Από τη μουσική απογείωση στα τραγουδιστικά πεφταστέρια*

Το λαϊκό ή ορθότερα το κακόγουστο ή καψούρικο λαϊκότροπο άσμα, συχνά, συχνότατα, για λόγους κυρίως οικονομικής επιβίωσης ή και απληστίας, εκτρέπεται άλλοτε σε ακριβοπληρωμένο «σκυλάδικο» και άλλοτε, γεμίζει μέσω του διαδικτύου πολυάνθρωπες και σειόμενες από λικνίσματα και αλαλαγμούς θαλασσινές πλαζ και άλλοτε αρκείται σε αυτάρεσκες επιδειξιομανείς εμφανίσεις σε γεμάτα προβολείς και εκκωφαντικά ντεσιμπέλ νυχτερινά κέντρα.

Για  να είμαστε σαφέστεροι, με τον πρόλογο αυτό, δίνουμε μια πρώτη περιγραφή της κατιούσας, της παρακμιακής πορείας του ελληνικού τραγουδιού, σε μια εποχή γενικότερης λαϊκής πολιτισμικής καθίζησης και μάλιστα σε μια κοινωνία, που διψάει ν’ αναδυθεί από την πνευματική ανία, χωρίς να διακρίνει παρά ελάχιστες εκλάμψεις στον ασφυκτικό της ορίζοντα.

Μουσικοφανή υποπροϊόντα

Χωρίς υπερβολές και συγκεκαλυμμένες κακίες ας το παραδεχτούμε: Για τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, τόσο η κρατική πολιτισμική ανεπάρκεια, όσο και η έλλειψη μουσικής παιδείας, έχουν μετατρέψει το λαό μας σε μετέωρο και ανυπεράσπιστο δέκτη, πολλές φορές των χειρότερων μουσικοφανών υποπροϊόντων.

Και κοντά σ’ όλα αυτά, σε θύμα ενός επιδημικού μιμητισμού στα καθημερινά καλλιστεία μουσικής μετριότητας ή και μουσικού μηδενισμού.

Ας γίνουμε λοιπόν σαφέστεροι, για να ξεφύγουμε από το «σόφισμα της λήψεως του αιτουμένου» σύμφωνα με το οποίο ερμηνεύουμε «τα άγνωστα δια των αγνώστων» όπως π.χ. «Κάνει κρύο λόγω του ψύχους».

Και ας πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους: Η Μεταπολίτευση του 1975, αντί να συνδεθεί με την Πολιτιστική Άνοιξη του ’60, που την ανέτρεψε η δικτατορία της 21^ης Απριλίου 1968, απεναντίας άνοιξε με τη βοήθεια των μεταδικτατορικών επιγόνων της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς, το δρόμο σε χυδαίους λαϊκισμούς.

Στα γήπεδα και στη μυσταγωγία των μπουάτ

Παρ’ όλα αυτά, δεν έλειψαν οι φωτεινές εξαιρέσεις, όπως τη νεο-κυματική παρένθεση, μέσα από τη ζεστή τότε μουσική εστία της αθηναϊκής Πλάκας, αλλά και τις δημεγερτικές συναυλίες, με συνθέσεις αφιερωμένες στην όντως εντυπωσιακή πορεία συνθετών και τραγουδιστών.

Ο Γιάννης Σπανός

Για να γίνουμε σαφέστεροι, αναφέρουμε τα γεμάτα από έλληνες όλων των ηλικιών γήπεδα που πραγματικά εδονούντο και απογειώνονταν με τις συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Θάνου Μικρούτσικου ή και σε στενότερη από πλευράς πλήθους παρουσία (Καίτη Χωματά, Γιώργος Ζωγράφος, Πόπη Αστεριάδη, Κώστας Χατζής), με βασικό δημιουργό και εμπνευστή τον αξέχαστο Γιάννη Σπανό, αλλά και άλλους συνθέτες, αλλά και τον βασικότερο εκπρόσωπο του αισθηματικού και ανατρεπτικού τραγουδιού τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Λάκη Παππά, τον Νότη Μαυρουδή ή τον Λίνο Κόκοτο, αλλά και τον Αλέκο Πατσιφά, που διέδωσε, με τα μέσα που διέθετε, την προσφορά αυτού του ανθρώπινου καλλιτεχνικού δυναμικού, σε όλη την ελληνική κοινωνία.

