Μέλισσες: Πώς θα παρεμποδιστεί η είσοδος του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης

Η έγκαιρη ανίχνευση του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης, αλλά και η πρόληψη αποτελεί το σημαντικότερο μέτρο αντιμετώπισης προκειμένου να παρεμποδιστεί η είσοδος και η διασπορά του παθογόνου σκαθαριού στη χώρα μας, το οποίο θα επιφέρει σημαντική ζημιά στη μελισσοκομία.

Το μικρό σκαθάρι της κυψέλης των μελισσών (Aethina tumida) προέρχεται από την υποσαχάρια Αφρική, όπου δεν αποτελεί απειλή για τις τοπικές φυλές μελισσών. Παρασιτεί στις κυψέλες τρεφόμενο με γύρη, μέλι, κερί και γόνο, αλλά και με διάφορα φρούτα. Έχει εξαπλωθεί σε πολλές περιοχές στον κόσμο όπως στη Βόρεια Αφρική (Αίγυπτο), στην Αυστραλία και την Αμερική.

Στην Ελλάδα δεν έχει αναφερθεί η παρουσία του μέχρι και σήμερα

Το Μικρό Σκαθάρι της Κυψέλης είναι παρασιτικό νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχει νομική απαίτηση για οποιαδήποτε επιβεβαίωση του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης. Συνεπώς, οι μελισσοκόμοι είναι υποχρεωμένοι από τον νόμο να κοινοποιούν κάθε ύποπτο εύρημα.

Τι είναι το Μικρό Σκαθάρι της Κυψέλης

Το Aethina tumida μπορεί να έχει πολλές γενεές ανά έτος (1-6) ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Το γονιμοποιημένο θηλυκό γεννά αυγά (1.5 x 0.25 mm) σε συστάδες π.χ. σε ρωγμές στο ξύλο στην κυψέλη ή απευθείας στα κελιά γόνου των μελισσών. Τα θηλυκά μπορούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους να γεννήσουν χίλια έως δυο χιλιάδες αυγά στην κυψέλη. Το στάδιο της προνύμφης διαρκεί 10-16 ημέρες.

Το Μικρό Σκαθάρι της Κυψέλης είναι παρασιτικό νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι προνύμφες είναι παμφάγες και τρώνε γόνο, γύρη και μέλι. Η ώριμη προνύμφη γίνεται νύμφη μετά από 15-60 ημέρες. Η νυμφοποίηση πραγματοποιείται στο έδαφος εκτός κυψέλης, συνήθως σε βάθος 1cm – 30cm και εντός ακτίνας 20 m από αυτήν. Σπάνια οι προνύμφες μπορούν να συρθούν 200m για να βρουν κατάλληλο έδαφος. Μαλακά και υγρά εδάφη καθώς και θερμοκρασίες άνω των 10°C είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση του βιολογικού τους κύκλου αν και το σκαθάρι μπορεί να επιβιώσει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες εδάφους για βραχύ χρονικό διάστημα (<3 εβδομάδες).

Ενήλικα σκαθάρια συνήθως αναδύονται μετά από 3-4 εβδομάδες, αλλά μπορούν να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή ανάμεσα στην 8η και 84η ημέρα ανάλογα με την θερμοκρασία. Τα ενήλικα σκαθάρια μπορούν να πετάξουν τουλάχιστον 10km για να προσβάλλουν νέες αποικίες.

Μπορούν επίσης να επιβιώσουν έως και 9 ημέρες χωρίς φαγητό ή νερό, 50 μέρες σε χρησιμοποιημένη κηρήθρα και αρκετούς μήνες σε ώριμα ή σάπια φρούτα.

Πώς εξαπλώνεται

Η εξάπλωση του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης προκύπτει φυσιολογικά ως επακόλουθο της ικανότητας πτήσης του. Η εξάπλωση ενισχύεται από τη διακίνηση μελισσοδεμάτων, αποικιών μελισσών, πλαισίων κηρήθρας με μέλι, κεριού ή μελισσοκομικού εξοπλισμού μεταξύ των μελισσοκόμων. Μεταφορές χώματος, φρούτων και εναλλακτικών ξενιστών (π.χ. βομβίνοι) μπορούν επίσης να αποτελέσουν δρόμους εισαγωγής του σκαθαριού.

Τον Σεπτέμβριο του 2014, ανιχνεύτηκε στη Νότια Ιταλία. Η εμφάνισή του περιορίζεται στην Καλαβρία και στη Σικελία στις οποίες ισχύουν περιοριστικά μέτρα (Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2019/1399). Η αποστολή μελισσών, βομβίνων, μη επεξεργασμένων μελισσοκομικών υποπροϊόντων, μελισσοκομικού εξοπλισμού και κηρηθρών με μέλι, που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση, απαγορεύεται από τις μολυσμένες περιοχές.

