«… Μπορείτε να φαντασθήτε τη λύπη μου, κύριοι, όταν έμπαινα στην Ανκόνα, όπου επήγαινα ωστόσο με τόση χαρά, πιστεύοντας πως το ταξίδι μου αυτό θα ήταν χρήσιμο στους Έλληνές μας. Φτάνοντας μαθαίνω πως έπεσε το Μεσολόγγι. Θα διαβάσετε με θαυμασμό και φρίκη τις λεπτομέρειες αυτού του φοβερού γεγονότος. Τα νέα ήρθαν με το ατμόπλοιο, αλλά μου το επιβεβαίωσε και ο κύριος C. Αυτοί οι δυστυχείς πεθαίναν απ’ την πείνα και, αντί να παραδοθούν, προτίμησαν να χαθούν. Φαίνεται πως η τελευταία μικρή αποστολή τροφίμων που παρέλαβαν ήταν εκείνη που έστειλαν οι νέοι φίλοι μας Μαρσέ και Ρομιλλί. Α, γιατί να μην τους στείλω 200 χιλιάδες φράγκα; Γιατί να μην πραγματοποιήσω την πρώτη ιδέα που μου ήρθε, να πάω εγώ ο ίδιος στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο; Αν ήμουν εκεί, το Μεσολόγγι, αυτοί οι γενναίοι, θα υπήρχαν ακόμα… Τι αίσχος αιώνιο για την Ευρώπη! Τι εντύπωση θα προξενήση αυτή η καταστροφή στη Ρωσία και στο Λονδίνο! Ας φέρη τουλάχιστον τύψεις, και το αίμα αυτών των μαρτύρων ας συγκινήση επιτέλους την εγωιστική ψυχή εκείνων που κυβερνούν τον κόσμο.
Έλαβα όλα τα μέτρα μου για να φθάση η βοήθειά μας στην ανατολική Ελλάδα. Θα δήτε ό,τι έκαμα στο γράμμα μου προς την Επιτροπή του Παρισιού. Υπογραφή: J. G. Eynard».
Η νέα φίλη μου, η κυρία Μισέλ Μπουβιέ, γυναίκα του Μπερτράν Μπουβιέ, που διαδέχθηκε τον Σαμουήλ Μπω Μποβύ στην έδρα της Νεολληνικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, δημοσιεύει αυτό το γράμμα σ’ ένα εντελώς πρόσφατο άρθρο της, που έχει τον τίτλο «J. G. Eynard και η αρχή του φιλελληνισμού της Γενεύης». Το άρθρο δημοσιεύεται στο 31ο τεύχος των «Μουσείων της Γενεύης». […]
Η μελέτη της κυρίας Μπουβιέ δίνει πολλά στοιχεία, μερικά άγνωστα, της Φιλελληνικής Επιτροπής της Γενεύης. Η Επιτροπή αυτή συστήθηκε στα 1825. Η πρώτη συνεδρίασή της έγινε στις 6 Σεπτεμβρίου. Πρόεδρός της ήταν ο Γουλιέλμος Φαβρ-Μπερτράν. Γραμματεύς ο Δαυίδ Μουνιέ. Και ένα απ’ τα μέλη της ο Εϋνάρδος. Το ζήλο αυτών των φιλελλήνων τον θέρμαινε πολύ η παρουσία του Ιωάννη Καποδίστρια, που, βρισκόμενος έξω απ’ την υπηρεσία του Τσάρου, έμενε τότε στη Γενεύη. Η Ελβετία είχε κάθε λόγο να είναι ευγνώμων στον Καποδίστρια: στο συνέδριο της Βιέννης, ως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας, ο Καποδίστριας είχε υπερασπισθή τα δίκαια της Ελβετίας και της Γενεύης. Η Ελβετία και η Γενεύη ανταποδίδανε τώρα στον Έλληνα τη βοήθεια που τους είχε δώσει. Στα σαλόνια της Γενεύης του καιρού εκείνου, όπου γινόταν δεκτός με εγκαρδιότητα, ο Καποδίστριας θέρμαινε το έργο της βοηθείας στην Ελλάδα. Ολοένα περισσότεροι Ελβετοί γίνονταν μέλη της Φιλελληνικής Εταιρείας της Γενεύης. Φίλος του Εϋνάρδου, σημαίνοντος τότε οικονομικού παράγοντος της Γενεύης, ο Καποδίστριας βοήθησε στο να γίνη κι αυτός ένας αφοσιωμένος φίλος της πατρίδας μας.
