Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: Ο καγκελάριος που δεν είχε ποτέ η Γερμανία

Η είδηση για τον θάνατο του Σόιμπλε την περασμένη Τρίτη δεν ήταν έκπληξη. Η υγεία του, βεβαρημένη από τη δολοφονική επίθεση που τον καθήλωσε σε αναπηρικό καροτσάκι τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής του, δεν άντεξε τη μάχη με τον καρκίνο. Με τον θάνατο του Σόιμπλε η Γερμανία έχασε μία πολιτική προσωπικότητα που σφράγισε την πορεία της χώρας και την εξέλιξη της ΕΕ.

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν «ο δημοφιλέστερος καγκελάριος που δεν είχε ποτέ η Γερμανία», σχολίασε ο γνωστός γερμανός δημοσιογράφος Νίκολας Μπλόμε. Το «δημοφιλέστερος» είναι αμφιλεγόμενο. Σε κάθε περίπτωση, ο Σόιμπλε ήταν ο αιώνιος επίδοξος καγκελάριος που δεν πέρασε ποτέ την πόρτα της καγκελαρίας. Παρ’ όλα αυτά σε όλα τα αξιώματα που ανέλαβε στην πολύχρονη καριέρα του άφησε τη δική του σφραγίδα.

«Συνθήκη 2+4»

Ως υπουργός Εσωτερικών του Χέλμουτ Κολ έβαλε την υπογραφή του στη συμφωνία επανένωσης της Γερμανίας «Συνθήκη 2+4» που διαπραγματεύτηκε ο ίδιος.

Ως υπουργός Εσωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση της Μέρκελ, μολονότι συντηρητικός, χριστιανοδημοκράτης, θέσπισε το 2006 τη «Γερμανική Διάσκεψη Ισλάμ» που αποτελεί μέχρι σήμερα το μοναδικό φόρουμ θεσμικού διαλόγου μουσουλμανικών οργανώσεων και κράτους της Γερμανίας.

Ως υπουργός Οικονομικών έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της μεγαλύτερης κρίσης της ευρωζώνης την περασμένη δεκαετία.

Και στο τέλος, ως πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Βουλής (Μπούντεσταγκ) έγινε το δημοκρατικό ανάχωμα στις εκτροπές του ακροδεξιού μορφώματος AfD.

Στιγματίστηκε στην Ελλάδα

Η παρακαταθήκη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τη Γερμανία είναι απολύτως σαφής, λέει στα «ΝΕΑ» η πολιτειολόγος Αντρέα Ροέμελε, καθηγήτρια του Hertie-School Βερολίνου: «Ο Σόιμπλε ήταν ο αρχιτέκτονας της επανένωσης της Γερμανίας. Και συνέβαλε καθοριστικά στο να γίνει ξανά το Βερολίνο πρωτεύουσα της Γερμανίας».

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προσθέτει, «η γραμμή της λιτότητας που ακολούθησε ωφέλησε την Ευρώπη, διότι κατέδειξε ότι επενδύσεις και δημοσιονομική πειθαρχία πηγαίνουν μαζί, δεν αλληλοαναιρούνται. Φυσικά, είχε κακό όνομα στην Ελλάδα. Ο Σόιμπλε επέβαλε μία άκρως σκληρή πολιτική λιτότητας, την οποία πολλοί δεν συγχώρησαν». Με την ευκολία των χαρακτηρισμών που διαμόρφωνε η εχθροπάθεια της περιόδου της κρίσης, ο Σόιμπλε στιγματίστηκε στην Ελλάδα ως ο κατεξοχήν «ανθέλληνας».

Ωστόσο, η στάση του δεν ήταν έκφραση ανθελληνισμού. Ηταν το πολιτικό αποτύπωμα του άτεγκτου χαρακτήρα του, με βασικό αξίωμα ότι η κάθε επιλογή έχει συνέπειες, την ευθύνη των οποίων πρέπει να αναλαμβάνει αυτός που κάνει την επιλογή. «Για τον ελληνικό λαό τρέφω μεγάλη συμπάθεια, διότι πρέπει να σηκώσει μεγάλα βάρη. Αλλά η λύση των προβλημάτων για τον ελληνικό λαό βρίσκεται μόνον στη βελτίωση των συνθηκών στην Ελλάδα. Υπάρχουν βήματα προόδου, ωστόσο δεν γίνονται τόσο γρήγορα όσο τα περιμένει ο κόσμος. Αλλά δεν είναι σωστό να λέγεται ότι φταίνε οι άλλοι. Γιατί τότε παραβλέπει κανείς τι πρέπει να κάνει ο ίδιος για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα. Αυτό με στενοχωρεί κάθε φορά, διότι θεωρώ ότι οι πολίτες της Ελλάδας δεν το αξίζουν», έλεγε ο Σόιμπλε σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» (1/7/2017).

Η άτεγκτη στάση του Σόιμπλε δεν είχε αποκλειστικό στόχο τους Ελληνες. Το ίδιο άτεγκτος ήταν και έναντι των Γερμανών. Το φθινόπωρο του 2022, όταν η Γερμανία αγωνιούσε πώς θα περάσει τον χειμώνα χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο, η σύστασή του στους Γερμανούς που φοβούνταν ότι θα παγώσουν ήταν: «Ας φορέσουν ένα πουλόβερ, ίσως και ένα δεύτερο πουλόβερ. Δεν πρέπει κανείς να κλαίγεται, αλλά να καταλάβει ότι δεν είναι όλα αυτονόητα».

