«Η λύση είναι ένα κράτος από Εβραίους, Μουσουλμάνους, Χριστιανούς και άθεους»
O Παλαιστίνιος θεατρικός συγγραφέας Ghannam Ghannam θρηνεί για το ότι πριν από τον πόλεμο στη Γάζα, ο κόσμος είχε ξεχάσει τη σύγκρουση και επικρίνει τη στάση πολλών αραβικών κυβερνήσεων.
Ο συγγραφέας, ηθοποιός και θεατρικός σκηνοθέτης, Ghannam Ghannam, είναι γεννημένος το 1955 στην παλαιστινιακή πόλη Ιεριχώ και έχει μια μακρά επαγγελματική καριέρα, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας στην Ιορδανία, όπου η οικογένειά του μετακόμισε όταν ήταν 12 ετών.
Τα τελευταία 13 χρόνια είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Αραβικού Θεάτρου του Εμιράτου της Σάρζα, ενός από τα επτά εμιράτα που απαρτίζουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Το τελευταίο του έργο, 1948 through my own eyes, του χάρισε το Εθνικό Βραβείο Πολιτισμού 2022 στην Παλαιστίνη. Ήταν ένα από τα κορυφαία έργα του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου της Καρχηδόνας, το οποίο ολοκληρώθηκε πρόσφατα στην Τύνιδα.
Η El País μίλησε με τον Ghannam μετά την καταξιωμένη παράστασή του στην πρωτεύουσα της Τυνησίας.
O Ghannam Ghannam μιλάει σε ένα βίντεο στο Instagram
Ερώτηση. Γιατί ο τίτλος του έργου σας αναφέρεται στο έτος 1948;
Απάντηση. Δεν είναι μόνο επειδή το κράτος του Ισραήλ δημιουργήθηκε εκείνη τη χρονιά, αλλά και επειδή έκτοτε υπάρχει ένας διαμελισμός του παλαιστινιακού λαού. Από τότε, μιλάμε για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες του 1948, για εκείνους του 1967, για τη Λωρίδα της Γάζας… Η Παλαιστίνη δεν είναι πλέον Παλαιστίνη. Το μήνυμα του έργου είναι ότι ο παλαιστινιακός λαός είναι ένας. Ακόμα κι αν πολλοί Παλαιστίνιοι στη διασπορά έχουν άλλη εθνικότητα, εξακολουθούν να είναι Παλαιστίνιοι. Αυτός ο διαχωρισμός ωφελεί μόνο τον Σιωνισμό.
Ε. Πιστεύετε ότι η παγκόσμια υποστήριξη προς την Παλαιστίνη έχει αυξηθεί μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα;
A. Υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, ναι. Ο κόσμος είχε ξεχάσει την Παλαιστίνη, δεν αποτελούσε πλέον προτεραιότητα. Ξαφνικά, συνειδητοποίησαν ότι υπάρχει ένα λουτρό αίματος, πολλά θύματα και ένα επίπεδο καταστροφής που δεν είχαμε δει πριν. Και πολλοί άνθρωποι έδειξαν αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη. Ο πόλεμος ήταν αποκαλυπτικός- δείχνει πώς ένα αόρατο νήμα συνδέει πολλές κυβερνήσεις με τον Σιωνισμό και τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία και η Γερμανία, η οποία είναι ακόμα σημαδεμένη από το Ολοκαύτωμα, καθώς και κάποια καθεστώτα στον αραβικό κόσμο. Αυτοί οι οπισθοδρομικοί Άραβες κυβερνήτες σιωπούν ή περιορίζονται στο να λένε: «Αυτό είναι απαράδεκτο», αλλά δεν κάνουν τίποτα. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο πόλεμος δεν διεξάγεται μόνο στη Γάζα, αλλά υπάρχει επίσης ένας αδήλωτος πόλεμος στη Δυτική Όχθη.
Ε. Ισχύει στο σημερινό πλαίσιο της Γάζας να μιλάμε για λύση δύο κρατών;
A. Όσοι ονειρεύονται λύση δύο κρατών ζουν σε μια αυταπάτη. Η λύση για την Παλαιστίνη μπορεί να είναι μόνο ένα κράτος στο οποίο θα ζουν μαζί Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί και άθεοι ακόμη. Δεν μπορείτε να συνδέσετε ένα κράτος με μια θρησκεία, όπως κάνουν οι Σιωνιστές, γιατί αυτό καταλήγει σε εθνοκάθαρση. Και μόλις σε διώξουν από τη γη σου, θέλουν να γίνεις Ιορδανός, Αμερικανός κ.λπ. και να ξεχάσεις την Παλαιστίνη. Προσπαθούν να μετατρέψουν τη σύγκρουση στην Παλαιστίνη σε σύγκρουση για τη θρησκεία, αλλά δεν είναι. Και η απόδειξη είναι ότι ένας από τους μεγαλύτερους Παλαιστίνιους αντάρτες ήταν ο George Habash, ένας χριστιανός.