Ο Εϋνάρδος —καθώς αναλύει τα γράμματά του η κυρία Μπουβιέ— είναι ο άνθρωπος της εποχής του: ένα μίγμα συναισθηματισμού, υπαγορευομένου απ’ το ρωμαντισμό του αιώνα, και ταυτοχρόνως πρακτικού μυαλού, οργανωμένου στον άνθρωπο των επιχειρήσεων και των τραπεζιτικών πράξεων. Στο γράμμα του για το Μεσολόγγι φαίνονται καθαρά οι δυο ιδιότητες: αν ήταν, λέει, καλύτερα πληροφορημένος, θα μπορούσε να είχε βοηθήσει, στην ώρα που έπρεπε, τους πολιορκημένους. Γι’ αυτό, από κει και πέρα, η έγνοια του είναι αυτή: να έχη ακριβείς πληροφορίες για το τι γίνεται στην επαναστατημένη Ελλάδα και για τις ανάγκες της. Σκέφτηκε να κατεβή και ο ίδιος: «Πολλές φορές», έγραφε, «αποφάσισα να φύγω για την Ελλάδα. Αλλά συγκρατήθηκα με την ιδέα πως είμαι, ίσως, πιο χρήσιμος εδώ».
Πηγή: eefshp.org
Δεν ήρθε ο ίδιος. Αλλά έστειλε ανθρώπους του για να του στείλουν πληροφορίες, να διαπιστώσουν αν γίνεται καλή χρήση των ευρωπαϊκών δωρεών στον Αγώνα. Ένας απ’ αυτούς τους απεσταλμένους του ήταν και ο γιατρός της Γενεύης Λουδοβίκος Γκος. Η προσωρινή Ελληνική Κυβέρνηση του 1826 είχε απευθύνει ένα μήνυμα στον Εϋνάρδο παρακαλώντας τον να στείλη στην Ελλάδα «ένα πρόσωπον έντιμον και αποδεδειγμένης νομιμοφροσύνης», που θα επόπτευε την καλή διανομή της ευρωπαϊκής βοηθείας και θα προλάμβανε καταχρήσεις. Ο Εϋνάρδος έστειλε τότε τον Γκος, ονομάζοντάς τον «μέλος της Επιτροπής της Ύδρας, της επιφορτισμένης να διανέμη τας βοηθείας που στέλλονται απ’ τους Ευρωπαίους ευεργέτας». Μέλη της Επιτροπής αυτής ορισθήκανε ο Μιαούλης και ο Τομπάζης.
Όταν ο Καποδίστριας έγινε Κυβερνήτης της Ελλάδας και κατέβηκε στην απελευθερωμένη πατρίδα του, ο Εϋνάρδος θέλησε να τον βοηθήση, και τον βοήθησε, στα θεμελιώδη σχέδιά του: για την παιδεία, για την ανάπτυξη της γεωργίας και για την οικονομική οργάνωση του νέου Κράτους. Φάνηκε προπάντων χρήσιμος στο να μεσολαβή για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας για την ανόρθωσή της. Στα 1829 ο Καποδίστριας βρέθηκε με το Ταμείο του Κράτους εντελώς αδειανό. Μη έχοντας πώς να μισθοδοτήση το στρατό του ζήτησε απ’ τη Γαλλία και τη Ρωσία ένα δάνειο 1.500.000 φράγκων. Ο Εϋνάρδος επιφορτίσθηκε να κάνη το σχετικό διάβημα στο Παρίσι. Οι εκπρόσωποι των δύο μεγάλων Δυνάμεων δυστροπούσαν. Τότε ο Εϋνάρδος, αγανακτισμένος, φώναξε στον εκπρόσωπο του Τσάρου:
«Έχει καλώς! Θα κάμω μόνος μου αυτό που μήτε σεις μήτε ο κ. Ντε Πολινιάκ μπορείτε να κάμετε!»
Και κατέβαλε εξ ιδίων, μόνος του, το ποσόν του δανείου.
