«Μια Υπέροχη Ζωή»: Όταν το FBI έβλεπε παντού κομμουνιστική προπαγάνδα

Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, εκατομμύρια άνθρωποι μαζεύονται γύρω από ένα ζεστό τζάκι ή έστω στριμώχνονται σε έναν καναπέ μπροστά από μια παλιά τηλεόραση διακοσμημένη με σεμεδάκια για να απολαύσουν ένα γνώριμο ασπρόμαυρο παραμύθι, την κλασική ταινία του 1946 «Μια Υπέροχη Ζωή».

Mια συγκινητική ιστορία

Η ταινία, που θεωρήθηκε η κορυφαία του σκηνοθέτη Φρανκ Κάπρα, αφηγείται την ιστορία του δύστυχου Τζορτζ Μπέιλι. Είναι ένας επιχειρηματίας στη φανταστική πόλη Bedford Falls, ο οποίος κινδυνεύει να χάσει την εταιρεία παροχής δανείων του από τον πλούσιο, μοχθηρό τραπεζίτη κ. Πότερ. Ο Μπέιλι σκέφτεται να αυτοκτονήσει την παραμονή των Χριστουγέννων, κρίνοντας ότι η οικογένεια του και οι κάτοικοι της πόλης θα ήταν καλύτερα χωρίς εκείνον.

Αντίθετα, οι πράκτορες του J. Edgar Hoover που καταδίωκαν τους κομμουνιστές θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα δούρειο ίππο που μετέφερε στα μουλωχτά αντιαμερικανική προπαγάνδα στις μάζες

Καθώς ο Μπέιλι, είναι βαθύτατα απελπισμένος, ένας φύλακας άγγελος, ο Κλάρενς (Χένρι Τράβερς) κάνει την εμφάνιση του. Ο άγγελος μέσω των «τρικς» του, αποδεικνύει στον Μπέιλι πόσο πολύ έχει βοηθήσει τους γύρω του.

Με πρωταγωνιστές τον Τζίμι Στιούαρτ και τη Ντόνα Ριντ, η ταινία γνώρισε εμπορική και κριτική επιτυχία, κερδίζοντας πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για καλύτερη ταινία.

Το 1990, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου συμπεριέλαβε την ταινία στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου. Είναι η ιδανική ταινία για τις γιορτινές ημέρες: μια συγκινητική ιστορία για το πώς οι πράξεις μας έχουν αντίκτυπο σε όλους γύρω μας και πώς ο καθένας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πλέγματος μιας κοινότητας.

Το FBI δεν το εξέλαβε με αυτόν τον τρόπο

Αντίθετα, οι πράκτορες του J. Edgar Hoover που καταδίωκαν τους κομμουνιστές θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα δούρειο ίππο που μετέφερε στα μουλωχτά αντιαμερικανική προπαγάνδα στις μάζες.

Το επιχείρημα αυτό συγκροτήθηκε σε ένα υπόμνημα που έγραψε ένας ανώνυμος ειδικός πράκτορας στο γραφείο του FBI στο Λος Άντζελες με θέμα την «κομμουνιστική διείσδυση» στη βιομηχανία κινηματογραφικών ταινιών.

Για παράδειγμα, ανέφερε η έκθεση, «η ταινία έδωσε στον Λάιονελ Μπάριμορ τον ρόλο του κ. Πότερ, του «κατσαπλιά» τραπεζίτη έτσι ώστε να είναι ο πιο μισητός άνθρωπος στην ταινία»

Από το 1942 έως το 1958, το τοπικό τμήμα του Λος Άντζελες διενήργησε έρευνες για περισσότερες από 200 ταινίες, υπό τον φόβο ότι είχαν μετατραπεί σε όπλα κομμουνιστικής προπαγάνδας, όπως έγραψε ο John A. Noakes στο βιβλίο του «The Cold War and the Movies» (Ο Ψυχρός Πόλεμος και ο Κινηματογράφος). Το FBI έψαχνε γενικά ταινίες που συνδέονταν με προσωπικότητες που είχαν σχέση με το Κομμουνιστικό Κόμμα, γεγονός που τους οδήγησε στην ταινία «Μια Υπέροχη Ζωή».

Έτσι, ένας πράκτορας είδε την ταινία και έγραψε μια έκθεση στην οποία ισχυριζόταν ότι «αντιπροσώπευε μια σχετικά προφανή προσπάθεια να δυσφημιστούν οι τραπεζίτες».

View this post on Instagram

A post shared by It’s A Wonderful Life! (@its_a_wonderful_life19)

«Αντικομμουνιστικές εικασίες»

Για παράδειγμα, ανέφερε η έκθεση, «η ταινία έδωσε στον Λάιονελ Μπάριμορ τον ρόλο του κ. Πότερ, του «κατσαπλιά» τραπεζίτη έτσι ώστε να είναι ο πιο μισητός άνθρωπος στην ταινία». Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι αλήθεια: Η πλοκή δεν θα λειτουργούσε αν το πλήθος ζητωκραύγαζε για τον Πότερ προκειμένου να κατασχέσει την επιχείρηση του Μπέιλι. Όμως, ο πράκτορας του FBI ισχυρίστηκε ότι σύμφωνα με «πληροφοριοδότες», αυτό ήταν «ένα συνηθισμένο τρικ που χρησιμοποιούσαν οι κομμουνιστές».

Οι «αντικομμουνιστικές εικασίες» του πράκτορα δεν τελείωσαν εκεί.

Η έκθεση ισχυριζόταν ότι η ταινία «συκοφαντούσε σκόπιμα την ανώτερη τάξη, προσπαθώντας να δείξει ότι οι άνθρωποι που είχαν χρήματα ήταν κακοί και απεχθείς χαρακτήρες».

Το FBI υποστήριξε ότι η ταινία θα μπορούσε να είχε παρουσιάσει τον κ. Πότερ ως «να τηρεί τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τους κρατικούς ελεγκτές τραπεζών σε σχέση με τη χορήγηση δανείων».

Αν και η ταινία κρίθηκε ως ανατρεπτική, δεν προέκυψαν πολλά από την έρευνα. Το FBI παρέδωσε μια έκθεση στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής των Αντιπροσώπων, μια επιτροπή διερεύνησης που είχε συσταθεί για να ξετρυπώνει οργανώσεις και άτομα με ύποπτες κομμουνιστικές διασυνδέσεις.

View this post on Instagram

A post shared by It’s A Wonderful Life! (@its_a_wonderful_life19)

Όμως η HUAC, όπως ονομαζόταν, επέλεξε να μην προβεί σε καμία ενέργεια και επέτρεψε στην ταινία να συνεχίσει να παίζεται, σύμφωνα με το περιοδικό Smithsonian.

Αν και η δυσπιστία απέναντι στην ταινία ήταν κάτι σύνηθες για το FBI εκείνης της εποχής, μια ταινία τόσο δημοφιλής όσο το «Μια υπέροχη ζωή» θα πυροδοτεί πάντα χίλιες ερμηνείες.

*Με πληροφορίες από WSP | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Wikimedia | Public Domain