Ο θάνατος του Μάθιου Πέρι πλήττει τη χρήση κεταμίνης από τη βιομηχανία της ευεξίας

Τον περασμένο μήνα, η ιατροδικαστική υπηρεσία του Λος Άντζελες ανακοίνωσε σε έκθεση της ότι ο Μάθιου Πέρι πέθανε από «οξείες επιπτώσεις κεταμίνης». Ο δημοφιλής κωμικός, ο οποίος είχε μιλήσει ανοιχτά για τον αγώνα του απέναντι στον εθισμό του με τις ουσίες, βρέθηκε νεκρός στο τζακούζι του σπιτιού του στο Λος Άντζελες στις 28 Οκτωβρίου 2023.

Το συμπέρασμα της έκθεσης προκάλεσε μεγάλο κύμα ανησυχίας. «Αν η κεταμίνη είναι τόσο ασφαλής, τι ακριβώς συνέβη στον Μάθιου Πέρι;» ήταν το ερώτημα που έθεσε δημοσίευμα αμερικανικής ιατρικής εφημερίδας. Ορισμένοι γιατροί εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για να προειδοποιήσουν τη βρετανική Daily Mail ότι το φάρμακο ήταν «επικίνδυνο». Η Αμερικανική Κοινότητα Κεταμίνης Ιατρών, Ψυχοθεραπευτών και Χειροπρακτών (ASKP) εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία χαρακτήρισε την είδηση «ένα κάλεσμα αφύπνισης για όσους επαγγελματίες χρησιμοποιούν κεταμίνη και την ευρύτερη ιατρική κοινότητα».

Πακέτα θεραπείας

Στο Nushama Wellness στη Νέα Υόρκη, επικρατεί μια διαφορετική ανησυχία. «Πολλοί άνθρωποι διαβάζουν μόνο τίτλους», λέει στον Guardian ο συνιδρυτής του κέντρου ευεξίας, πρώην σχεδιαστής μόδας Jay Godfrey. «Υπάρχει πάντα η ανησυχία στην αρχή ότι όπως κι αν είναι ο τίτλος, θα χαλάσει όλη την καλή δουλειά που έχουμε κάνει». Η κλινική υψηλών προδιαγραφών στο Μανχάταν χορηγεί κεταμίνη σε εποπτευόμενες δόσεις, σε πακέτα θεραπείας, η αξία των οποίων κυμαίνεται από 4.800 έως 9.950 δολάρια. Γι’ αυτούς η ανακοίνωση του Πέρι δεν ήταν απλώς τραγική, αλλά κακός Τύπος. Η κεταμίνη μόλις πρόσφατα απέκτησε νομιμοποίηση σε θεραπευτικό πλαίσιο. Εκτός από τη Nushama, άλλες κλινικές, όπως οι Field Trip Health, Klarity Clinic, Inner Well, Better U LLC έχουν ξεφυτρώσει σε όλη την Αμερική, προσφέροντας δόσεις της  ως θεραπεία για θέματα ψυχικής υγείας.

Η κεταμίνη για πρώτη φορά συντέθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και έλαβε έγκριση από τον FDA για ιατρική χρήση στις ΗΠΑ το 1970.  Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως γενικό αναισθητικό στην ιατρική και τις χειρουργικές επεμβάσεις στα πεδία των μαχών στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ και αργότερα ως αποτελεσματικό ηρεμιστικό για τα ζώα. Με τη γρήγορη δράση και τη σχετικά χαμηλή τοξικότητα της, το φάρμακο αυτό σύντομα εκτόπισε τη φαινκυκλιδίνη (ή PCP) ως το δημοφιλές αναισθητικό επείγουσας ανάγκης. Όμως, όπως και η PCP, η κεταμίνη εξαπλώθηκε επίσης μέσω του παράνομου παρακράτους, για το οποίο παραμένει ένα δημοφιλές ναρκωτικό, ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και ολοένα και περισσότερο στις ΗΠΑ, όπου οι κατασχέσεις της αυξήθηκαν κατά 349% τα τελευταία πέντε χρόνια. Η κεταμίνη έχει εκτιμηθεί από τους χρήστες της για τη «διαχωριστική» της ικανότητα, καθώς παραμορφώνει τον ήχο και την όραση, και την ικανότητά της να διευκολύνει τις τυπικά ευχάριστες, εξωσωματικές εμπειρίες.

