Η μαύρη αλήθεια

Σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε χθες στην «Καθημερινή» με αφορμή το θάνατο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Ευάγγελος Βενιζέλος έγραφε μεταξύ άλλων τα εξής:

Η ελληνική κοινή γνώμη δεν συμπάθησε τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε γιατί τον ταύτισε με τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα της περιόδου των μνημονίων. Ο θάνατός του είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού. Δεν υποδυόταν τον ρητορικά συμπαθή. Ήταν δύσκολος αλλά έντιμος συνομιλητής. Είχε προφανώς αίσθηση του διευθυντικού ρόλου της Γερμανίας υπό τα τότε δεδομένα, αλλά ήταν πιστός στη γραμμή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Προφανώς όλα μπορούσαν να γίνουν  πιο ήπια, πιο γρήγορα, με μικρότερο δημοκρατικό και κοινωνικό κόστος για την Ελλάδα, αλλά τότε δεν υπήρχαν οι εμπειρίες των αλλεπάλληλων κρίσεων των τελευταίων δεκαπέντε ετών και οι ευελιξίες που στο μεταξύ υιοθέτησε η Ε.Ε. χάρη και στο «εργαστήριο» της ελληνικής κρίσης.

Η κακή εθνική συνήθεια να αρνούμεθα την ανάληψη των ενδογενών ευθυνών και να αναζητούμε μια ανθελληνική διεθνή συνωμοσία με κάποιους επώνυμους πρωταγωνιστές για κάθε περίοδο ιστορικής δοκιμασίας έχει επηρεάσει και τη σχέση της συλλογικής μας μνήμης  με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Ο θάνατος αυτής της ισχυρής γερμανικής και ευρωπαϊκής πολιτικής προσωπικότητας, που έχει εκ των πραγμάτων συνδεθεί με ένα σημαντικό κεφάλαιο της ελληνικής Ιστορίας, ελπίζω να μας ωθήσει σε μια πιο ψύχραιμη και ισορροπημένη αποτίμηση της δικής μας εθνικής διαδρομής και προοπτικής.

Ελάχιστοι δυστυχώς, πολιτικοί και απλοί πολίτες, αποτολμούν να μιλήσουν για τις δικές μας διαχρονικές ευθύνες, για τα δικά μας διαχρονικά λάθη, για τις δικές μας διαχρονικές αμαρτίες. Ελάχιστοι στέργουν να υποβληθούν στη δοκιμασία του —συχνά επώδυνου, αλλά κατά κανόνα απαραίτητου— αναστοχασμού για τον οποίον κάνει λόγο ο πάντα οξυδερκής Βενιζέλος.

Ένας εξ αυτών, λαμπρό παράδειγμα, υπήρξε ασφαλώς ο Μάριος Πλωρίτης, στον οποίον αφιερώσαμε νωρίτερα ένα από τα άρθρα μας, καθώς συμπληρώνονται σήμερα δεκαεπτά χρόνια από το δικό του θάνατο.

Ο Πλωρίτης, έχοντας συναίσθηση τής κατά Βενιζέλο «κακής εθνικής μας συνήθειας» και των ολέθριων επιπτώσεων αυτής, επισημαίνει στο έξοχο κείμενό του τις ευθύνες και τα χρέη κάθε λαού σε κάθε ώρα του ιστορικού του γίγνεσθαι, προπάντων σε καταστάσεις κρίσιμες.

Υπενθυμίζει τα λόγια του σοφού Σόλωνος: «Ευθύνας ετέρους αξιών διδόναι, και αυτός ύπεχε», δηλαδή «Αν ζητάς από τους άλλους να λογοδοτούν, να είσαι πρόθυμος να λογοδοτείς κι εσύ».

Καυτηριάζει την ευπιστία του λαού μας, την πίστη που αυτός ανέκαθεν έδινε —εύκολα και αβασάνιστα— σε πρόσωπα και σε λόγια, σε συνθήματα και σε πυροτεχνήματα, σε απατηλά ταξίματα και σε κίβδηλα «οράματα».

Επικαλείται —χωρίς να παραγνωρίζει τις ενίοτε πελώριες ευθύνες των «άλλων»— τη λαϊκή θυμοσοφία, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί σε ένα παλαιό κρητικό δίστιχο: «Την τύχη του κάθε λαός την κάνει μοναχός του, κι όσα του κάνει η τρέλα του δεν του κάνει οχτρός του».

Αναρωτιέται εάν έχουμε αντλήσει κάποια διδάγματα από τις τραγικές εμπειρίες του παρελθόντος, από τις καταστροφικές αυταπάτες και τις πικρότατες ήττες μας.

Και ολοκληρώνοντας τη σκέψη του, δε διστάζει να πει και τη μαύρη αλήθεια: ο επαιτών δεν λαμβάνει και ο κρούων βρίσκει τις πόρτες κλειστές.