Ισραηλινές δολοφονίες: Γιατί είναι απίθανη η επέκταση του πολέμου στη Μέση Ανατολή – αλλά όχι αδύνατη

Οι στοχευμένες δολοφονίες του Ισραήλ στη Συρία και τον Λίβανο έχουν προκαλέσει έντονη ρητορική από το Ιράν και τη Χεζμπολάχ, αλλά η περιφερειακή κλιμάκωση εξακολουθεί να φαίνεται απίθανη (στη φωτογραφία από το X, επάνω, ισραηλινοί στρατιώτες στη Λωρίδα της Γάζας).

Πριν δύο εβδομάδες, ο Σαγιέντ Ραζί Μουσαβί ήταν ένα φάντασμα στο Διαδίκτυο. Δεν υπήρχε κανένα σημάδι του στις μηχανές αναζήτησης ή στην κάλυψη των στρατιωτικών θεμάτων για το Ιράν και τη Μέση Ανατολή.

Το Ισραήλ λέει στη Χαμάς και το Ιράν: «Μπορούμε να σας χτυπήσουμε οποτεδήποτε, οπουδήποτε»

O Σαγιέντ Ραζί Μουσαβί ήταν ένα φάντασμα στο Διαδίκτυο, αλλά το Ισραήλ τον έκανε πρωτοσέλιδο

Αλλά στην πρωτεύουσα της Συρίας, Δαμασκό, η 30ετής παρουσία του ήταν κοινό μυστικό. Επρόκειτο για το δεξί χέρι του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί, του διοικητή της Ιρανικής Δύναμης Κουντς, του κλάδου των Φρουρών της Επανάστασης για επιχειρήσεις εκτός Ιράν.

Βρισκόταν σ’ επαφή με το καθεστώς Ασαντ, καθώς σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες για την καταστολή των αντιφρονούντων μετά τον Μάρτιο του 2011, αλλά και με τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Το 2021, έγινε ανώτερος διοικητής του Ιράν στη Συρία.

Την ημέρα των Χριστουγέννων, το Ισραήλ τον έβαλε στα πρωτοσέλιδα. Πολεμικά αεροσκάφη εκτόξευσαν τρεις πυραύλους στο κύριο στρατιωτικό συγκρότημα του Ιράν στη συνοικία Σαγίντα Ζεϊνάμπ, νότια της Δαμασκού. Ο διοικητής σκοτώθηκε ακαριαία, γράφει σε ανάλυσή του ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Scott Lucas.

Σ’ αντίθεση με τον Μουσαβί, ο Σάλεχ αλ Αρούρι ζούσε στο επίκεντρο των συγκρούσεων. Ιδρυτής του στρατιωτικού κλάδου της Χαμάς, επέβλεπε τις επιχειρήσεις στη Δυτική Οχθη και ήταν επίσης αναπληρωτής πολιτικός ηγέτης της παλαιστινιακής οργάνωσης.

Συστηματικές δολοφονίες

Υπό την πολιτική πίεση του Ισραήλ, ο αλ-Αρούρι μετακινήθηκε από το Κατάρ στην Τουρκία και κατόπιν στον Λίβανο, αλλά ποτέ δεν εξαφανίστηκε από τ’ οπτικό πεδίο καθώς βρισκόταν σ’ επαφή με τη Χεζμπολάχ και τους ιρανούς αξιωματούχους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, συμμετείχε στον σχεδιασμό της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου εναντίον του Ισραήλ και – εν μέσω των ισραηλινών δολοφονιών στη Γάζα – σε συζητήσεις για μια παύση των εχθροπραξιών και της ανταλλαγής ομήρων που κρατούνται από την παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση, με παλαιστίνιες γυναίκες και παιδιά στις φυλακές του Ισραήλ.

Στις 2 Ιανουαρίου, ένα ισραηλινό drone έπληξε κτίριο στη Νταχίγια, νότιο προάστιο της Βηρυτού όπου εδρεύει η Χεζμπολάχ. Ο Αλ-Αρούρι, δύο ανώτεροι διοικητές της Χαμάς και ορισμένα άλλα στελέχη σκοτώθηκαν.

Αν και σπάνια αναλαμβάνει την ευθύνη, το Ισραήλ χρησιμοποιεί συστηματικά τις δολοφονίες, συμπεριλαμβανομένου του πνευματικού ηγέτη της Χαμάς, Αχμέντ Γιασίν, το 2004. Εχει επανειλημμένα πλήξει στόχους του Ιράν και της Χεζμπολάχ καθώς και θέσεις του καθεστώτος Ασαντ στη Συρία.