Will Matthew Perry’s death spell the end of the ketamine wellness industry? https://t.co/0iPzPZAx9Q

— The Guardian (@guardian) January 5, 2024

Κατάθλιψη & άγχος

Τα τελευταία χρόνια, τέτοιες εμπειρίες έχουν αποδειχθεί πολύτιμες σε κλινικές δοκιμές, με την κεταμίνη να χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, του άγχους, του PTSD και μιας σειράς άλλων ψυχολογικών παθήσεων. Μόνο η Nushama εκτιμά ότι έχει θεραπεύσει περίπου 1.500 τέτοιους ασθενείς με την χορήγηση κεταμίνης. Επειδή η κεταμίνη δεν κατατάσσεται επί του παρόντος στο πιο περιοριστικό Schedule I του νόμου για τις ελεγχόμενες ουσίες, αυτό καθιστά πολύ πιο εύκολη την κυκλοφορία της σε κλινικές και μέσω της συνταγογράφησης της. Για την ακρίβεια μια εκδοχή της συνταγογραφείται ήδη ως αντικαταθλιπτικό. Το 2019, ο FDA ενέκρινε το Spravato, ένα ενδορινικό σπρέι που μοιάζει με την κεταμίνη (τεχνικά ονομάζεται εσκεταμίνη) και πωλείται από την Johnson & Johnson.

Η κεταμίνη έχει πλαισιωθεί ως μέρος της «ψυχεδελικής αναγέννησης», η οποία παρακολουθεί παραισθησιογόνες ενώσεις όπως η DMT και τα μαγικά μανιτάρια να χρησιμοποιούνται σε παρόμοια θεραπευτικά μοντέλα. Στην πραγματικότητα, η κεταμίνη δεν είναι, από χημικής άποψης, ψυχεδελικό φάρμακο. «Η κεταμίνη, και τα συναφή φάρμακα, θεωρούνται διασπαστικά», εξηγεί στη βρετανική εφημερίδα ο Jason Wallach, καθηγητής Φαρμακευτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο St Joseph’s στη Φιλαδέλφεια. «Οι χαμηλές δόσεις κεταμίνης μοιάζουν πολύ με το αλκοόλ. Στην πραγματικότητα, οι χρήστες αλκοόλ δεν μπορούν να κάνουν διάκριση μεταξύ της ενδοφλέβιας κεταμίνης και του αλκοόλ».

Τι νιώθει ο χρήστης

«Σε υψηλότερες δόσεις, υπάρχει μια έντονη ευφορία, ένα είδος θορυβώδους αισθήματος. Σε ακόμα υψηλότερες δόσεις, ακολουθούν αισθητηριακές και οπτικές ψευδαισθήσεις. Τα διαχωριστικά είναι πολύ πιο έντονα. Οι άνθρωποι θα πουν: ‘’Αισθάνομαι σαν να είμαι φτιαγμένος από μελάσα, στάζω, αιωρούμαι’’.  Οι επιδράσεις της κεταμίνης ενέχουν προφανείς κινδύνους, ιδίως στο πλαίσιο του θανάτου του Perry: ανάμειξη υψηλών δόσεων κεταμίνης για με άλλα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένης της βουπρενορφίνης (συνταγογραφείται για τη θεραπεία της διαταραχής χρήσης οπιοειδών) και των βενζοδιαζεπινών, ηρεμιστικών που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία αγχωδών διαταραχών και αϋπνίας. «Αυτό το κοκτέιλ βουπρενορφίνης και βενζοδιαζεπινών, μαζί με ένα αναισθητικό επίπεδο αυτού που πιστεύουμε ότι είναι η κεταμίνη, θα μπορούσε να έχει αρνητικό αποτέλεσμα ειδικά αν είσαι σε ένα τζακούζι, μόνος σου», εκτιμά ο ίδιος.

Για τον Wallach, ο θάνατος του Perry φέρνει δυστυχώς στο μυαλό τον θάνατο ενός διακεκριμένου ψυχεδελικού ερευνητή, του DM Turner, ο οποίος πνίγηκε σε μια μπανιέρα το 1996, μετά από ένεση άγνωστης δόσης κεταμίνης. Ο Godfrey τονίζει ότι πριν τις κλινικά εποπτευμένες εγχύσεις κεταμίνης διενεργούνται εκτεταμένες εξετάσεις καθώς και συνεδρίες παρακολούθησης στη συνέχεια. «Δεν πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι επιπόλαιοι με αυτά τα φάρμακα», υπογραμμίζει.

