτική ιδεολογία που εμπνέεται από μια υποκατηγορία του σιιτικού Ισλάμ- έχει εγκατασταθεί στην εξουσία στη βόρεια Υεμένη, όπου έχει δημιουργήσει ένα εξαθλιωμένο πρωτο-κράτος το οποίο κυβερνά με σιδηρά πυγμή.

Καθώς αντιμετωπίζουν την προοπτική σύγκρουσης με τις ΗΠΑ με απροκάλυπτη χαρά, οι Χούθι αξιοποιούν τις διευρυμένες στρατιωτικές τους δυνατότητες και μια προφανή αδιαφορία που αναπτύχθηκε στις συγκρούσεις τους με τον συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Εάν οι ΗΠΑ στείλουν στρατιώτες στην Υεμένη, τα στρατεύματά τους θα αντιμετωπίσουν μια σύγκρουση χειρότερη από τους παρατεταμένους πολέμους τους στο Αφγανιστάν και το Βιετνάμ, απείλησε ο Αμπντούλ-Μαλίκ αλ-Χούθι, ο ηγέτης της πολιτοφυλακής, σε τηλεοπτικό διάγγελμά του την Τετάρτη. Οι Χούθι «δεν φοβούνται» να πολεμήσουν απευθείας τις ΗΠΑ και μάλιστα θα το προτιμούσαν αυτό, δήλωσε χαρακτηριστικά.

Αν οι Χούθι λένε ότι θέλουν πόλεμο με την Αμερική, φαίνεται επίσης ότι έχουν εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση στη Γάζα ως ευκαιρία για να προωθήσουν έναν κεντρικό στόχο τους.

«Χορέψτε πάνω από τα θύματα»

«Θάνατος στην Αμερική, θάνατος στο Ισραήλ, κατάρα στους Εβραίους» είναι μέρος του συνθήματος της ομάδας, και οι Χούθι έχουν παρουσιάσει τις επιθέσεις τους σε εμπορικά πλοία ως μια δίκαιη μάχη για να αναγκάσουν το Ισραήλ να τερματίσει την πολιορκία της Γάζας. Οι Χούθι είναι επίσης ένας σημαντικός βραχίονας του «Άξονα της Αντίστασης» του Ιράν, ο οποίος περιλαμβάνει ένοπλες ομάδες σε όλη τη Μέση Ανατολή – αν και αναλυτές της Υεμένης και Σαουδάραβες αξιωματούχοι λένε ότι θεωρούν την πολιτοφυλακή ως μια σύνθετη ομάδα της Υεμένης και όχι ως έναν αμιγώς ιρανικό δορυφόρο.

Στην ομιλία του την Τετάρτη, ο αλ Χούθι απαίτησε από τις άλλες αραβικές χώρες να κάνουν στην άκρη και να «αφήσουν τους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς να μπουν σε έναν άμεσο πόλεμο μαζί μας». «Αν θέλετε να χορέψετε πάνω στα σώματα των θυμάτων, χορέψτε», είπε σε μια συγκεκαλυμμένη αναφορά σε μια σειρά πρόσφατων συναυλιών στη Σαουδική Αραβία, συμπεριλαμβανομένης μιας εμφάνισης των Metallica. «Αλλά μην συμμετέχετε μαζί με τους Αμερικανούς σε έναν πόλεμο εναντίον μας». Για τους Χούθι, ένας τέτοιος πόλεμος θα ήταν μια «χρυσή ευκαιρία για να εκπληρώσουν το αφήγημά τους, να μπορέσουν να στρατολογήσουν εύκολα και να αποκτήσουν αξιοπιστία από τον κόσμο», δήλωσε ο Shoqi Al-Maktary, ανώτερος σύμβουλος της Υεμένης στην Search for Common Ground, μια οργάνωση με έδρα στην Ουάσιγκτον και εργάζεται για την επίλυση συγκρούσεων.

Αυτό είναι ιδιαίτερα αλήθεια, καθώς ο βομβαρδισμός της Γάζας από το Ισραήλ -που εξαπολύθηκε ως απάντηση στις θανατηφόρες επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου- προκαλεί θλίψη και οργή σε όλη τη Μέση Ανατολή, με στόχο όχι μόνο το Ισραήλ, αλλά και τις ΗΠΑ, τον κύριο σύμμαχό του. Πριν από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, οι Χούθι βρίσκονταν στα πρόθυρα της υπογραφής μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, η οποία ενδεχομένως θα εδραίωνε τη θέση τους στην εξουσία και θα επέτρεπε στη διεθνή κοινότητα να κηρύξει την αρχή του τέλους του πολέμου στην Υεμένη. Τουλάχιστον μέχρι στιγμής, η αντίδραση των Χούθι στον πόλεμο της Γάζας δεν φαίνεται να έχει μειώσει την όρεξη της Σαουδικής Αραβίας για μια συμφωνία για την Υεμένη, δηλώνουν οι αναλυτές.