Αλλά αυτή τη φορά, οι Ισραηλινοί επιτίθενται στο πλαίσιο της στρατιωτικής τους επιχείρησης σ’ όλη τη Λωρίδα της Γάζας, επεκτείνοντας τους κανόνες εμπλοκής τους – εάν υπάρχουν. Λένε στη Χαμάς, στον ιρανικό στρατό και στη Χεζμπολάχ, «Μπορούμε να σας χτυπήσουμε οποτεδήποτε, οπουδήποτε» και ρωτούν, «Τι πρόκειται να κάνετε γι’ αυτό;»

«Τίποτα σημαντικό»

Μέχρι στιγμής, η απάντηση από τους ηγέτες του Ιράν και της Χεζμπολάχ είναι «τίποτα σημαντικό». Τουλάχιστον όσον αφορά την άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ.

Μιλώντας στην κηδεία του Μουσαβί, ο διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, υποστράτηγος Χουσεΐν Σαλαμί είπε: «Η εκδίκησή μας για τον μαρτυρικό θάνατο του Σαγιέ Ραζί δεν θα είναι τίποτα λιγότερο από την εξάλειψη του σιωνιστικού καθεστώτος». Αμέσως, όμως, πρόσθεσε ότι αυτό θα γίνει από τους «σπουδαίους και αξιότιμους παλαιστίνιους μαχητές».

Ο πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι, με αφορμή μια φωτογραφία του με την οικογένεια του Μουσαβί, είπε. «Αυτό το έγκλημα σίγουρα δεν θα μείνει αναπάντητο και οι σιωνιστές εγκληματίες θα πληρώσουν» – χωρίς να δώσει λεπτομέρειες.

Σ’ αντίθεση με τον Μουσαβί, ο Σάλεχ αλ Αρούρι ζούσε στο επίκεντρο των συγκρούσεων (φωτογραφία Reuters/Abdallah Dalsh)

Την Τετάρτη, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, διαβάζοντας το ίδιο σενάριο για τη δολοφονία του αλ-Αρούρι της Χαμάς, τόνισε: «Αυτό το σοβαρό έγκλημα δεν θα μείνει αναπάντητο ή ατιμώρητο».

Τόσο η ιρανική ηγεσία όσο και ο Νασράλα επέμειναν ότι οι δολοφονίες αποτελούσαν ένδειξη της «αδυναμίας» του Ισραήλ, μια μη πειστική θέση όταν δύο στρατιωτικοί διοικητές είχαν μόλις εξαλειφθεί και άλλοι στοχοποιούνται.

Επιχείρηση αυτοκτονίας

Η πιθανή εκτίμηση, από τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν μέχρι τη διοίκηση της Χεζμπολάχ, είναι ότι ένας ολομέτωπος πόλεμος με το Ισραήλ δεν είναι απλώς επικίνδυνος, αλλά μια πιθανή επιχείρηση αυτοκτονίας.

Οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ και το Ισραήλ ανταλλάσσουν πυρά με πυραύλους, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ρουκέτες από τις 7 Οκτωβρίου, με τουλάχιστον 137 μαχητές της Χεζμπολάχ και αρκετούς ισραηλινούς στρατιώτες να έχουν σκοτωθεί.

Τυχόν επέκταση αυτών των εχθροπραξιών δεν θα αύξανε μόνο τα στρατιωτικά διακυβεύματα. Θα μπορούσε να καταφέρει το τελειωτικό πλήγμα στην οικονομία του Λιβάνου, η οποία ήδη περιγράφεται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως η χώρα που αντιμετωπίζει μια από τις πιο σημαντικές οικονομικές κρίσεις παγκοσμίως από τον 19ο αιώνα, με περίπου το 80% των πολιτών να ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

Η σχεδόν παραλυμένη λιβανική κυβέρνηση, χωρίς πρόεδρο και 12 διακεκομμένες και ατελέσφορες κοινοβουλευτικές συνόδους, θα μπορούσε τελικά να διαλυθεί σε αναρχία.