Τα προβλήματα

Μέρος του προβλήματος μπορεί να είναι η υπερσυνταγογράφηση και η ελλιπής εποπτεία. Η χρήση της κεταμίνης εκτοξεύτηκε στο απόγειο της πανδημίας, καθώς οι νεοσύστατες εταιρείες τηλεϊατρικής εξέδιδαν το φάρμακο για μη εποπτευόμενη χρήση στο σπίτι. Τώρα, η ASKP απαίτησε να τεθεί σε εφαρμογή ένα ενιαίο σύνολο αυστηρότερων κατευθυντήριων γραμμών από όσους επαγγελματίες χρησιμοποιούν την κεταμίνη σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ. Καθώς όμως η κεταμίνη δεν έχει προς το παρόν εγκριθεί από τον FDA για τη θεραπεία ψυχιατρικών διαταραχών, η χρήση της τόσο σε κλινικές όσο και σε εξωτερικές εγκαταστάσεις παραμένει στη διακριτική ευχέρεια του κλινικού ιατρού, ο οποίος συνήθως εργάζεται σε εγκαταστάσεις που έχουν γνώμονα το κέρδος. Ως εκ τούτου σε ένα τέτοιο πλαίσιο οι κατευθυντήριες γραμμές θα ήταν δύσκολο να επιβληθούν. Εκπρόσωπος της Johnson & Johnson διευκρίνισε ότι η θεραπεία τους με εσκεταμίνη (η οποία είναι εγκεκριμένη από τον FDA), «χορηγείται μόνο σε πιστοποιημένα κέντρα», χωρίς όμως να απαντήσει σε ερωτήσεις για τον θάνατο του Αμερικανού κωμικού.

Στα απομνημονεύματά του, «2022’s Friends, Lovers and the Big Terrible Thing», ο Perry μίλησε για ενδοφλέβιες εγχύσεις κεταμίνης σε κλινική στην Ελβετία. «Χρησιμοποιείται για δύο λόγους», έγραψε. «Για να απαλύνει τον πόνο και να βοηθήσει στην κατάθλιψη … Έχει το όνομά μου γραμμένο παντού – θα μπορούσαν κάλλιστα να το ονομάσουν «Matty»». Στο ίδιο βιβλίο, ο Perry καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία «δεν ήταν για μένα». Αλλά οι τοξικολογικές εκθέσεις υποδηλώνουν ότι πιθανότατα έλαβε μια έγχυση περίπου μια εβδομάδα πριν από τον θάνατό του – εκτός από την ανεξέλεγκτη χρήση της για να ανέβει η διάθεση του.

Ζήτημα κατάχρησης

Η κεταμίνη μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κατάχρησης. Μια μελέτη του 2023 διαπίστωσε ότι ενώ ο εθισμός στην κεταμίνη είναι «σχετικά σπάνιος», καθώς το φάρμακο προκαλεί σοβαρές επιπλοκές σε λιγότερο από το 1% των περιπτώσεων, το ποσοστό αυτό είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί καθώς το φάρμακο και οι φαρμακευτικές θεραπείες γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Και ενώ η κεταμίνη μπορεί να μην αποδειχθεί εθιστική, ορισμένοι χρήστες της μπορεί να αναπτύξουν μια έντονη επιθυμία στον ιδιαίτερο χώρο που τους «ταξιδεύει».

Απαντώντας σε όλα τα παραπάνω, η Nushama Wellness κυκλοφόρησε ένα έγγραφο που κάνει διάκριση μεταξύ των πλεονεκτημάτων των θεραπειών στην κλινική και των θεραπειών στο σπίτι, σημειώνοντας ότι η κατάχρηση ουσιών μπορεί «να αποτελέσει πηγή ανησυχίας για τη θεραπεία στο σπίτι». «Προφανώς υπάρχουν κίνδυνοι και νομίζω ότι είναι καλό να τους συζητάμε. Μπορούμε όμως να κάνουμε τέτοιου είδους συζητήσεις για ενήλικες χωρίς να παρερμηνεύουν οι άνθρωποι τις πληροφορίες; Επειδή υπάρχει η ευκαιρία να κάνουμε πολύ καλό με την κεταμίνη», καταλήγει ο Wallach.