Με ποιο τρόπο συνέβαλαν οι Άραβες δημιουργοί στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής σκηνής του Παρισιού;

Πώς αναπτύχθηκε η σύγχρονη αραβική τέχνη; Πως συνέβαλαν οι Άραβες δημιουργοί στην καλλιτεχνική σκηνή του Παρισιού; Και με ποιον τρόπο το Παρίσι ενέπνευσε αυτούς τους καλλιτέχνες; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα εξεταστούν σε μια νέα μεγάλη έκθεση στο Musée d’Art Moderne de Paris το επόμενο έτος.

«Τον 20ό αιώνα, ήταν σημείο συνάντησης για τους Άραβες και τόπος διαμονής για πολλούς»

Η έκθεση «Αραβική παρουσία: Σύγχρονη τέχνη και αποαποικιοποίηση, Παρίσι 1908-1988 (5 Απριλίου 2024-25 Αυγούστου 2024)» θα ασχοληθεί εκτενώς και σε επιστημονικό επίπεδο με την εισροή Αράβων καλλιτεχνών στο Παρίσι κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, δεδομένου ότι η Γαλλία αποχωρούσε σιγά-σιγά από τις αποικίες της στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, καθώς και με τις καλλιτεχνικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Οι Άραβες καλλιτέχνες δεν εκπροσωπούνται ικανοποιητικά

Πάνω από 200 έργα σχεδόν 130 καλλιτεχνών -τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στη Γαλλία- περιλαμβάνουν πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά και φωτογραφίες μαζί με ιστορικά αρχεία ήχου και οπτικοακουστικά μέσα.

Η Nahda, που σημαίνει αφύπνιση στα αραβικά, αναφέρεται στην περίοδο του αραβικού πολιτιστικού διαφωτισμού

«Το Παρίσι συχνά χαρακτηρίζεται ως αραβική πρωτεύουσα», λέει ο Morad Montazami, συν-επιμελητής της έκθεσης. «Τον 20ό αιώνα, ήταν σημείο συνάντησης για τους Άραβες και τόπος διαμονής για πολλούς. Υπήρξαν πολλές καλλιτεχνικές συναντήσεις και ανταλλαγές μέσω των Σχολών Καλών Τεχνών, των εκθέσεων και των καλλιτεχνικών σουαρέ».

Έργο του Marwan Kassab Bachi | Συλλογή Sammlung

Η έκθεση, η οποία προετοιμαζόταν επί τρία χρόνια, έχει ως στόχο να στρέψει την προσοχή σε ένα λιγότερο γνωστό, και μη δυτικό, μέρος της ιστορίας της σύγχρονης τέχνης, καθώς και σε καλλιτέχνες από την περιοχή που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι Mahmoud Saïd, Amy Nimr, Fatma Arargi και Jaber El Mahjoub μαζί με πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες σε διεθνές επίπεδο όπως οι Marwan Kassab Bachi, Huguette Caland και Saloua Raouda Choucair.

«Έχει εκπαιδευτικό ρόλο και μας ενθαρρύνει να εξετάσουμε την κοινή μας ιστορία»

Εκτός από τα έργα του Musée d’Art Moderne de Paris, τα υπόλοιπα έργα προέρχονται από δημόσιες γαλλικές συλλογές, όπως το Institut du Monde Arabe και το Musée du Quai Branly-Jacques Chirac, καθώς και από σημαντικές συλλογές στη Μέση Ανατολή, όπως το Mathaf στη Ντόχα (Κατάρ), το Barjeel Art Foundation στη Sharjah (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), η συλλογή Ibrahimi στο Αμμάν (Ιορδανία) και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Καΐρου (Αίγυπτος).

Πολλά από τα έργα προέρχονται επίσης από ιδιωτικές συλλογές καθώς και από τις οικογένειες και τα υπάρχοντα των καλλιτεχνών.

Tην έκθεση θα πλαισιώσει ένας κατάλογος με δοκίμια, έρευνες και αρχειακό υλικό που δεν έχει κυκλοφορήσει έως τώρα.

Τέχνη και Αγώνας

Η έκθεση θα είναι οργανωμένη χρονολογικά και θα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: Nahda (1908-37), Αντίο στον Οριενταλισμό (1937-56), Αποαποικιοποιήσεις (1956-67) και Τέχνη και αγώνες (1967-88).

Η Nahda, που σημαίνει αφύπνιση στα αραβικά, αναφέρεται στην περίοδο του αραβικού πολιτιστικού διαφωτισμού- αυτό το κεφάλαιο της έκθεσης θα ασχοληθεί με τη δυτική επιρροή στην αραβική τέχνη μέσω των Σχολών Καλών Τεχνών, ιδίως στην Αίγυπτο, τον Λίβανο και την Αλγερία, και των μεγάλων αποικιοκρατικών εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι, συμπεριλαμβανομένης της σημαντικότερης, της Αποικιοκρατικής Έκθεσης του 1931.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της αραβικής μετανάστευσης στη Γαλλία στο πέρασμα των χρόνων

Η ενότητα Τέχνη και Αγώνας θα αναδείξει τον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες αντιμετώπισαν στο έργο τους τις πολιτικές προκλήσεις και τις διεθνείς συγκρούσεις, όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ και η Παλαιστινιακή υπόθεση. Τέτοια έργα θα έχουν μεγάλη απήχηση δεδομένης της τρέχουσας επίθεσης του Ισραήλ στην Παλαιστίνη.

Θα περιλαμβάνει επίσης το μεγαλειώδες ποιητικό κείμενο The Arab Apocalypse (1980) της αείμνηστης Λιβανέζας καλλιτέχνιδας Etel Adnan, το οποίο γράφτηκε στις αρχές του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου και αντανακλά την τρικυμία του αραβικού κόσμου. Η έκθεση θα περιλαμβάνει μια ηχητική εγκατάσταση με την ποίηση της Adnan, η οποία θα απαγγέλλεται σε διάφορες γλώσσες.

«Αυτή η έκθεση αποτελεί μια δήλωση»

Η έκθεση ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της αραβικής μετανάστευσης στη Γαλλία στο πέρασμα των χρόνων και συμπεριλαμβάνει τη Σεισμογραφία των Αγώνων, ένα ερευνητικό πρόγραμμα που ξεκίνησε από τη Zahia Rahmani και εξετάζει τα μη ευρωπαϊκά κριτικά και πολιτιστικά περιοδικά ως εργαλεία αντίστασης στα αντι-αποικιακά και απελευθερωτικά κινήματα.

Η αραβική παρουσία εμφανίζεται σε μια εποχή που ο ρατσισμός και η ισλαμοφοβία βρίσκονται και πάλι σε έξαρση στη Γαλλία. «Αυτή η έκθεση αποτελεί μια δήλωση», λέει ο Montazami. «Έχει εκπαιδευτικό ρόλο και μας ενθαρρύνει να εξετάσουμε την κοινή μας ιστορία. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να τις αρνηθείς ή να τις υποτιμήσεις».

*Με πληροφορίες από The Art Newspaper | Κεντρική φωτογραφία θέματος: © Abdalla Estate, Paris