Πιο κοντά

«Ο πόλεμος στη Γάζα δεν υπονόμευσε τις συνομιλίες μεταξύ των Χούθι και των Σαουδαράβων – αντίθετα, τους έφερε ακόμη πιο κοντά», δήλωσε ο Ahmed Nagi, ανώτερος αναλυτής της Υεμένης στο International Crisis Group. Σε συνέντευξή του στους New York Times στα τέλη Σεπτεμβρίου, ο Ali al-Qahoom, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Ansar Allah, του πολιτικού βραχίονα των Χούθι, δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις με τη Σαουδική Αραβία ήταν «γεμάτες σοβαρότητα και αισιοδοξία». Ο al-Qahoom είπε ότι είχαν συζητήσει πώς θα διευκολύνονταν οι πληρωμές μισθών για τους δημόσιους υπαλλήλους – οι οποίοι έμειναν απλήρωτοι για χρόνια – και η πιθανή επαναλειτουργία των αεροδρομίων και των λιμανιών, βήματα που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τα δεινά εκατομμυρίων Υεμενιτών που έχουν απεγνωσμένα ανάγκη από βοήθεια.

«Οι απόψεις μας ήταν αρκετά κοντά», δήλωσε ο al-Qahoom. «Αυτό που εμποδίζει την επίτευξη συμφωνίας είναι η αποκήρυξη των υποχρεώσεων της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων, της Βρετανίας και της Αμερικής για την αντιμετώπιση της καταστροφής που προκάλεσε ο 8ετής πόλεμος και άλλων θεμάτων όπως η ανοικοδόμηση και οι αποζημιώσεις». Αυτό φάνηκε να είναι μια αναφορά στις χρηματικές αποζημιώσεις που οι Χούθι αναμένουν να λάβουν από τη Σαουδική Αραβία ως μέρος ενός κινήτρου για οποιαδήποτε συμφωνία. Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας, λένε οι αναλυτές, είναι πιθανό να συμπεριλάβει κάποια μορφή πληρωμής για να επιτευχθεί η συμφωνία. Εν μέσω αυτών των διαπραγματεύσεων με τους Χούθι, η Σαουδική Αραβία συνέχισε επίσης να καλλιεργεί μια πιο θερμή σχέση με το Ιράν, τον μακροχρόνιο εχθρό της. Ο πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι πραγματοποίησε την πρώτη του επίσκεψη στο Ριάντ τον Νοέμβριο.

Αυτή την εβδομάδα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν μια ναυτική ομάδα κρούσης για την αντιμετώπιση της απειλής που συνιστούν οι Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν ήταν μεταξύ των μελών της- το μόνο αραβικό έθνος που εντάχθηκε ήταν το Μπαχρέιν και η κίνηση αυτή προκάλεσε λαϊκή οργή. Η Σαουδική Αραβία «δεν ενδιαφέρεται για καμία δυτική προσπάθεια για να προστατεύσει το Ισραήλ», έγραψε ο Sulaiman al-Oqeliy, ένας Σαουδάραβας πολιτικός σχολιαστής, στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X. Πολλοί ειδήμονες στον Κόλπο έχουν επίσης εκφράσει απογοήτευση για τις ΗΠΑ τις τελευταίες ημέρες, υποστηρίζοντας ότι η αμερικανική πολιτική απέναντι στον πόλεμο στην Υεμένη βοήθησε τους Χούθι να ευδοκιμήσουν.

«Χειρότερες αποφάσεις»

Οι ΗΠΑ σέβονται ότι ορισμένες χώρες μπορεί να έχουν «εσωτερικούς λόγους» για να μείνουν εκτός της ομάδας δράσης, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου για θέματα εθνικής ασφάλειας.

Αμερικανοί στρατιωτικοί σχεδιαστές έχουν προετοιμάσει προκαταρκτικούς στόχους των Χούθι στην Υεμένη, σε περίπτωση που ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν διατάξουν αντίποινα, δήλωσαν δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι. Ωστόσο, στρατιωτικοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι ο Λευκός Οίκος δεν έχει δείξει καμία διάθεση να απαντήσει στρατιωτικά στους Χούθι και να διακινδυνεύσει έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.

«Μερικές φορές στη Μέση Ανατολή, δεν έχεις καλές αποφάσεις και κακές αποφάσεις», δήλωσε ο πρίγκιπας Μοχάμεντ σε συνέντευξή του το 2018, όταν ρωτήθηκε για τον πόλεμο στην Υεμένη. «Μερικές φορές έχεις κακές αποφάσεις και χειρότερες αποφάσεις»…