Άγιος Βασίλης: Η ιστορία πίσω από τον θρύλο – Η προέλευση και η φιγούρα που συνδέεται με τα Χριστούγεννα

Για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, τα δώρα αποτελούν σημαντικό μέρος των χριστουγεννιάτικων εορτασμών.

Τα Χριστούγεννα έχουν από καιρό συνδεθεί με τον Άγιο Βασίλη που φοράει ένα κόκκινο σκουφάκι και μια κόκκινη στολή. Συνήθως απεικονίζεται να γελάει με τρόπο που ακούγεται σαν «Χο Χο Χο» και φέρνει δώρα στα παιδιά.

Πολλές οικογένειες διατηρούν την παράδοση ότι ο Άγιος Βασίλης θα επισκεφθεί τα μικρά παιδιά τους την παραμονή των Χριστουγέννων, γεμίζοντας τις κάλτσες με δώρα και λιχουδιές που θα ανοίξουν την ημέρα των Χριστουγέννων.

Ο χαρούμενος γέρος που τρυπώνει στα σπίτια μας κάθε 24 Δεκεμβρίου είναι αγαπητός σε όλο τον κόσμο.

Ποια, όμως, είναι η πραγματική ιστορία πίσω από τη πιο χαρακτηριστική χριστουγεννιάτικη φιγούρα; Ήταν πράγματι ένας Άγιος ή απλώς το αποτέλεσμα έξυπνων εκστρατειών μάρκετινγκ;

Ο Άγιος Νικόλαος πίσω από την ιστορία του Αγίου Βασίλη

Οι πρώτες ρίζες του Αϊ-Βασίλη ανάγονται στον Έλληνα επίσκοπο από τα Μύρα στη Μικρά Ασία του 4ου αιώνα, τον Άγιο Νικόλαο.

Ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος, που κατά την παράδοση, υπήρξε προστάτης των φτωχών, ενώ έδινε κρυφά δώρα σε παιδιά και απόρους, χωρίς να αποκαλύπτει την ταυτότητά του.

Για αυτό τον λόγο στη Δύση, η γιορτή του Αγίου Νικολάου, που λέγεται Santa Claus (σ.σ συντόμευση του Santa Nicolaus), συνδέεται με τα Χριστούγεννα και με την ανταλλαγή δώρων που γίνεται τότε.

Ο Άγιος Νικόλαος έκανε μια σειρά από θαύματα, μεταξύ των οποίων η ανάσταση κάποιων αγοριών που είχαν δολοφονηθεί από έναν πανδοχέα.

Η πιο διάσημη ιστορία για τον Άγιο Νικόλαο λέει πώς πρωτοξεκίνησε το έθιμο του κρεμάσματος των καλτσών για να μπαίνουν τα δώρα.

Συγκεκριμένα, έσωσε τρία νεαρά κορίτσια που προορίζονταν για σκλαβιά, ρίχνοντας τρεις σάκους με χρυσό στην καμινάδα τους, οι οποίοι αποτέλεσαν την προίκα τους για το γάμο.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο χρυσός κατέληξε στις κάλτσες τους, τις οποίες κρέμασαν για να στεγνώσουν δίπλα στη φωτιά, γεγονός που οδήγησε αργότερα στην ιδέα των γεμάτων κάλτσες.

Ο Άγιος Νικόλαος δεν είναι μόνο ο άγιος των παιδιών αλλά και των ναυτικών! Μια ιστορία λέει ότι βοήθησε κάποιους ναυτικούς που είχαν πέσει σε καταιγίδα στα ανοικτά των ακτών της Τουρκίας.

Ο Άγιος Νικόλαος εξορίστηκε από τα Μύρα και αργότερα μπήκε στη φυλακή κατά τη διάρκεια του διωγμού των Χριστιανών από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό, αλλά απελευθερώθηκε την εποχή του μετέπειτα αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, ο οποίος ήταν χριστιανός.

Κανείς δεν γνωρίζει πότε πέθανε με την έκτη Δεκεμβρίου του 343 να είναι η πιθανότερη ημερομηνία.

Sinterklaas – Ο Άγιος Βασίλης των Κάτω Χωρών

Ο Άγιος Νικόλαος ήταν επίσης γνωστός στις Κάτω Χώρες, όπου εμφανίστηκε με το όνομα Sinterklaas.

Φωτογραφία: English Heritage

Ο χαρακτήρας του Sinterklaas εμφανίστηκε στις Κάτω Χώρες ως ένας καλοπροαίρετος και γενναιόδωρος άγιος που μπορούσε να εισέρχεται μαγικά στα σπίτια μέσω κλειδωμένων θυρών ή καμινάδων, αφήνοντας δώρα για τα μικρά παιδιά την εποχή του χειμώνα.

Οι αγορές που γιόρταζαν τον Sinterklaas ήταν δημοφιλείς στη μεσαιωνική Ολλανδία, με πάγκους που πουλούσαν σχετικά παιχνίδια και λιχουδιές και με μιμητές ντυμένους με μακριές κόκκινες ρόμπες που εμφανίζονταν για να διασκεδάσουν το συγκεντρωμένο κοινό.