«Η Παλαιστίνη πρέπει να είναι ένα κοσμικό κράτος όπου όλες οι θρησκείες και οι εθνότητες θα συνυπάρχουν»
Ένας από τους μεγαλύτερους Παλαιστίνιους αντάρτες ήταν ο George Habash, ένας χριστιανός / Photo: Wikimedia Commons
Ε. Αλλά δεν είναι οι μόνοι. Το παλαιστινιακό, ισλαμιστικό κίνημα Χαμάς θέτει επίσης τη θρησκεία στο επίκεντρο της σύγκρουσης.
A. Ναι, αλλά πάνω απ’ όλα, η Χαμάς είναι μια παλαιστινιακή, εθνικιστική οργάνωση. Σήμερα είναι ίσως η πιο δημοφιλής παράταξη, όχι λόγω του θρησκευτικού της μηνύματος, αλλά επειδή είναι το κύριο κίνημα αντίστασης κατά της κατοχής. Πολλοί από τους υποστηρικτές της δεν είναι καν θρησκευόμενοι. Είμαι πεπεισμένος ότι οι Ισραηλινοί βρήκαν την ύπαρξη ενός θρησκευτικού κινήματος όπως η Χαμάς βολική για να διαιρέσουν το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα, για να διαιρέσουν τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Η Παλαιστίνη πρέπει να είναι ένα κοσμικό κράτος όπου όλες οι θρησκείες και οι εθνότητες θα συνυπάρχουν.
Ε. Ανησυχείτε για τις συνέπειες της τόσο μεγάλης καταστροφής πολλών σχολείων και τις επιπτώσεις της στο επίπεδο της εκπαίδευσης;
A. Φυσικά, πρέπει να λάβετε υπόψη ότι τα περισσότερα από τα θύματα είναι παιδιά. Οι Ισραηλινοί γνωρίζουν ότι το μέλλον εξαρτάται από τις νέες γενιές. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Όταν κατέλαβαν τη Δυτική Όχθη το 1967, αύξησαν τους μισθούς των οικοδόμων, για παράδειγμα. Το μήνυμά τους προς τους νέους ήταν: Αφήστε το σχολείο, ελάτε να δουλέψετε, κερδίστε χρήματα. Στην αρχή τα κατάφεραν, αλλά μετά οι νέοι γύρισαν πίσω. Μετά τον πόλεμο στη Γάζα, θα έχουμε την αποστολή να ανακτήσουμε όλα όσα χάθηκαν σε εκπαιδευτικό επίπεδο.
Ε. Τι γνώμη έχετε για τις συμφωνίες εξομάλυνσης που έχουν υπογράψει αρκετά αραβικά κράτη με το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια;
A. Αυτοί οι κυβερνήτες καθοδηγούνται μόνο από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Παρά τον πόλεμο, πιστεύουν ότι έκαναν το σωστό. Αλλά η υπογραφή μιας συμφωνίας δεν είναι το μόνο πράγμα που μετράει- υπάρχει και η πραγματικότητα στους δρόμους. Η Αίγυπτος υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ το 1978 και μέχρι σήμερα ο αιγυπτιακός λαός δεν έχει εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ. Η κυβέρνηση πηγαίνει προς τη μία κατεύθυνση και οι δρόμοι προς την άλλη. Ένα από τα χειρότερα λάθη όσων συνάπτουν συμφωνίες με το Ισραήλ είναι ότι το κάνουν χωρίς να παίρνουν κανένα αντάλλαγμα. Αν το Ισραήλ είχε δώσει τουλάχιστον κάτι σε αντάλλαγμα, θα ήταν κατανοητό. Έτσι, δεδομένης της τρέχουσας κρίσης, τα κράτη αυτά θα πρέπει να ακυρώσουν αυτές τις συμφωνίες. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις συμφωνίες ως εργαλείο για να ασκήσουν πίεση και να προειδοποιήσουν το Ισραήλ ότι θα διακόψουν τις διπλωματικές σχέσεις.
Ε. Οι άνθρωποι στις χώρες του Περσικού Κόλπου, όπου ζείτε, είναι επίσης κατά των συμφωνιών;
A. Η κοινωνική πραγματικότητα του Περσικού Κόλπου είναι διαφορετική από τις υπόλοιπες αραβικές χώρες. Ο κυβερνήτης έχει και θρησκευτική εξουσία, οπότε όλοι υπακούουν στις αποφάσεις του. Υπάρχει όμως επίγνωση ότι η καταστροφή της Γάζας είναι απαράδεκτη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της ανθρωπιστικής βοήθειας που έρχεται στη Λωρίδα της Γάζας προέρχεται από αυτή την περιοχή.