Οικονομία σε οριακό σημείο

Το Ιράν παρουσιάζει «σταθερότητα» μέσω της θεοκρατίας του, του στρατού και της κυβέρνησης. Ωστόσο, η οικονομία του εξακολουθεί να είναι εύθραυστη, αν όχι σε οριακό σημείο, μετά από χρόνια κυρώσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ καθώς και από κακοδιαχείριση και υπερβολές εξαιτίας των εκτεταμένων συμφερόντων των Φρουρών της Επανάστασης.

Οι διαδηλώσεις με σύνθημα «γυναίκα, ζωή, ελευθερία» που έλαβαν χώρα από τον Σεπτέμβριο του 2022 αποτέλεσαν την τελευταία έκφραση δυσαρέσκειας της ιρανικής κοινωνίας έναντι του καθεστώτος, παρόλο που κατεστάλησαν βίαια.

Ερωτηθείσα από την Amwaj Media εάν θα υπάρξουν αντίποινα για τις δολοφονίες, μια «ανώτερη ιρανική πηγή» είπε: «Δύσκολη απόφαση. Καταραμένος αν το κάνεις, και καταραμένος αν δεν το κάνεις».

Ο έμμεσος πόλεμος

Δεδομένων αυτών των περιορισμών, οι ηγέτες του Ιράν και της Χεζμπολάχ πιθανότατα θ’ αρκεστούν στο ν’ αφήσουν τη Χαμάς – και τους πολίτες της Γάζας – να σηκώσουν το βάρος της στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ.

Iσραηλινή αεροπορική επιδρομή εναντίον στόχων της Χεζμπολάχ στον νότιο Λίβανο, στις 3 Ιανουαρίου 2024 (Φωτογραφία Ali Hashisho/Xinhua/Alamy Live News)

Η Τεχεράνη θα επιδιώξει μια νίκη στον τομέα της προπαγάνδας: υπό τη σκιά της πιθανής εμπλοκής της στην επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο κατά του Ισραήλ, θέλει ν’ αποκτήσει πλεονέκτημα παριστάνοντας τον ηθικό υπερασπιστή των βασανισμένων Παλαιστινίων.

Στο μεταξύ, ο κόσμος, αν όχι οι Ισραηλινοί, μπορεί να ταραχτεί από τον «έμμεσο πόλεμο». Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης, με πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη από το Ιράν, επιτίθενται σε πολιτικά σκάφη στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ενώ οι ΗΠΑ και άλλες χώρες έχουν αναπτύξει πολεμικά πλοία – με αμερικανικά ελικόπτερα να βυθίζουν τρία μικρά σκάφη των Χούθι που απείλησαν ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων της Maersk – οι Υεμενίτες ανάγκασαν πολλές εταιρείες να εκτρέψουν τον πλου γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας της Αφρικής. Οι τιμές των θαλάσσιων φορτίων έχουν υπερδιπλασιαστεί σε μια εβδομάδα.

Απάντηση των ΗΠΑ

Οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν επιτίθενται κατά του αμερικανικού προσωπικού σε βάσεις στο Ιράκ και τη Συρία, με περισσότερες από 100 επιθέσεις με ρουκέτες και μη επανδρωμένα αεροσκάφη να έχουν εξαπολυθεί από τις 7 Οκτωβρίου.

Οι ΗΠΑ απάντησαν με θανατηφόρα δύναμη εναντίον θέσεων των παραστρατιωτικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας ενός ηγέτη της ιρακινής πολιτοφυλακής αλ-Νουτζάμπα στη Βαγδάτη, την περασμένη Πέμπτη.

Μ’ αυτό το μείγμα επιχειρήσεων, το ιρανικό καθεστώς θα προσπαθήσει να προκαλέσει ανησυχία σε άλλες χώρες, αλλά δεν θα πάει σε άμεση αναμέτρηση με το Ισραήλ. Η Χεζμπολάχ θα συνεχίσει την επίδειξη δύναμης στα βόρεια σύνορά του χωρίς να δεσμευτεί για επέκταση των εχθροπραξιών.

Αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας αλυσιδωτής αντίδρασης που, απάντηση στην απάντηση, θα καταλήξει στο δεύτερο μέτωπο του πολέμου που κανείς δεν θέλει ή δεν επιδιώκει.

Η ουσία παραμένει. Οσο το Ισραήλ συνεχίζει την «αδιέξοδη» επίθεσή του στη Γάζα, χωρίς κανένα σ’ αυτό το σημείο εμφανές τελικό αποτέλεσμα, ο «έμμεσος πόλεμος» πέρα από την Παλαιστίνη – συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών – είναι πιθανό να επεκταθεί.