Ισραήλ: Οδηγίες… λογοκρισίας από τον στρατό

Η αγγλόφωνη οδηγία από τον ισραηλινό στρατό που απευθύνεται σε ΜΜΕ και αναφέρει λεπτομερώς τα θέματα που δεν πρέπει οι δημοσιογράφοι να δημοσιεύουν εάν δεν περάσουν από έγκριση, ξεφεύγει από τη συνήθη μυστικοπαθή λειτουργία της λογοκρισίας που ωστόσο αποτελεί μέρος του στρατού για πάνω από επτά δεκαετίες.

Όπως αναφέρει το Τhe intercept που φέρνει στο φως το έγγραφο, οι οδηγίες είναι σαφείς για τη αποφυγή οκτώ θεμάτων από τα ΜΜΕ μετά τις 7 Οκτώβρη, και διατυπώνονται με τρόπο πρωτοφανή, ενώ η χρήση της αγγλικής φανερώνει ότι οι οδηγίες απευθύνονται σε διεθνή ΜΜΕ.

Όπλα που χρησιμοποιούνται από τον στρατό του Ισραήλ ή βρέθηκαν στα χέρια της Χαμάς, διαρροές από το υπουργικό συμβούλιο ασφαλείας, ιστορίες για αιχμαλώτους της Χαμάς, είναι μερικά από τα οκτώ απαγορευμένα θέματα για ρεπορτάζ στο Ισραήλ.

«Δεν έχω δει ποτέ να στέλνονται τέτοιες οδηγίες από τη λογοκρισία εκτός από γενικές ανακοινώσεις που λένε σε γενικές γραμμές στα ΜΜΕ να συμμορφωθούν, και ακόμη και τότε στέλνονταν μόνο σε ορισμένους ανθρώπους», δήλωσε ο Michael Omer-Man, πρώην αρχισυντάκτης του ισραηλινού περιοδικού +972 και σήμερα διευθυντής έρευνας για Ισραήλ – Παλαιστίνη στο Democracy in the Arab World Now, μια αμερικανική νομική ομάδα υπεράσπισης δικαιωμάτων.

«Σας ενθαρρύνουμε να υποβάλετε στη λογοκρισία όλο το υλικό που αφορά τις δραστηριότητες των IDF»

Με τίτλο «Επιχείρηση «Σιδερένια Σπαθιά» Οδηγία του Ισραηλινού επικεφαλής λογοκριτή προς τα μέσα ενημέρωσης», η εντολή δεν φέρει ημερομηνία, αλλά η αναφορά της στην Επιχείρηση «Σιδερένια Σπαθιά» -το όνομα της τρέχουσας στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ στη Γάζα- καθιστά σαφές ότι εκδόθηκε κάποια στιγμή μετά την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.

Η διαταγή υπογράφεται από τον επικεφαλής λογοκριτή των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, ταξίαρχο Brig. Gen. Kobi Mandelblit ο οποίος αρνήθηκε να απαντήσει σε αίτημα για σχολιασμό από το Τhe intercept.

Μετά από έγκριση

«Υπό τις τρέχουσες συνθήκες ασφαλείας και της εντατικής κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης, επιθυμούμε να σας ενθαρρύνουμε να υποβάλλετε στη λογοκρισία όλο το υλικό που αφορά τις δραστηριότητες των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (I.D.F.) και των ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας πριν από τη δημοσίευσή του», αναφέρει το έγγραφο.

«Παρακαλούμε να ενημερώσετε το προσωπικό σας για το περιεχόμενο αυτής της επιστολής, με έμφαση στο γραφείο ειδήσεων και τους δημοσιογράφους στο πεδίο», συνεχίζει.

Εκτός από τα προαναφερόμενα θέματα που δεν επιτρέπεται στους δημοσιογράφους να κάνουν ρεπορτάζ, στη λίστα προστίθενται και σειρά άλλων:

Απαγορεύεται επίσης η αναφορά σε λεπτομέρειες στρατιωτικών επιχειρήσεων, στις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, στις επιθέσεις με ρουκέτες που πλήττουν ευαίσθητες τοποθεσίες στο Ισραήλ, στις κυβερνοεπιθέσεις και τις επισκέψεις ανώτερων στρατιωτικών αξιωματούχων στο πεδίο της μάχης.