Η δολοφονία του Καποδίστρια πλήγωσε βαθιά το φίλο του τον Εϋνάρδο. Αλλά δεν τον έκαμε να πάψη να νοιάζεται για την Ελλάδα. Έδινε, από την κεντρική θέση του της Ευρώπης, πολύτιμες συμβουλές στον βασιλέα Όθωνα. Και έγινε αργότερα ένας απ’ τους ιδρυτές της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος. Υπάρχει μια μεγάλη αλληλογραφία του με τον Γεώργιο Σταύρο, σχετική με τη θεμελίωση της Τραπέζης. Στις 16 Νοεμβρίου του 1841 ο Εϋνάρδος έγραφε στον Γεώργιο Σταύρο:
«Σας επιβεβαιώ ότι ενδιαφέρομαι ευχαρίστως διά την Εθνικήν Τράπεζαν, η οποία θα είναι τόσον ωφέλιμος εις την ανάπτυξιν της ευημερίας μιας χώρας ην αγαπώ ως δευτέραν μου πατρίδα. Δύνασθε να με εγγράψετε, ευθύς από τώρα, διά 300 μετοχάς της Τραπέζης. Σας επιφορτίζω να καταβάλλετε διά λογαριασμόν μου τα αναγκαία ποσά διά την πληρωμήν των μετοχών αυτών, συμφώνως προς τον νόμον». Η Τράπεζα τον ωνόμασε επίτιμον Διοικητήν της.
Ο βασιλεύς Όθων έγραφε στον Εϋνάρδο στις 20 Ιανουαρίου του 1838:
«Δεν θα έλθετε μίαν ημέραν να επισκεφθήτε την Ελλάδα, η οποία κατέστη πάντοτε αντικείμενον του ενδιαφέροντός σας, και διά την οποίαν εκάματε πάντοτε τόσον σημαντικάς και τόσον ευγενείς θυσίας; Θα είμαι γοητευμένος να σας ίδω και να σας επαναλάβω διά ζώσης τα αισθήματα της ευγνωμοσύνης και της εκτιμήσεως άτινα τρέφω προς υμάς».
Ο Εϋνάρδος δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ελλάδα.
Ο φιλελληνισμός του έγινε παροιμιώδης και στην εποχή του. Ο Léon de Malleville έλεγε στην Εθνοσυνέλευση του 1846:
«… Την Ελλάδα δεν την έσωσαν αι κυβερνήσεις της Ευρώπης. Αλλά η Κοινή Γνώμη και ένας απλούς πολίτης της Γενεύης, ο κύριος Εϋνάρ, που κάλεσε όλη την Ευρώπη να βοηθήση την Ελλάδα. Στη φωνή αυτού του σεβασμίου ανθρώπου αποκριθήκανε όλες οι συνειδήσεις και τα πνεύματα της Ευρώπης. Αυτή η σταθερή κίνηση αφύπνισε το αίσθημα για την αγία υπόθεση της Ελλάδος. Και η Ελλάδα σώθηκε τη μέρα που η Ευρώπη θέλησε να τη σώση».
*Άρθρο του λογοτέχνη και ακαδημαϊκού Ηλία Βενέζη για τον Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο, το μεγάλο φίλο των Ελλήνων, τον κοσμοπολίτη με τη βαθιά γνώση των ελληνικών πραγμάτων, ο οποίος ανέπτυξε αξιοσημείωτη φιλελληνική δράση όχι μόνο κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας αλλά και στις τρεις πρώτες δεκαετίες μετά την απελευθέρωση, βοηθώντας το νεοσύστατο ελληνικό κράτος να εδραιωθεί και να λειτουργήσει στο μέτρο του δυνατού αποτελεσματικά.
Το κείμενο του Βενέζη είχε δημοσιευτεί στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Τρίτη 29 Ιανουαρίου 1963.
Πηγή: eefshp.org
Ο Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος (Jean-Gabriel Eynard) —αυτός ο ένθερμος υποστηρικτής και ανιδιοτελής φίλος της Ελλάδας, την οποία παραδόξως ουδέποτε επισκέφθηκε— γεννήθηκε στη Λυών της Γαλλίας στις 28 Δεκεμβρίου 1775 και απεβίωσε στη Γενεύη στις 5 Φεβρουαρίου 1863, έχοντας συμπληρώσει το 87ο έτος της ηλικίας του.
Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος σε λιθογραφία του Girardet (πηγή: «Ταχυδρόμος», 9.3.1978).
Από την αρχή της δίκης των 51 κατηγορουμένων για τους βιασμούς της Ζιζέλ Πελικό οι δρόμοι της Αβινιόν, στη Γαλλία, γέμισαν με αφίσες κατά της σεξουαλικής βίας και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών
