Oι γλωσσολόγοι έχουν την τάση να ισχυρίζονται ότι όλες οι γλώσσες είναι αξιόλογες, εκφραστικές και πολύπλοκες. Αποδίδουν συνήθως τις αρνητικές τοποθετήσεις στην προκατάληψη και την πολιτική. Ίσως γι’ αυτό κανείς δεν έχει εξετάσει ενδελεχώς το ακανθώδες ζήτημα του ποιες θεωρούνται όμορφες ή άσχημες.

Οι Κινέζοι βαθμολογητές, για παράδειγμα, προτιμούσαν σαφώς τις γλώσσες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την Αμερική ή την Ευρώπη και αξιολογούσαν χαμηλότερα εκείνες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την υποσαχάρια Αφρική

Αυτό ίσχυε έως ότου τρεις μελετητές -ο Andrey Anikin, ο Nikolay Aseyev και ο Niklas Erben Johansson- δημοσίευσαν πέρυσι τη μελέτη τους για 228 γλώσσες. Υλοποίησαν αυτή την ιδέα – της αξιολόγησης των γλωσσών –  αξιοποιώντας μια διαδικτυακή ταινία για τη ζωή του Ιησού, την οποία οι διαχειριστές της έχουν μεταφράσει σε εκατοντάδες γλώσσες.

«Νίκησε» η Tok Pisin;

Το σημαντικότερο είναι ότι οι περισσότερες ηχογραφήσεις είχαν τουλάχιστον πέντε διαφορετικούς ομιλητές, καθώς η ταινία έχει τόσο μονόλογο όσο και διάλογο. Η ομάδα προσέλαβε 820 άτομα από τρεις διαφορετικές γλωσσικές ομάδες -κινέζικα, αγγλικά και σημιτικά (ομιλητές αραβικών, εβραϊκών και μαλτέζικων γλωσσών)- για να ακούσουν τα αποσπάσματα και να εκτιμήσουν την ελκυστικότητα των γλωσσών.

Αυτό που ανακάλυψαν ήταν ότι σχεδόν όλες οι 228 γλώσσες είχαν εκπληκτικά παρόμοια βαθμολογία – εφόσον ελέγχθηκαν ορισμένοι παράγοντες. Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 100, όλες κυμαίνονταν μεταξύ 37 και 43, και οι περισσότερες βρίσκονταν στην «περιοχή» μεταξύ 39 και 42.

Η ελκυστικότητα μιας γλώσσας θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα στην κουλτούρα των ομιλητών της και όχι στην γλώσσα καθαυτή

Η υψηλότερη βαθμολογία; Παρά την υποτιθέμενη γοητεία (τουλάχιστον μεταξύ των αγγλόφωνων) των γαλλικών και των ιταλικών, ήταν η Tok Pisin, μια αγγλική κρεόλη που ομιλείται στην Παπούα Νέα Γουινέα. Η χαμηλότερη; Η Τσετσενική. Οι τρεις γλωσσικές ομάδες συνέκλιναν σε γενικές γραμμές στις προτιμήσεις τους.

Όμως οι αποκλίσεις μεταξύ των γλωσσών με την καλύτερη και τη χειρότερη βαθμολογία ήταν τόσο μικρές -και η διαφοροποίηση μεταξύ των επιμέρους βαθμολογητών τόσο μεγάλη- ώστε κανείς δεν πρέπει να μπει στον πειρασμό να χαρακτηρίσει την Tok Pisin ως την ομορφότερη γλώσσα του κόσμου.

Ποιοι εξωγενείς παράγοντες επηρέασαν τους βαθμολογητές;

Ορισμένοι παράγοντες οδήγησαν τους κριτές στο να δηλώσουν ότι τους άρεσαν πολύ οι γλώσσες που άκουσαν. Αλλά αυτοί δεν φαίνεται να έχουν σχέση με τις εγγενείς ιδιότητες. Πρώτον, η εξοικείωση με μια γλώσσα – ή ακόμη και η σκέψη ότι την γνώριζαν – έκανε τους βαθμολογητές να δώσουν σε μια γλώσσα 12% περισσότερες ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο. Επιπλέον, φάνηκε να υπάρχουν κάποιες επιμέρους περιφερειακές προκαταλήψεις.

Εάν ένας βαθμολογητής έλεγε ότι μια γλώσσα ήταν οικεία, του ζητήθηκε να πει από ποια περιοχή προερχόταν. Οι Κινέζοι βαθμολογητές, για παράδειγμα, προτιμούσαν σαφώς τις γλώσσες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την Αμερική ή την Ευρώπη και αξιολογούσαν χαμηλότερα εκείνες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την υποσαχάρια Αφρική.

Οι άλλοι εξωγενείς παράγοντες που επηρέασαν τις βαθμολογίες ήταν μια ισχυρή προτίμηση στις γυναικείες φωνές και μια ασθενέστερη προτίμηση στις βαθύτερες και πιο λαχανιασμένες φωνές.

Όμως, όσο κι αν προσπάθησαν, οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να βρουν ένα εγγενές φωνητικό χαρακτηριστικό -όπως η παρουσία ρινικών φωνηέντων (όπως στο γαλλικό bon vin blanc) ή φθογγικών συμφώνων (όπως οι ήχοι sh και zh που είναι συνηθισμένοι στα πολωνικά)- που να βαθμολογείται σταθερά ως όμορφη. Στατιστικά σημαντική ήταν μόνον η ελαφριά αντιπάθεια για τις τονικές γλώσσες.

Οι τονικές γλώσσες είναι εκείνες που αξιοποιούν το τονικό ύψος για να ξεχωρίσουν τις κατά τα άλλα ομόφωνες λέξεις. Ακόμη και οι Κινέζοι αντιπαθούσαν ελαφρώς τέτοιες γλώσσες, αν και τα ίδια τα κινέζικα είναι τονικά.

Κουλτούρα ή γλώσσα;

Τέλος, το ηχητικό υλικό ήταν προμελετημένο. Αυτό ήταν καλό από μια άποψη, επειδή οι βαθμολογητές άκουσαν το ίδιο μέρος της ταινίας (με τα ίδια νοήματα) σε κάθε γλώσσα.

Αλλά η αυθόρμητη, φυσική ομιλία θα μπορούσε να προκαλέσει μια εντελώς διαφορετική αίσθηση. Ίσως στους ανθρώπους να αρέσει ή να μην αρέσει η ηχητική απογραφή μιας γλώσσας, αλλά ο τρόπος με τον οποίο οι ομιλητές της τείνουν να την μιλούν.

Αν είναι έτσι, η ελκυστικότητα μιας γλώσσας θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα στην κουλτούρα των ομιλητών της και όχι στην γλώσσα καθαυτή.

Τα αρνητικά αποτελέσματα στα πειράματα συνήθως δεν προκαλούν «θόρυβο», αλλά αυτό εδώ είναι τόσο ενδιαφέρον -αφού είναι τόσο έντονα αντίθετο με τα πρωτόγνωρα ένστικτα των ανθρώπων- όσο και χαρμόσυνο.

Ο κόσμος είναι αρκετά διχασμένος. Όπως καταλήγουν οι ερευνητές: «Τονίσαμε τη θεμελιώδη φωνητική και αισθητική ενότητα των παγκόσμιων γλωσσών».

*Με πληροφορίες από Economist | Κεντρική φωτογραφία θέματος: freepik

Headlines