Λογοκρισία για πάνω από επτά δεκαετίες

Καθώς η λογοκρισία υπάρχει θεσμοθετημένη στον στρατό σχεδόν από την αρχή της ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ, δεν είναι λίγοι αυτοί που ανησυχούν ότι πλέον μπορεί να υπάρχει πολιτική ανάμειξη στην κατεύθυνσή της.

Τον περασμένο μήνα, ο ισραηλινός λογοκριτής φέρεται να παραπονέθηκε ότι ο Νετανιάχου τον πίεζε να πατάξει ορισμένα μέσα ενημέρωσης χωρίς νόμιμο λόγο. Ο Νετανιάχου αρνήθηκε την κατηγορία.

Η ισραηλινή στρατιωτική λογοκρισία είναι μια μονάδα που βρίσκεται στη Διεύθυνση Στρατιωτικών Πληροφοριών των IDF. Η μονάδα διοικείται από τον επικεφαλής λογοκριτή, έναν στρατιωτικό αξιωματικό που διορίζεται από τον υπουργό Άμυνας.

Κάποτε, η λογοκρισία λειτουργούσε με μια Επιτροπή Συντακτών αποτελούμενη από τρία μέλη: ένα από τον Τύπο, ένα από τον στρατό και ένα δημόσια εκλεγμένο μέλος που εκτελούσε χρέη προέδρου. Αν και η Επιτροπή Συντακτών δεν υπάρχει πλέον επίσημα, ένα παρόμοιο, αν και άτυπο όργανο εξακολουθεί να διατηρεί κάποια επιρροή.

Αν και ο νόμος δίνει εκτεταμένες εξουσίες σε αυτόν που ασκεί λογοκρισία, ωστόσο υπάρχουν αυστηρές προβλέψεις για να διατηρηθεί η πολιτική της ανεξαρτησία – η λογοκρισία ασκείται από τον στρατό.

Τετραπλασιάστηκαν τα ποσοστά λογοκρισίας μετά τον πόλεμο

Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, περισσότερα από 6.500 νέα δεδομένα λογοκρίθηκαν είτε πλήρως είτε μερικώς από την ισραηλινή κυβέρνηση, δήλωσε στο The Intercept ο Guy Lurie, ερευνητής στο Israel Democracy Institute που εδρεύει στην Ιερουσαλήμ.

Για να δώσει ένα πλαίσιο σύγκρισης, ο ίδιος ανέφερε ότι πρόκειται για τέσσερις φορές περισσότερα από ότι πριν τον πόλεμο. Τα δεδομένα αυτά δεν αφορούν τα υψηλά ποσοστά αυτολογοκρισίας των δημοσιογράφων που πλέον δεν προτείνουν καν θέματα υπό τον φόβο της απόρριψης.

Ο ξένος Τύπος και η λογοκρισία

Το γεγονός ότι το υπόμνημα με τις οδηγίες για τον ισραηλινό πόλεμο στη Γάζα ήταν γραμμένο στα αγγλικά υποδηλώνει ότι προοριζόταν για τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Οι ξένοι δημοσιογράφοι που εργάζονται στο Ισραήλ πρέπει να λάβουν κυβερνητική άδεια, και να υπογράψουν δήλωση ότι θα συμμορφωθούν με τη λογοκρισία.

«Για να πάρεις βίζα ως δημοσιογράφος, πρέπει να πάρεις έγκριση από το GPO» – Government Press Office – «και επομένως πρέπει να υπογράψεις ένα έγγραφο που να λέει ότι θα συμμορφωθείς με τη λογοκρισία», δήλωσε ο Omer-Man. «Αυτό από μόνο του είναι πιθανώς ενάντια στις οδηγίες δεοντολογίας σε πολλά ΜΜΕ».

Μία σειρά από μεγάλες εφημερίδες και πρακτορεία δεν απάντησαν συγκεκριμένα για το εάν έχουν λάβει τις αντίστοιχες οδηγίες και εάν οι δημοσιογράφοι τους καλούνται να εργαστούν σε αυτό το πλαίσιο.

Ενδεικτικό ωστόσο είναι ότι στο παρελθόν κολοσσοί της ενημέρωσης όπως το Associated Press είχε αναφερθεί στο θέμα, μεταξύ άλλων παραδεχόμενο ότι τηρεί και τις οδηγίες της στρατιωτικής λογοκρισίας.

