Ζακ Ντελόρ: Ο αρχιτέκτονας της ΕΕ – Από το Μάαστριχτ έως τα «Πακέτα»

Για πολλούς, ο Ζακ Ντελόρ – ο οποίος έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 98 ετών στην οικία του στο Παρίσι, όπως ανακοίνωσε η κόρη του Μαρτίν Ομπρί – υπήρξε μια από τις σημαντικότερες και πιο επιδραστικές προσωπικότητες που πέρασαν μεταπολεμικά από το πολιτικό στερέωμα της Ευρώπης. Το βιογραφικό του, μάλιστα, το οποίο μπορεί κανείς να βρει στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωβουλής, τον χαρακτηρίζει «αρχιτέκτονα της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ενωσης», ενώ του αποδίδει τον τίτλο του «πιο επιτυχημένου προέδρου» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα δε με τον Μισέλ Μπαρνιέ, επικεφαλής διαπραγματευτή της ΕΕ στη διαδικασία του Brexit, ο Ντελόρ ήταν μια έμπνευση και ένας λόγος για «να πιστεύει κανείς σε μια συγκεκριμένη ιδέα για την πολιτική, για τη Γαλλία και για την Ευρώπη».

Τα παραπάνω σχόλια, όπως και πολλά άλλα που έγιναν μετά την είδηση του θανάτου του, αποτυπώνουν σε μεγάλο βαθμό την εικόνα και το κύρος που είχε αποκτήσει ο Ντελόρ.

Οχι άδικα, είναι αλήθεια, καθώς στη δεκαετία που βρέθηκε στο τιμόνι της Κομισιόν, από το 1985 ως το 1995 – το μεγαλύτερο διάστημα από οποιονδήποτε άλλο προκάτοχο ή διάδοχό του –, συνέβησαν γεγονότα τα οποία σφράγισαν ανεξίτηλα την ιστορία της Ευρώπης, η οποία είχε την τύχη το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η επανένωση της Γερμανίας να βρουν στο τιμόνι της έναν άνθρωπο ικανό, έμπειρο και με όραμα. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι εκείνη την περίοδο και με πρωτοβουλία του Ντελόρ μπήκαν τα θεμέλια τόσο του ευρώ όσο και του μετασχηματισμού της ΕΟΚ στη σημερινή ΕΕ, που πήραν σάρκα και οστά αρχικά με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 και, τελικά, με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1993.

Το δίπολο-πυξίδα

Ενεργός συνδικαλιστής στα νιάτα του και έχοντας ενταχθεί στις γραμμές του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος από το 1974, ύστερα από μια σχεδόν 20ετή επιτυχημένη θητεία στην κεντρική τράπεζα, ο Ντελόρ εξελέγη το 1979 στην Ευρωβουλή, για να αναλάβει πρόεδρος της οικονομικής και νομισματικής επιτροπής της. Δύο χρόνια αργότερα, το 1981, ο Φρανσουά Μιτεράν τον έχρισε υπουργό Οικονομικών, με τον ίδιο μάλιστα – αν και αρχικά εφάρμοσε πολιτική κοινωνικών παροχών και ενισχυμένης κρατικής παρέμβασης – να πείθει τον τότε πρόεδρο της Γαλλίας να υιοθετήσει σταδιακά ένα πρόγραμμα που βασιζόταν στη λιτότητα, με στόχο το ξεπέρασμα της ύφεσης και την επιστροφή στη δημοσιονομική σταθερότητα.

Το παραπάνω δίπολο – κοινωνική δικαιοσύνη και δημοσιονομική σταθερότητα – αποτέλεσε και την «πυξίδα» του Ντελόρ σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όταν ανέλαβε την προεδρία της Κομισιόν.

Πάνω σε αυτόν τον καμβά προσπάθησε να χαράξει ένα «ευρωπαϊκό μοντέλο» για τη νέα εποχή που άνοιγε, παίρνοντας σαφείς αποστάσεις τόσο από το νεοφιλελεύθερο μοντέλο των Ρίγκαν και Θάτσερ (με την οποία ανέπτυξε έντονη αντιπαλότητα) όσο και από τις σοσιαλδημοκρατικές παραδόσεις της Ευρώπης.

Ετσι, από τη μια άνοιξε τον δρόμο για το ενιαίο νόμισμα, η εμφάνιση του οποίου συνοδευόταν αντικειμενικά από αυστηρότερη πειθαρχία στην οικονομική και νομισματική πολιτική, ενώ από την άλλη, φρόντισε να υπάρξει ένα (μερικό τουλάχιστον) αντιστάθμισμα για τους πιο αδύναμους, το οποίο θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στα γνωστά σε όλους «Πακέτα Ντελόρ».

Πήρε αποστάσεις

Αυτό το μοντέλο ήταν που τον οδήγησε, αρκετά αργότερα, να πάρει αποστάσεις και από τη στάση που τήρησανε η ηγετική ομάδα της ΕΕ και ο γαλλογερμανικός άξονας την περίοδο της κρίσης χρέους, ειδικά απέναντι στην Ελλάδα. «Είμαστε συλλογικά υπεύθυνοι, δεν μπορούμε απλώς να δείχνουμε με το δάχτυλο τους άτακτους Ελληνες» είχε πει το 2019 στο πλαίσιο συνέντευξής του στο Euronews. Η «αιχμή» προς την Ανγκελα Μέρκελ, τον Νικολά Σαρκοζί, αλλά και τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε – ο οποίος έφυγε επίσης χθες από τη ζωή, κάνοντας αρκετούς να σκεφτούν ότι πρόκειται για μια ειρωνεία της Ιστορίας – ήταν ξεκάθαρη…

Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι αρκετοί θα ήθελαν να έχουν μια θέση ανάλογη με αυτή του Ντελόρ στην πορεία της «ενωμένης Ευρώπης». Μόνο που δύσκολα θα τα καταφέρουν – εκτός από έναν ακόμη Γάλλο, τον Ζαν Μονέ, ο οποίος αποκαλέστηκε «Πατέρας της Ευρώπης».

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