Από τον Ντελόρ στον Σόιμπλε

Διαβάζω την αρθρογραφία με αφορμή το γεγονός ότι συνέπεσαν οι θάνατοι του Ζακ Ντελόρ και του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Στην μια περίπτωση, του Ντελόρ, κυριαρχεί ο σεβασμός και μια νοσταλγία σχεδόν για την εποχή που το «ευρωπαϊκό όνειρο» ήταν ακόμη ζωντανό.

Στην άλλη περίπτωση αυτή του Σόιμπλε κυριαρχεί η υπενθύμιση ότι στις δικές του μέρες η Ευρώπη είχε πια ταυτιστεί με τη λιτότητα και την απουσία ουσιαστικής αλληλεγγύης.

Στην πραγματικότητα, ο διαφορετικός τόνος αποτυπώνει ακριβώς το πώς εξελίχτηκαν τα πράγματα τα τελευταία τριάντα και βάλε χρόνια σε σχέση με την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ευρώπη έμοιαζε επιτέλους να χαράζει το δικό της δρόμο.

Διευρυνόταν, βάθαινε την ενοποίηση, εφάρμοζε μέτρα που επέτρεπαν καλύτερο συντονισμό, οραματιζόταν ταυτόχρονα το κοινό νόμισμα αλλά και τη δυνατότητα να κατοχυρωθεί πανευρωπαϊκά το «κοινωνικό κράτος».

Και τότε υπήρχαν προβλήματα, όμως αισθανόσουν ότι κάτι προχωρούσε και ότι ο «ευρωπαϊκός δρόμος» ήταν ένας δρόμος προόδου, ένας δρόμος με περισσότερη δημοκρατία, δικαιοσύνη και ελευθερία, ένας δρόμος που θα έκανε πράξη έναν αναγκαίο εκσυγχρονισμό.

Όμως, τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν με αυτόν τρόπο.

Κυριάρχησε μια λογική επίτευξης της «ονομαστικής σύγκλισης», παραβλέποντας τις έντονες ανισότητες.

Το ευρώ έδωσε μια ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, παραβλέποντας τα προβλήματα που εμφανίστηκαν εκρηκτικά μετά την κρίση του 2008.

Η πραγματική σύγκλιση ξεχάστηκε και κυριάρχησε η λογική της δημοσιονομικής πειθαρχίας και ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός.

Τη λογική της αλληλεγγύης, που αποτυπώθηκε ήδη από τα «Πακέτα Ντελόρ» αντικατέστησε η τιμωρητική λογική των μνημονίων, της επικίνδυνης για την κοινωνία αντιδραστικής λιτότητας.

Τις ισχυρές προσωπικότητες που κατάφεραν να χτίσουν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, διαδέχθηκαν οι τεχνοκράτες και οι πολιτικοί που αναπλήρωναν την έλλειψη οράματος με τη δογματική εμμονή στη «δημοσιονομική πειθαρχία».

Και τα αποτελέσματα τα είδαμε και στην ελληνική κρίση και στην δυσκολία να υπάρξει συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και στη διαρκή αναβολή της συζήτησης για το πώς θα γίνει πιο δημοκρατική η Ευρώπη.

Προφανώς και είμαστε σε μια νέα εποχή, με νέα προβλήματα. Όμως, το να θυμόμαστε ότι η Ευρώπη δεν ήταν πάντα σε κρίση και κυρίως ότι το αρχικό όραμα ήταν για μια «Ευρώπη των λαών», της συνεργασίας και της σταδιακής οικονομικής ενοποίησης, ίσως και να βοηθάει να σκεφτούμε το πώς θα βγει από το σημερινό αδιέξοδο.