Η εξάπλωση του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης προκύπτει φυσιολογικά ως επακόλουθο της ικανότητας πτήσης του

Οι κανονισμοί

Οι κανονισμοί που αφορούν τις εισαγωγές και τα μέτρα προστασίας είναι η κύρια άμυνα ενάντια στην εκ νέου εισαγωγή και εξάπλωση του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι συνεπώς ζωτικό ο κάθε μελισσοκόμος να σέβεται τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να επιθεωρεί τακτικά τις αποικίες του για την παρουσία του Μικρού Σκαθαριού της Κυψέλης.

Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύει πλέον (με εξαίρεση τη Νέα Ζηλανδία) τις εισαγωγές μελισσοδεμάτων ή αποικιών από Τρίτες Χώρες. Επιτρέπεται η εισαγωγή βασιλισσών μελισσών από έναν πολύ περιορισμένο αριθμό χωρών εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 206/2010).

Οι υποχρεώσεις των μελισσοκόμων

Οι μελισσοκόμοι της χώρας είτε επαγγελματίες είτε ερασιτέχνες οφείλουν:

1. Να καταχωρηθούν στο εθνικό μελισσοκομικό μητρώο. Όταν είναι άγνωστες οι θέσεις των μελισσοκομείων και των αποικιών που κινδυνεύουν να προσβληθούν από το Μικρό Σκαθάρι της Κυψέλης, διακυβεύεται η πιθανή έγκαιρη ανίχνευση και εξάλειψή του ή ακόμα και η μακροπρόθεσμη διαχείρισή του.

2. Να επιβλέπουν για ζημιές στις αποικίες: Το σκαθάρι μπορεί να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς στις προσβεβλημένες αποικίες όπου τρώει γόνο, μέλι και γύρη.

Κάτω από ορισμένες συνθήκες, καταστρέφει κηρήθρες και προκαλεί ζημιά στην κηρήθρα και αλλοίωση του μελιού τρεφόμενο από αυτό και αφοδεύοντας σε αυτό. Όταν η προσβολή από το σκαθάρι είναι πολύ υψηλή και ανεξέλεγκτη, τότε καταστρέφεται η αποικία ή το μελισσοσμήνος εγκαταλείπει την κυψέλη. Επειδή είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευτεί μικρός αριθμός σκαθαριών, προνυμφών ή αυγών τους μπορεί να χρησιμοποιηθούν διάφορες παγίδες που επιτρέπουν την ανίχνευσή τους. Μια εύχρηστη παγίδα είναι κατασκευασμένη από 4 mm αυλακωτό πλαστικό και τοποθετείται δια μέσου της εισόδου στον πυθμένα της κυψέλης. Τα ενήλικα Aethina tumida θα κρυφτούν από τις μέλισσες μέσα στις σήραγγες του αυλακωτού πλαστικού.

Όταν η προσβολή από το σκαθάρι είναι πολύ υψηλή και ανεξέλεγκτη, τότε καταστρέφεται η αποικία ή το μελισσοσμήνος εγκαταλείπει την κυψέλη

Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμες παγίδες τότε μπορείτε να αναζητήσετε δυο ευρήματα:

• Μερικές φορές είναι πιθανό να δείτε ενήλικα σκαθάρια να περιπλανώνται ταχύτατα.
• Στις χειρότερες περιπτώσεις (δηλαδή όταν η προσβολή είναι πολύ βαριά) θα δείτε ζυμωμένο μέλι, δύσοσμο, να ρέει έξω από την είσοδο της κυψέλης ή σκούρα ίχνη, σαν κρούστα, στην εξωτερική επιφάνεια της κυψέλης από τις περιπλανώμενες προνύμφες.

3. Να ειδοποιούν σε περίπτωση υποψίας, άμεσα την αρμόδια κτηνιατρική αρχή, η οποία και θα εφαρμόσει προστατευτικά μέτρα και περιορισμούς στις μετακινήσεις όπως προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία. Όλα τα ύποπτα Aethina tumida (ενήλικα, προνύμφες ή αυγά) θα πρέπει άμεσα να σταλούν στο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για την Υγεία των Μελισσών για ταυτοποίηση.

4. Να χρησιμοποιούν σφραγισμένο περιέκτη σε αιθανόλη 70% για να συλλέξουν σκαθάρια, αυγά ή προνύμφες ή να αφήνουν τους περιέκτες με τα σκαθάρια για μια νύχτα στην κατάψυξη μέχρι να αποσταλούν στην κτηνιατρική υπηρεσία.