Η «τιμωρητική» στάση του Σόιμπλε είχε την αφετηρία της στη βασική του αντίληψη για τις σχέσεις κράτους – πολίτη. «Το κράτος δεν είναι σουπερμάρκετ για όσους κυνηγούν ευκαιρίες. Αν κάνουμε τους πολίτες να πιστέψουν ότι δεν υπάρχουν όρια, τότε δημιουργείται η εντύπωση ότι το κράτος μπορεί να κάνει τα πάντα. Αλλά αυτό δεν είναι βιώσιμο», έλεγε ο Σόιμπλε.

Στο κρίσιμο μεταίχμιο της μετάβασης από την κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, η θέση του Σόιμπλε και του Γιούρογκρουπ ήταν να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα για να περάσει η Ελλάδα στη λεγόμενη προληπτική γραμμή του ESM με τις δεσμεύσεις του περιβόητου «email Χαρδούβελη». Αλλά η χώρα πήγαινε σε εκλογές και οι εταίροι προετοιμάζονταν για την επερχόμενη νίκη του Τσίπρα. «Την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα την ήξεραν, ήξεραν ότι θα κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ εάν γίνουν οι εκλογές, ότι θα χάσουμε. Δεν νομίζω ότι είχαν αμφιβολία ότι, εάν δεν εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πηγαίνουμε σε εκλογές και σε νίκη ΣΥΡΙΖΑ», αφηγείται ο Ευάγγελος Βενιζέλος στον Γιώργο Κουβαρά, στο βιβλίο «Εκδοχές πολέμου 2009-2022» (Εκδ. Πατάκη).

Πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 είχε επισκεφθεί ο Αλέξης Τσίπρας τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο Βερολίνο. «Του είπα: «Είναι καλύτερα για σένα να μην κερδίσεις τις εκλογές. Διότι αν τις κερδίσεις, θα πρέπει να εφαρμόσεις αυτά που υπόσχεσαι. Και αυτά δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν»», έλεγε ο Σόιμπλε για τη συνάντηση εκείνη. Το συνειδητοποίησε ο Αλέξης Τσίπρας το καλοκαίρι του 2015. Στο Συμβούλιο Κορυφής της ΕΕ δεν πέρασε η πρόταση του Σόιμπλε για προσωρινό Grexit, αλλά της Μέρκελ για παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Προϋπόθεση ήταν η «kolotoumba» του Τσίπρα και το τρίτο Μνημόνιο.

Την εποχή εκείνη  ο Τσίπρας χαρακτήριζε τον Σόιμπλε «ακραίο εκφραστή του νεοφιλελευθερισμού». «Ανοησίες. Είμαι Χριστιανοδημοκράτης. Ο κ. Τσίπρας δεν με ξέρει τόσο καλά», εξηγούσε στα «ΝΕΑ» ο Σόιμπλε. «Είμαι εκ πεποιθήσεως υποστηρικτής της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, που προέκυψε από τις εμπειρίες των Γερμανών με την καταστροφή από τον Χίτλερ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που οι οικονομολόγοι σήμερα ονομάζουν «inclusive growth» το ζήσαμε ήδη από τα πρώτα χρόνια της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας».

Εκρηκτικές ήταν οι σχέσεις του Σόιμπλε με τον Γιάνη Βαρουφάκη που τον επισκέφθηκε μόλις είχε αναλάβει υπουργός Οικονομικών. «Δεν έκανα ούτε το 1% των δημόσιων δηλώσεων που έκανε εκείνος για μένα. Ο κ. Βαρουφάκης με όσα λέει δημοσίως και την ποικιλομορφία των εξιστορήσεών του είναι ασυναγώνιστος. Δεν μπορώ να τον ανταγωνιστώ. Αλλά την αξίωση να τον πάρω στα σοβαρά, δυστυχώς την έχει χάσει προ πολλού», έλεγε ο Σόιμπλε δύο χρόνια αργότερα στη συνέντευξη στα «ΝΕΑ» (1/7/2017).

Παρά τις ιδεολογικές διαφορές με τον διάδοχο του Βαρουφάκη, Ευκλείδη Τσακαλώτο, ήταν καλή η συνεργασία τους. «Αντιμετωπίζουμε ανοιχτά ο ένας τον άλλο. Ο κ. Τσακαλώτος είπε σε όλους ότι είναι μαρξιστής. Αλλά είναι υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, κατά συνέπεια προσπαθούμε στο πλαίσιο των πεποιθήσεών μας να πετύχουμε την καλύτερη δυνατή λύση. Αν τον ρωτήσετε, πιθανόν να σας το πει: όταν έχει προβλήματα μερικές φορές μου τηλεφωνεί και του προσφέρω τη βοήθειά μου. Τον ρωτώ κάθε φορά, τι μπορούμε να κάνουμε επιπρόσθετα πάνω και πέρα από το πρόγραμμα, για να βοηθήσουμε στην επιτάχυνση της ανάπτυξης και την ενίσχυση των επενδύσεων».

Ο Σόιμπλε έγινε την περίοδο της κρίσης συνώνυμο του υπερόπτη Γερμανού με σηκωμένο το δάχτυλο. Ο ίδιος απαντούσε στα «ΝΕΑ» με το ιδιότυπο μείγμα αυτοσαρκασμού, ειρωνείας και χιούμορ: «Είναι ένα κλασικό στερεότυπο. Μερικές φορές σηκώνω το χέρι μου, αυτό σχετίζεται με το γεγονός ότι ως παραπληγικός κουνώ το δεξί χέρι όταν μιλώ. Για να μην το κάνω, βάζω συχνά το χέρι μου κάτω από το τραπέζι».

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»