Πώς ο πληθωρισμός αλλάζει ακόμη και τι τρώμε

Το μεν πνεύμα πρόθυμο, η δε… τσέπη ασθενής.

Στον καιρό του πληθωρισμού και της κρίσης κόστους ζωής -ένεκα αισχροκέρδειας και μη- οι καταναλωτικές συνήθειες αναθεωρούνται.

Με τους πραγματικούς μισθούς «ψαλιδισμένους» και την αγοραστική δύναμη σε ελεύθερη πτώση, ολοένα και περισσότεροι αναγκάζονται να αλλάξουν προτεραιότητες στον μηνιαίο προϋπολογισμό τους.

Το πρόβλημα είναι οξύ για όσους ανήκουν σε ομάδες χαμηλού εισοδήματος, ενώ έχει αγγίξει πια και την (όποια εναπομείνασα) μεσαία τάξη.

Με το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που δαπανώνται για ανάγκες σε τρόφιμα, στέγαση και ενέργεια, η συντριπτική πλειονότητα έχει πολύ μικρά περιθώρια για δαπάνες σε άλλα είδη.

Όμως στις «εκπτώσεις» της σκληρής καθημερινότητας έχει μπει πια ακόμη και η ισορροπημένη διατροφή.

Ολοένα και περισσότερες έρευνες καταγράφουν ως προς αυτό δύο βασικές καταναλωτικές τάσεις.

Είτε ξοδεύονται περισσότερα χρήματα σε αγορές φρέσκων προϊόντων, κρέατος και γαλακτοκομικών, αλλά σε μικρότερες ποσότητες.

Είτε ορισμένα τρόφιμα αφαιρούνται εντελώς από τις λίστες αγορών, όπως τα αυγά, το γάλα και το κόκκινο κρέας.

Αυτό το φάσμα της επισιτιστικής ανασφάλειας, εν μέσω έκρηξης των ανισοτήτων, δεν αφορά πια μόνο χώρες με χαμηλό εισόδημα. Εξαπλώνεται μέχρι τον όμιλο G7 των επτά ισχυρότερων οικονομιών του ανεπτυγμένου κόσμου.

Ενδεικτική είναι πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Νταλχάουζι του Καναδά, που δείχνει ότι σχεδόν το 50% δίνει προτεραιότητα στο κόστος των τροφίμων έναντι της θρεπτικής αξίας τους, όταν ψωνίζει.

Περισσότερο από το 49% των Καναδών έχουν μειώσει την ποσότητα του κρέατος ή των πηγών πρωτεΐνης που αγοράζουν. Το 46% έχει περιορίσει την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

Το 63% δηλώνει ανησυχία «ότι αυτός ο συμβιβασμός στη διατροφή, λόγω των υψηλών τιμών των τροφίμων, μπορεί να έχει αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία».

Οι ουρές στις τράπεζες τροφίμων εν τω μεταξύ όλο και μακραίνουν…

Κάθε πέρσι και καλύτερα

«Ο πληθωρισμός έχει αφήσει εκατομμύρια Αμερικανούς χωρίς πολλές καλές επιλογές, ακόμη και όταν πρόκειται για είδη πρώτης ανάγκης, όπως το τι να φάνε», γράφει στον ιστότοπο του Heritage Foundation ο οικονομικός αναλυτής και επιστημονικός συνεργάτης του συντηρητικού ιδρύματος, Ι Τζέι Άντονι.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που παραθέτει είναι ο τζίρος των προϊόντων κοτόπουλου.

Παρά το γεγονός ότι οι τιμές του πουλερικού έχουν… πετάξει σε ύψη ρεκόρ στις ΗΠΑ, επισημαίνει, οι πωλήσεις είναι περισσότερες από ποτέ.

Η εξήγηση είναι απλή. Ακόμη κι έτσι, το κοτόπουλο παραμένει πιο φτηνό από το χοιρινό ή το βοδινό κρέας.

Σε έναν φαύλο κύκλο, ωστόσο, η αυξημένη ζήτηση δίνει διπλή ώθηση ανόδου στην τιμή του προϊόντος.

Η συνέπεια, επισημαίνει, είναι οι δαπάνες τροφίμων για τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα να αυξηθούν ταχύτερα από τον μέσο όρο.