Αξιοσημείωτη η παρουσία του Γιάννη Αργύρη που συγκέντρωνε στις «Εσπερίδες» της Πλάκας τους πιο απαιτητικούς οπαδούς του Νέου Κύματος.

Στον δικό του, ιδιαίτερα θελκτικό μουσικο-ποιητικό χώρο κινήθηκε το πλούσιο προσωπικό ρεπερτόριο του Λουκιανού Κηλαϊδόνη, στην απερίγραπτη μαγεία των συναυλιών του στις παραλίες του Σαρωνικού. Ο Κηλαϊδόνης χωρίς υπερβολές ήταν ένα ασύγκριτο μουσικο-ποιητικό κεφάλαιο.

Ο Γιάννης Αργύρης

Η μουσική παιδαγωγός Μελίνα

Θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη η μη αναφορά μας στο θεσμό των κρατικών μουσικών λυκείων που τον δημιούργησε ως υπουργός Πολιτισμού η αλησμόνητη Μελίνα Μερκούρη. Παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας εξελίχτηκαν σε σημερινούς σημαντικούς και υπέροχους μουσικούς, παίρνοντας πολύτιμα μαθήματα στα λύκεια αυτά. Στη Μελίνα οφείλονται και τα επαρχιακά θέατρα που μετέτρεψαν την ελληνική περιφέρεια σε φυτώριο λαμπρών ηθοποιών αλλά και σκηνοθετών.

Η ιστορική μνήμη, χωρίς αμφιβολία, είναι η ψυχή ενός λαού, ενός έθνους ή μιας κοινωνίας. Τονίζω, στον επίλογο αυτού του σημερινού μου κειμένου, το ρόλο του πολιτιστικού γίγνεσθαι, γιατί τον θεωρώ απαραίτητο για τη διάπλαση της ιστορικής συνείδησης σε μια κοινωνία με αστείρευτες πολιτισμικές παρακαταθήκες.

Δυστυχώς, στην ίδια αυτή κοινωνία εμφυλοχωρούν καταλυτικά φαινόμενα πνευματικής και καλλιτεχνικής υποβάθμισης, γιατί όχι και αυτοδιαλυτικού μηδενισμού. Καθημερινά γράφονται και τραγουδιούνται τραγούδια μιας χρήσεως. Το μόνο που πετυχαίνουν είναι μια ναρκισσιστική αυταρέσκεια για το τίποτα. Το περίεργο όμως είναι ότι η αυταρέσκεια αυτή ξεσηκώνει πολιτικούς, ακόμη και ιεράρχες…

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι ούτε τυχαίο, ούτε και συμπτωματικό. Και αυτό γιατί εντάσσεται στη μακραίωνη πάλη του ωραίου με το κακόγουστο. Όμως το κακόγουστο και το χυδαίο ως νομοτελειακή κατάληξη, χάνεται στο έναστρο στερέωμα, σαν τους διάττοντες αστέρες. Σαν τα πεφταστέρια…

——————————

*Πεφταστέρια ή «διάττοντες αστέρες»: Μικρά κομμάτια πέτρας σε μορφή σκόνης από μετεωρίτες ή και κομήτες του Διαστήματος. Η βροχή αυτών των φωτεινών αντικειμένων σκορπά ένα ελκυστικό φως στο νυχτερινό στερέωμα. Πολλά από αυτά τα  πεφταστέρια καταγράφουν φωτεινή τροχιά και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα εξαφανίζονται. Η λέξη λοιπόν πεφταστέρι μεταφορικώς χαρακτηρίζει και «αστέρες» του μουσικού και γενικότερα καλλιτεχνικού στερεώματος, με ελάχιστη έως μηδενική διάρκεια ή αξία, στο μυριόχρονο βάθος της ιστορίας.