ΚΑΠ: Πώς θα εφαρμοστούν τα πρότυπα Καλής Γεωργικής Περιβαλλοντικής Κατάστασης 5 και 6

Οδηγό προτύπων Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΠΓΚ) 5 και 6, που αποτελούν μέρος των υποχρεώσεων της αιρεσιμότητας και προϋπόθεση για τη λήψη των ενισχύσεων της ΚΑΠ 2023-2027, δημοσίευσε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Τα πρότυπα αφορούν σε εφαρμογή γεωργικών πρακτικών με σκοπό τη μείωση του κινδύνου υποβάθμισης του εδάφους, την αντιμετώπιση της διάβρωσης και την διατήρηση ή και αύξηση της οργανικής ουσίας με συνέπεια την βελτίωση της ποιότητας των εδαφών.

Ειδικότερα, το πρότυπο Καλής Περιβαλλοντικής και Γεωργικής Κατάστασης (ΚΠΓΚ) 5 αφορά στη «Διαχείριση της κατεργασίας του εδάφους για τη μείωση του κινδύνου υποβάθμισης και διάβρωσης του εδάφους, λαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, την κλίση του εδάφους», ενώ το πρότυπο Καλής Περιβαλλοντικής και Γεωργικής Κατάστασης (ΚΠΓΚ) 6 αφορά στην «Ελάχιστη κάλυψη του εδάφους για την αποφυγή ακάλυπτων εδαφών σε περιόδους που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες», προς αποφυγή της διάβρωσης και για τη διατήρηση της γονιμότητας των εδαφών.

Τα δύο αυτά πρότυπα σχετίζονται με την κατεργασία και την κάλυψη του εδάφους και απευθύνεται στους αγρότες ως βοήθημα για την ορθή εφαρμογή των νομικών διατάξεων

Υποχρεώσεις των αγροτών

Ιδανική καλλιέργεια κατά τις ισοϋψείς

Σε αγροτεμάχια αροτραίων καλλιεργειών με κλίση μεγαλύτερη από 6% και έως 12% η άροση πρέπει να γίνεται κατά τις ισοϋψείς ή διαγώνια. Αυτή η παραδοσιακή πρακτική εξασφαλίζει ότι σε πιθανή έντονη βροχόπτωση δε θα παρασυρθεί το επιφανειακό και πιο γόνιμο έδαφος, εκπλένοντας τα απαραίτητα για την ανάπτυξη της καλλιέργειας θρεπτικά στοιχεία. Απαιτείται προσεκτικός χειρισμός των γεωργικών ελκυστήρων για την αποφυγή του κινδύνου ανατροπής.

Υποχρεώσεις των αγροτών ΚΓΠΚ 5

Στο αγροτεμάχιο 1 έχει γίνει σωστή άροση κατά τις ισοϋψείς ενώ στο αγροτεμάχιο 2 η άροση δεν είναι η ενδεδειγμένη και με βροχόπτωση θα προκληθεί διάβρωση του εδάφους

Σε αγροτεμάχια αροτραίων καλλιεργειών με κλίση μεγαλύτερη από 12% οι γεωργοί πρέπει να αφήνουν κάθετα στην κλίση (δηλαδή κατά τις ισοϋψείς) ακαλλιέργητες ζώνες ανάσχεσης πλάτους 5 μέτρων σε απόσταση 40 μέτρων μεταξύ τους. Η υποχρέωση αυτή μπορεί να εφαρμόζεται συλλογικά (από περισσότερους γεωργούς), αρκεί τα αγροτεμάχια να εφάπτονται. Η υποχρέωση αυτή μπορεί να καλύπτεται εν όλω ή εν μέρει από ήδη υπάρχουσες αναβαθμίδες, αναχώματα και νησίδες φυσικής βλάστησης άγριας ζωής. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία μπορεί να έχει πλάτος μικρότερο των 5 μέτρων, όμως αθροιστικά θα πρέπει να καλύπτουν την ανωτέρω αναλογία. Η αναλογία αυτή μπορεί να επιτυγχάνεται και τμηματικά , δηλαδή 20 μέτρα κεκλιμένου αγρτεμαχίου 2,5 μέτρα ζώνης ανάσχεσης – 32 μέτρα κεκλιμένου αγροτεμαχίου 4 μέτρα ζώνης ανάσχεσης.

Αγροτεμάχιο με κλίση και ζώνη ανάσχεσης φυτεμένη με θάμνους ή δενδρα

Σε αγροτεμάχια με κλίση μεγαλύτερη του 15% απαγορεύεται η άροση από 1 Νοεμβρίου εκάστου έτους έως και 15 Μαρτίου του επόμενου έτους. Αυτή η πρακτική προστατεύει το έδαφος στις περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων. Σε συνδυασμό δε με φυτοκάλυψη εξασφαλίζει την αειφορία των εδαφών.

Για τον ίδιο λόγο απαγορεύεται η καταστροφή των ξερολιθιών, αναχωμάτων και των φυσικών πρανών στα όρια των αγροτεμαχίων.

Η άρδευση στα αγροτεμάχια με κλίση μεγαλύτερη του 6% δεν πρέπει να γίνεται µε τη μέθοδο της κατάκλυσης, διότι αυξάνεται ο κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους.

Υποχρεώσεις ΚΓΠΚ 6

Επιβάλλεται η ύπαρξη φυτικής κάλυψης κατ’ ελάχιστον την περίοδο από 15 Νοεμβρίου εκάστου έτους έως και 5 Μαρτίου του επόμενου έτους:

α. σε όλα τα αγροτεμάχια με αροτραίες καλλιέργειεςβ. στα αγροτεμάχια μονίμων καλλιεργειών με κλίση πάνω από 10%.