Η δε μεταστροφή στις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών, προειδοποιεί, μπορεί να οδηγήσει σε υποεκτίμηση ορισμένων δεικτών του πληθωρισμού, που βασίζονται στην τρέχουσα κατανάλωση και όχι σε ένα σταθερό καλάθι αγαθών και υπηρεσιών.

Η εικόνα δεν διαφέρει ιδιαίτερα στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.

Ενδεικτικά, το το 49% των Ισπανών αναφέρει ότι ο πληθωρισμός έχει αλλάξει τη λίστα αγορών τροφίμων του νοικοκυριού.

Εκτός είναι τα ψάρια (52,5%) το κρέας (34,9%) τα φρούτα (18,1%) τα δημητριακά (17%), γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (11,9%), λαχανικά (8,2%) και όσπρια (7,2%).

Κοντολογίς, βγαίνουν από το καλάθι αγορών βασικά τρόφιμα μεγάλης θρεπτικής αξίας. Συνήθως, δε, αντικαθίστανται με επεξεργασμένα και λιγότερο φρέσκα τρόφιμα.

Ακόμη και το 55% των καταναλωτών βιολογικών τροφίμων έχει ήδη στραφεί ή σκοπεύει να στραφεί σε φθηνότερες μη βιολογικές επιλογές, όπως κατέδειξε προ μηνών μελέτη του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Καταλονίας.

Στη Γαλλία, του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου κατέγραψε στροφή του 60% των καναναλωτών σε φθηνότερα, εισαγόμενα προϊόντα, παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα (89%) δηλώνει ότι, υπό κανονικές συνθήκες, προτιμά τα εγχώρια.

Φαύλοι κύκλοι

Όχι τυχαία, καταγράφεται ευρύτερα στροφή σε επεξεργασμένα τρόφιμα μακράς διάρκειας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το νέο hit της παγκόσμιας αγοράς: τα στιγμιαία νουντλς.

Με καταβολές από την ασιατική κουζίνα, είναι συσκευασμένα προμαγειρεμένα ζυμαρικά, φτιαγμένα από διάφορες πρώτες ύλες, όπως σιτάρι, ρύζι ή ακόμη και φασόλια.

Πλέον έχουν γίνει παγκόσμιο έδεσμα, κυρίως λόγω ευκολίας και χαμηλού κόστους.

Πέρυσι πουλήθηκαν 121,2 δισεκατομμύρια μερίδες παγκοσμίως: ρεκόρ για τον κλάδο.

Η αγορά έχει επεκταθεί πολύ πέρα από την Ασία, με τη δημοτικότητα των instant noodles να αυξάνεται σε χώρες όπως το Μεξικό και οι ΗΠΑ.

Σταθερά αυξητική τάση, κυρίως στις δυτικές αγορές, παραμένει εν τω μεταξύ η στροφή καταναλωτών σε ιδιωτικές ετικέτες μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ, ως φθηνότερη εναλλακτική λύση.

Εκτείνεται πλέον σε όλους τους τομείς: από τα είδη οικιακής χρήσης και προσωπικής υγιεινής, έως τα τρόφιμα.

Εξελίσσεται, δε, σε ένα νέο πεδίο μάχης μεταξύ λιανοπωλητών και πολυεθνικών, εν μέσω πληθώρας καταγγελιών για αισχροκέρδεια και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Από τις αμφιλεγόμενες προσφορές, έως συγκεκαλυμμένη «συρρίκνωση» του περιεχομένου των προϊόντων, χωρίς μείωση των τιμών.

Σε κάθε περίπτωση, μειωμένη αγοραστική δύναμη σημαίνει λιγότερες καταναλωτικές δαπάνες και μείωση της ζήτησης, που πλήττει σοβαρά τις βιομηχανίες, τις ευκαιρίες απασχόλησης και τα έσοδα για το κράτος.

Πρόκειται για φαύλους, συχνά ομόκεντρους κύκλους.

Υπάρχει ωστόσο και η πιθανότητα να δημιουργηθούν και παράκεντροι.

Η αναγκαστική αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών, τονίζουν ειδικοί, δεν αποκλείεται τελικά να γίνει νέα συνήθεια.