Τα μέλη και οι υποστηρικτές του επαναστατικού κινήματος των ιθαγενών Ζαπατίστας γιόρτασαν τη Δευτέρα την 30ή επέτειο της σύντομης ένοπλης εξέγερσής τους κατά της κυβέρνησης στο νότιο Μεξικό. Φορώντας λαδοπράσινες στολές και μαύρες μπαλακλάβες, τα μέλη του κινήματος παρέλασαν ενωμένα υπό τη μουσική, χτυπώντας τα ξύλινα μπαστούνια που έχουν αντικαταστήσει τα πυροβόλα όπλα τους.

Εκατοντάδες συγκεντρώθηκαν στην απομακρυσμένη κοινότητα Ντολόρες Ινταλγκό τις προηγούμενες ημέρες για να τιμήσουν την επέτειο. Περίπου 1.500 νεαροί ζαπατίστας που φορούσαν στολές – μαύρες μπαλακλάβες, πράσινα καπέλα και κόκκινα μαντήλια – στάθηκαν σε σχηματισμό ακούγοντας ομιλίες νωρίς τη Δευτέρα.

Είμαστε μόνοι μας, όπως πριν από 30 χρόνια, γιατί μόνοι μας βρήκαμε το νέο μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε

Ο υποδιοικητής Moises – το ψευδώνυμό του – κάλεσε τους Ζαπατίστας να συνεχίσουν να οργανώνονται για να αγωνιστούν για να διατηρήσουν την αυτονομία, την ελευθερία και τη δημοκρατία τους.

Ο υποδιοικητής Μάρκος λίγο πριν την αποστρατεία μετά από 20 χρόνια στην ηγεσία των Ζαπατίστας. Οι ηγέτες των ζαπατίστας είναι παραδοσιακά και οι εκπρόσωποι τύπου.

Οι Ζαπατίστας ξεκίνησαν δημόσια την 1η Ιανουαρίου 1994 για να διεκδικήσουν περισσότερα δικαιώματα για τους ιθαγενείς

Λίγες μέρες νωρίτερα, οι Η.Π.Α, ο Καναδάς και το Μεξικό υπέγραψαν εμπορική συμφωνία με το όνομα NAFTA. Μέσα στις διατάξεις της ήταν και η κατάργηση του δικαιώματος τον ιθαγενών πληθυσμών στη γη τους, ένα κεκτημένο δικαίωμα από την μεξικανική επανάσταση και τα χρόνια του Εμιλιάνο Ζαπάτα. Ήταν οι Ζαπατίστας λοιπόν, εκατό χρονιά μετά, που καλούνταν να θυμίσουν σε όλον τον κόσμο ότι αυτά που καταχτήθηκαν με αγώνες, όπλα και αίμα μόνο έτσι θα μπορέσουν να τα υπερασπιστούν.

Παίρνοντας το όνομά του από τον ήρωα της επανάστασης του 1910 Εμιλιάνο Ζαπάτα, ο EZLN ξεσηκώθηκε την ίδια μέρα που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA) την Πρωτοχρονιά του 1994. Υπό την καθοδήγηση του υποδιοικητή Μάρκος που αργότερα και λίγο πριν αποστρατευτεί μετονομάστηκε σε υποδιοικητή Γκαλεάνο.

Οι αυτοοργανωμένες κοινότητες των Ζαπατίστας ζουν χωρίς κεντρική χρηματοδότηση ή έλεγχο αλλά κινδυνεύουν πάντα από τα καρτέλ ναρκωτικών και τις κυβερνήσεις που παραδοσιακά βάζουν στο μάτι την περιφέρεια της Τσιάπας.

H ομιλία και το μέλλον της εξέγερσης

«Είμαστε μόνοι μας, όπως πριν από 30 χρόνια, γιατί μόνοι μας βρήκαμε το νέο μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε», δήλωσε ο Moises. Σημείωσε τη συνεχιζόμενη ανάγκη να υπερασπιστούν τις κοινότητές τους από τη βία. «Δεν χρειάζεται να σκοτώνουμε στρατιώτες και κακές κυβερνήσεις, αλλά αν έρθουν θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας».

Τον Νοέμβριο, ο υποδιοικητής Moises ήταν αυτός που έστειλε μια δήλωση που έλεγε ότι οι Ζαπατίστας είχαν αποφασίσει να διαλύσουν τους «αυτόνομους δήμους» που είχαν δημιουργήσει. Χιλιάδες υποστηρικτές από το Μεξικό και ορισμένοι από το εξωτερικό πέρασαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στα βουνά της πολιτείας Τσιάπας μετά από πρόσκληση του Ζαπατιστικού Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN).