Η κάλυψη του εδάφους μπορεί να γίνεται:

1. με ύπαρξη χειμερινής καλλιέργειας σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης στα αρόσιμα αγροτεμάχια,

2. με φυτικά υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας, ή/και

3. με αυτοφυή βλάστηση οπότε δεν πρέπει να εφαρμόζεται ζιζανιοκτονίακατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο, ή/και

4. με την εφαρμογή άλλης πρακτικής ισοδυνάμου αποτελέσματος, δηλαδή προστασίας του εδάφους κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο. Τέτοιες πρακτικές μπορεί να είναι:

• η πρακτική της σποράς φυτών εδαφοκάλυψης, η οποία μπορεί να ενισχύεται οικονομικά στο πλαίσιο του οικολογικού προγράμματος 31.3
• «Εφαρμογή βελτιωμένων πρακτικών φυτοκάλυψης, με παράλληλη ενίσχυση της βιοποικιλότητας»
• η εφαρμογή φυτικού υλικού (όπως φύλλα, κλαδιά, άχυρο, υπολείμματα καλλιεργειών ή κομπόστ, πριονίδι κ.ά.)

Στις μόνιμες καλλιέργειες ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με όλους τους παραπάνω τρόπους αλλά και με:

• συγκαλλιέργεια με κάποια αροτραία καλλιέργεια ή αρωματικά φυτά ή
• με ψυχανθή που σπέρνονται και ενσωματώνονται στο έδαφος, πρακτική η οποία μπορεί να ενισχύεται οικονομικά στο πλαίσιο του οικολογικού προγράμματος 31.3 «Εφαρμογή βελτιωμένων πρακτικών φυτοκάλυψης, με παράλληλη ενίσχυση της βιοποικιλότητας».

Η εδαφοκάλυψη πρέπει να αποδεικνύεται για το χρονικό διάστημα που αναφέρεται και όχι σε μια μόνο χρονική στιγμή. Ο έλεγχος θα βασίζεται και σε χρήση δορυφορικών δεδομένων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (συμπεριλαμβανομένων των ορίων της ευαίσθητης περιόδου). Η κάλυψη μπορεί να είναι διαφορετικού βαθμού σε διαφορετικές χρονικές στιγμές λόγω του βαθμού ανάπτυξης των φυτών και του βαθμού αποσύνθεσης των υπολειμμάτων. Σε κάθε περίπτωση όμως ΔΕΝ πρέπει να φαίνεται ακάλυπτο έδαφος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο δεν επιτρέπεται η εφαρμογή ζιζανιοκτονίας, ούτε το όργωμα, το οποίο θα έχει ως συνέπεια τη διακοπή της κάλυψης, εκτός εάν ακολουθήσουν άμεσα ενέργειες για νέα εδαφοκάλυψη. Η μη εφαρμογή εδαφοκάλυψης οδηγεί σε επιβολή κύρωσης.

Παραδείγματα για το πρότυπο της εδαφοκάλυψης ΚΓΠΚ 6

Παραδείγματα Συμμόρφωσης:

• Καλλιέργεια βαμβακιού -> Συγκομιδή τον Οκτώβριο -> Υπολείμματα στελεχών στο αγροτεμάχιο ή και αυτοφυής βλάστηση όλο το χειμώνα μέχρι 5/03
• Καλλιέργεια βαμβακιού -> Συγκομιδή τον Οκτώβριο -> Όργωμα για φυτοϋγειονομικούς λόγους -> Σπορά χειμερινής καλλιέργειας (κριθάρι, βίκος και άλλα)
• Καλλιέργεια καλαμποκιού -> Συγκομιδή Σεπτέμβριο – Οκτώβριο > Υπολείμματα στελεχών στο αγροτεμάχιο ή και αυτοφυής βλάστηση μέχρι 5/03 -> Όργωμα και σπορά
• Καλλιέργεια καλαμποκιού -> Συγκομιδή Σεπτέμβριο – Οκτώβριο > Απομάκρυνση υπολειμμάτων με όργωμα -> Σπορά φυτού εδαφοκάλυψης (π.χ βίκος) και διατήρηση μέχρι 5/03  -> Ενσωμάτωση φυτού εδαφοκάλυψης και σπορά
•  Καλλιέργεια κηπευτικών -> συγκομιδή Οκτώβριο -> σπορές χειμερινών κηπευτικών και διατήρηση έως 5/03.

Παραδείγματα Μη συμμόρφωσης που οδηγούν σε επιβολή κυρώσεων:

• Καλλιέργεια βαμβακιού -> Συγκομιδή τον Οκτώβριο -> Όργωμα για φυτοϋγειονομικούς σκοπούς -> Ακάλυπτο έδαφος
• Καλλιέργεια καλαμποκιού -> Συγκομιδή Σεπτέμβριο  -> Απομάκρυνση ή ενσωμάτωση υπολειμμάτων -> Άροση εδάφους (άρα ακάλυπτο έδαφος) -> Σπορά την άνοιξη
• Καλλιέργεια κηπευτικών -> Συγκομιδή Οκτώβριο -> Ακάλυπτο αγροτεμάχιο
• Καλλιέργεια χειμερινών κηπευτικών -> Συγκομιδή Ιανουάριο > Ακάλυπτο αγροτεμάχιο