«Το Associated Press έχει συμφωνήσει, όπως και άλλοι οργανισμοί, να συμμορφώνεται με τους κανόνες της λογοκρισίας, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για να λάβει άδεια λειτουργίας ως οργανισμός μέσων ενημέρωσης στο Ισραήλ», έγραψε το πρακτορείο το 2006.

Η συγγνώμη του BBC στο Ισραήλ

Ένα θέμα που είναι γνωστό ότι είναι ευαίσθητο στο Ισραήλ είναι το κρυφό πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας. Το 2004, ο δημοσιογράφος του BBC Simon Wilson πήρε συνέντευξη από τον Mordechai Vanunu, έναν πληροφοριοδότη του πυρηνικού προγράμματος, ο οποίος μόλις είχε αποφυλακιστεί. Η ισραηλινή λογοκρισία απαίτησε αντίγραφα της συνέντευξης, αλλά ο Γουίλσον δεν συμμορφώθηκε.

Στη συνέχεια, απαγορεύτηκε στον Γουίλσον η επανείσοδος στη χώρα και η κυβέρνηση του Ισραήλ απαίτησε συγγνώμη. Αρχικά, το BBC αρνήθηκε να την παράσχει, αλλά τελικά αναδιπλώθηκε.

«Επιβεβαιώνει (σσ ο δημοσιογράφος) ότι μετά τη συνέντευξη με τον Vanunu επικοινώνησαν μαζί του οι λογοκριτές και του ζήτησαν να τους δώσει τις κασέτες. Δεν το έκανε. Λυπάται για τις δυσκολίες που προκάλεσε αυτό», ανέφερε το BBC στην απολογία του. «Δεσμεύεται να υπακούει στους κανονισμούς στο μέλλον και κατανοεί ότι οποιαδήποτε περαιτέρω παράβαση θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάκληση της βίζας του».

Η συγγνώμη, όπως και τόσα άλλα από το έργο του λογοκριτή, έπρεπε να παραμείνει μυστική, σύμφωνα με ένα άρθρο του Guardian του 2005, αλλά το BBC την ανήρτησε κατά λάθος στον ιστότοπό του, πριν την αφαιρέσει γρήγορα.

«Γνωρίζουν ότι τα ρεπορτάζ δεν θα περάσουν τη λογοκρισία»

Ερωτηθείς εάν συμμορφώθηκε με τις οδηγίες της στρατιωτικής λογοκρισίας του Ισραήλ και εάν η συμμόρφωσή του είχε αλλάξει από την έναρξη του πολέμου, ο Azhar AlFadl Miranda, διευθυντής επικοινωνίας της Washington Post, δήλωσε στο The Intercept σε ηλεκτρονικό μήνυμα: «Δεν είμαστε σε θέση να μοιραστούμε πληροφορίες», προσθέτοντας ότι «δεν συζητάμε δημοσίως τις εκδοτικές μας αποφάσεις».

Οι New York Times δήλωσαν στο The Intercept: «Οι New York Times αναφέρουν ανεξάρτητα όλο το φάσμα αυτής της πολύπλοκης σύγκρουσης. Δεν υποβάλλουμε την κάλυψη στην ισραηλινή στρατιωτική λογοκρισία».

Το Reuters δεν απάντησε στις ερωτήσεις του The Intercept.

Ο ξένος Τύπος που συνεργάζεται με τη λογοκρισία γνωρίζει ότι πολλά ρεπορτάζ δεν περνούν από τη λογοκρισία, αλλά ορισμένα θέματα αξίζουν την υποβολή των ρεπορτάζ.

«Γνωρίζουν ότι πρέπει να περάσουν στον λογοκριτή τα ρεπορτάζ που θέλουν να δημοσιεύσουν για ορισμένα θέματα», δήλωσε ο Lurie. «Υπάρχουν θέματα για τα οποία τα μέσα ενημέρωσης γνωρίζουν ότι πρέπει να πάρουν την έγκριση του λογοκριτή».

Ωστόσο, ένα από τα πράγματα που καθιστούν ασυνήθιστη την πρόσφατη γραπτή, αγγλόφωνη εντολή λογοκρισίας είναι η απροκάλυπτη αναφορά στον πόλεμο της Χαμάς. «Δεν έχω δει ποτέ κάτι τέτοιο για συγκεκριμένο πόλεμο», δήλωσε ο Lurie.