Ε. Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι αν η Σαουδική Αραβία εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, η παλαιστινιακή υπόθεση θα πληγωθεί θανάσιμα. Συμφωνείτε;
A. Όλοι όσοι εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ συμβάλλουν στο τέλος της παλαιστινιακής υπόθεσης. Αλλά αυτό που κάνει η Σαουδική Αραβία δεν είναι τόσο καθοριστικό. Η υπογραφή των Παλαιστινίων [των συμφωνιών του Όσλο] ήταν πιο επικίνδυνη. Από τη στιγμή που το κάναμε εμείς, γιατί να μην το κάνουν και οι υπόλοιποι;
«Πρέπει να εργαστούμε για να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε τη νοοτροπία των Αράβων, και αν το πετύχουμε, ο αγώνας θα είναι πιο παραγωγικός»
Ε. Ποιες κυβερνήσεις έχετε διαπιστώσει ότι είναι υποστηρικτικές;
A. Τόσο η Ισπανία όσο και το Βέλγιο επέδειξαν ανθρωπιστική συνείδηση που εκτιμούμε πολύ. Το ίδιο και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής που έχουν διακόψει ακόμη και τους διπλωματικούς δεσμούς με το Ισραήλ. Εύχομαι πολλές χώρες στον κόσμο να επιδείξουν τον ίδιο ανθρωπισμό με την ισπανική κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για να κάνουν αυτό το βήμα, ειδικά αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φοβάμαι όμως ότι όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν το δικαίωμα του βέτο στα Ηνωμένα Έθνη, ελάχιστα πράγματα θα αλλάξουν πραγματικά.
Ε. Μετά από 75 χρόνια αγώνα και υπό το πρίσμα της θέσης της Ουάσιγκτον, από πού πηγάζει η ελπίδα του παλαιστινιακού λαού;
A. Η σύγκρουση μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 100 χρόνια. Πρέπει να κρατήσουμε τα δικαιώματά μας και τον αγώνα μας. Πρέπει να εργαστούμε για να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε τη νοοτροπία των Αράβων, και αν το πετύχουμε, ο αγώνας θα είναι πιο παραγωγικός. Είναι ένα μακροχρόνιο έργο, είναι αλήθεια, αλλά όχι αδύνατο. Στην πραγματικότητα, βλέπουμε ήδη μια νέα γενιά με διαφορετική συνείδηση, πιο ανοιχτή στον κόσμο. Αυτός είναι ένας λόγος για αισιοδοξία.
Ε. Ποια είναι η γνώμη σας για τις συμφωνίες του Όσλο;
A. Έχουν περάσει 30 χρόνια από αυτές τις συμφωνίες, και τι μας έχουν αποφέρει; Τίποτα, η Παλαιστίνη συνεχίζει να είναι υπό κατοχή. Ακόμη και η Ραμάλα, όπου βρίσκεται η έδρα της Παλαιστινιακής Αρχής, είναι υπό κατοχή. Ο ισραηλινός στρατός μπαίνει, βγαίνει και σκοτώνει όποτε θέλει. Ποιος τον σταματάει; Το οικογενειακό μου δέντρο συνδέεται με την Παλαιστίνη από 17 γενιές, αλλά δεν μπορώ να μπω στα κατεχόμενα εδάφη χωρίς την άδεια του ισραηλινού κράτους. Η παλαιστινιακή κυβέρνηση ελέγχει πλέον μόνο το 13% των παλαιστινιακών εδαφών. Αν ήμουν σύμβουλός τους, θα διέλυα την Παλαιστινιακή Αρχή.
Ε. Ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσουν οι Παλαιστίνιοι καλλιτέχνες στο σημερινό πλαίσιο;
A. Έναν πολύ σημαντικό: Aντιπροσωπεύουν το μονοπάτι προς τη συνειδητοποίηση. Οι Παλαιστίνιοι καλλιτέχνες ήταν πάντα πολύ αφοσιωμένοι στον αγώνα και στον λαό τους. Δεν χρειάζονται να καίγεται η Γάζα. Έχουμε έναν πολιτισμό υψηλού επιπέδου, με προσωπικότητες όπως ο Mahmud Darwish, ο Ghassan Kanafani, ο Tawfiq Zayad, κ.λπ. Από όλους τους κλάδους, η ποίηση κατέχει κεντρική θέση. Μετά τον πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, το Ισραήλ μπορούσε να καταστρέψει πολλά πράγματα, αλλά όχι την τέχνη του Mahmud Darwish. Στον πολιτισμό, δεν υπάρχει ήττα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός. Ο ποιητής, ο μουσικός, ο ζωγράφος και ο συγγραφέας είναι η ψυχή του λαού.
Ζούμε σε μια εποχή με γρήγορους και έντονους ρυθμούς, που πολλά πράγματα μπορούν να φέρουν την καθημερινότητά μας άνω κάτω. Για αυτό ο αυτοέλεγχος είναι σημαντικός.
Η παράσταση «Στο Τσακ» θα παρουσιαστεί στις και 25 και 26 Δεκεμβρίου στο Radio City της Θεσσαλονίκης, ενώ από τις 16 Ιανουαρίου θα μεταφερθεί στο Θέατρο Αλέκος Αλεξανδράκης στην Αθήνα.