Τότε, ο Moises αναφέρθηκε στα κύματα βίας από συμμορίες που έχουν πλήξει την περιοχή της Τσιάπας που συνορεύει με τη Γουατεμάλα, αλλά δεν είπε αν αυτός ήταν ο λόγος για τη διάλυση των δήμων. Η περιοχή που κατέχουν οι Ζαπατίστας περιλαμβάνει εκτάσεις κοντά στα σύνορα.

Οι λεπτομέρειες σχετικά με το τι θα αντικαταστήσει τους αυτόνομους δήμους παραμένουν λιγοστές, αλλά φαίνεται ότι θα αναδιοργανωθούν σε περισσότερο κοινοτικό επίπεδο.

Η εκπαίδευση και η παραδοσιακή τέχνη των Ζαπατίστας μαζί με τη ζωγραφική είναι στο επίκεντρο του τρόπου που επιλέγουν να παρουσιάζονται στον κόσμο.

Η αλλαγή φρουράς

Τρεις δεκαετίες αργότερα, η αποικιακή πόλη San Cristobal de las Casas – το λίκνο της εξέγερσης – είναι ένας γραφικός τουριστικός προορισμός δημοφιλής στους νεότερους επισκέπτες από το Μεξικό, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Ο υποδιοικητής, ο αινιγματικός επαναστάτης που οι αρχές αναγνώρισαν ως τον πρώην καθηγητή φιλοσοφίας Rafael Sebastian Guillen, αποφεύγει πλέον σε μεγάλο βαθμό τα φώτα της δημοσιότητας.

Ήταν στο ακροατήριο των επετειακών εκδηλώσεων αλλά δεν μίλησε. Το 2014, ο Μάρκος ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι πλέον η φωνή του κινήματος, ορίζοντας τον συνάδελφό του πρώην αντάρτη Μοΐζες ως «επικεφαλής και εκπρόσωπο» του EZLN, σε κάτι που περιέγραψε αόριστα ως «εσωτερικές αλλαγές» και όχι λόγω ασθένειας. Το σήμα κατατεθέν του Μάρκος, η πίπα και η μπαλακλάβα του, έχουν εδώ και πολύ καιρό οικειοποιηθεί από την τουριστική βιομηχανία, αναγραφόμενα σε αναμνηστικά, αλλά η φήμη του έχει ξεθωριάσει.

Το σύνθημα αναγράφει Γη και Ελευθερία, τις βασικές αρχές του κινήματος.

Η απειλή των καρτέλ ναρκωτικών που έχουν ισχύ και στα σώματα ασφαλείας

«Υπάρχουν αποκλεισμοί, επιθέσεις, απαγωγές, εκβιασμοί, αναγκαστική στρατολόγηση, πυροβολισμοί», αναφέρεται. Οι δύο κύριες εγκληματικές ομάδες του Μεξικού, τα καρτέλ Sinaloa και Jalisco New Generation, μάχονται για τον έλεγχο της περιοχής, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Στην Τσιάπας, οι πιο οργανωμένες κοινότητες των ιθαγενών ήταν οι λιγότερο ευάλωτες στην διείσδυση των καρτέλ. Οι περιοχές που οργανώθηκαν υπό την αιγίδα του κινήματος των Ζαπατίστας, με τα δικά τους συστήματα εκπαίδευσης, οικονομικής και ένοπλης άμυνας, κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να αποτρέψουν τα παιδιά τους από το να δεχτούν προσφορές επικερδούς εργασίας από τα καρτέλ. Οι Ζαπατίστας εμφανίστηκαν στην Τσιάπας τη δεκαετία του 1990 ως αντάρτικη ομάδα, αλλά εξελίχθηκαν σε μια οργάνωση διακυβέρνησης των ιθαγενών που επικεντρώνεται στην αυτοδιάθεση και ενθαρρύνει τους νέους να εργάζονται στις κοινότητές τους και για αυτές.

To πείραμα που ένωσε τον ζαπατισμό, με τον μαρξισμό, τον λενισμό και τον γεκβαρισμό με τις θεωρήσεις των ιθαγενών της Τσιάπας, έγινε 30 ετών.

Με πληροφορίες από americasquarterly, rfi, AP

Headlines