Με την πάροδο του χρόνου, η αφήγηση του Sinterklaas επεκτάθηκε και συμπεριέλαβε μια σειρά από κακούς χαρακτήρες που τιμωρούσαν τα παιδιά που είχαν κακή συμπεριφορά.

Ο «πατέρας των Χριστουγέννων»

Τελικά, ο Άγιος Βασίλης έφτασε στην Αγγλία, όπου συγχωνεύτηκε με την αφήγηση του «πατέρα των Χριστουγέννων».

Η προσωποποίηση του Αγίου με τα Χριστούγεννα ξεκίνησα μετά από ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι που περιγράφει πώς ένας χαρακτήρας που ονομάζεται «Sir Christemas» διέδωσε τα νέα της γέννησης του Χριστού.

Φωτογραφία: BBC

Όμως, καμία από τις πρώιμες προσωποποιήσεις των Χριστουγέννων δεν τον καθιστούσε «πατέρα».

Όταν, όμως, ο Άγγλος θεατρικός συγγραφέας Μπεν Τζόνσον έκανε γνωστή την ιδέα ενός ηλικιωμένου άνδρα με μακριά λευκή γενειάδα στο έργο του «Christmas, His Masque» (σ.σ Χριστούγεννα, η μάσκα του) του 1616, τότε ο Άγιος Βασίλης(Santa Claus) συνδέθηκε με τα Χριστούγεννα.

Ο Άγιος Βασίλης πάει στις ΗΠΑ

Οι Ολλανδοί άποικοι στις ΗΠΑ, όπως και οι Γερμανοί, πήραν μαζί τους τις ιστορίες του Αγίου Νικολάου και του Sinterklaas, κάνοντάς τες γνωστές και εκεί.

Το 1821 δημοσιεύτηκε στη Νέα Υόρκη ένα ανώνυμο ποίημα με τίτλο «Old Santeclaus with Much Delight». Ήταν η πρώτη φορά που ο Άγιος Βασίλης περιγραφόταν σε έλκηθρο που το τραβούσε τάρανδος. Το ποίημα δημοσιεύτηκε με οκτώ εικονογραφήσεις σε ένα βιβλίο και είναι οι πρώτες εικόνες του «Άγιου Βασίλη» και όχι του Αγίου Νικολάου ή του Sinterklaas.

Ο Άγιος Βασίλης του Ηνωμένου Βασιλείου και ο Αμερικανός Άγιος Βασίλης έγιναν όλο και πιο όμοιοι με τα χρόνια και πλέον είναι ένα και το αυτό.

Ορισμένοι λένε ότι ο Άγιος Βασίλης ζει στο Βόρειο Πόλο. Στη Φινλανδία λένε ότι ζει στο βόρειο τμήμα της χώρας τους που ονομάζεται Λαπωνία.

Ο Άγιος Βασίλης και η Coca Cola

Υπάρχει ένας χριστουγεννιάτικος αστικός μύθος που λέει ότι η κόκκινη στολή του Άγιου Βασίλη σχεδιάστηκε από την Coca-Cola και ότι μπορεί να τους ανήκει ο Άγιος Βασίλης!

Φωτογραφία: People

Πολύ πριν εφευρεθεί η κόκα κόλα, ο Άγιος Νικόλαος φορούσε τα κόκκινα ράσα του επισκόπου του. Κατά τη διάρκεια της βικτοριανής εποχής και πριν από αυτήν, φορούσε μια σειρά από χρώματα (κόκκινη, πράσινη, μπλε και καφέ γούνα).

Τον Ιανουάριο του 1863, το περιοδικό Harper’s Weekly δημοσίευσε την πρώτη εικονογράφηση. Τότε ήταν που ο Άγιος Βασίλης άρχισε πραγματικά να αναπτύσσει τη μεγάλη του κοιλιά και το στυλ της ερυθρόλευκης στολής που φοράει σήμερα.

Ο Nast σχεδίασε την εμφάνιση του Άγιου Βασίλη με βάση κάποιες ιστορικές πληροφορίες για τον Άγιο Βασίλη και το ποίημα «Μια επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο» και τις εικονογραφήσεις από το «Ο γερο-Άγιος Βασίλης με πολλή χαρά».

Την 1η Ιανουαρίου 1881, το Harper’s Weekly δημοσίευσε την πιο διάσημη εικόνα του Nast για τον Άγιο Βασίλη, με μεγάλη κόκκινη κοιλιά, ένα χέρι γεμάτο παιχνίδια και καπνίζοντας πίπα!

Ο Άγιος Βασίλης χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε διαφημίσεις της Coca Cola το 1931, με τον κλασικό «Άγιο Βασίλη της Coke» να σχεδιάζεται από τον καλλιτέχνη Haddon Sundblom. Πήρε την ιδέα του Άγιου Βασίλη του Nast, αλλά τον έκανε ακόμα πιο μεγάλο από τη ζωή και χαρούμενο, αντικατέστησε την πίπα με ένα ποτήρι coca cola.

Η Coca-Cola συμφωνεί επίσης ότι η κόκκινη στολή έγινε δημοφιλής από τον Thomas Nast και όχι από την ίδια.