Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος H’)

Αμέσως έπειτα από τη δημηγορία του Περικλή, με την οποία ο ηγέτης των Αθηναίων προσπάθησε να κατευνάσει το θυμό τους εναντίον του και να στρέψει την προσοχή τους στην πολεμική προσπάθεια, ο Θουκυδίδης τιμά με μια εκτενή αναφορά του την εξέχουσα αυτήν προσωπικότητα, τον άνδρα που αποτέλεσε για εκείνον πολιτικό πρότυπο. Τον εκθειάζει για τις αναμφισβήτητες αρετές του: τη σωφροσύνη του, την προβλεπτικότητά του, την εντιμότητά του και τη μοναδική ικανότητά του να καθοδηγεί με μαεστρία το λαό, χωρίς ποτέ να παρασύρεται από αυτόν. Η συνετή και χρηστή διοίκηση της αθηναϊκής πόλης-κράτους από τον Περικλή, ο οποίος επέπρωτο τελικά να ζήσει μόνο τα πρώτα δυόμισι χρόνια του πολέμου, αντιτίθεται στην ανεπάρκεια των ανδρών εκείνων που τον διαδέχτηκαν μετά το θάνατό του και αποδείχτηκαν ανίκανοι να διαχειριστούν την κληρονομιά του, καθώς έπραξαν ακριβώς τα αντίθετα από όσα εκείνος πρέσβευε αναφορικά με την ακολουθητέα τακτική στον πόλεμο κατά των Πελοποννησίων.

Οι διάδοχοί του, υποστηρίζει ο Θουκυδίδης, πολιτεύτηκαν κατά τρόπο επιβλαβή και για την αθηναϊκή πολιτεία και για τους συμμάχους τους, είτε επειδή προέτασσαν τις προσωπικές φιλοδοξίες ή τις ιδιοτελείς επιδιώξεις τους, είτε επειδή άγονταν και φέρονταν από το λαό στην προσπάθειά τους να τον κολακέψουν και να εξασφαλίσουν την εύνοιά του. Ακόμα και η ολέθρια για τους Αθηναίους Σικελική Εκστρατεία, συνεχίζει ο κορυφαίος ιστορικός, δε θα απέβαινε μοιραία για την πολιτεία τους, εάν δεν κυριαρχούσε σε αυτήν ο εσωτερικός σπαραγμός και εάν στο πηδάλιο της εξουσίας δε βρίσκονταν πολιτικοί μικρού εκτοπίσματος και κατώτεροι των περιστάσεων, οι οποίοι απείχαν παρασάγγας από τον ανώτερο άνθρωπο και υποδειγματικό ηγέτη Περικλή.

Στο τμήμα αυτό του κειμένου με την αξιολόγηση της προσωπικότητας του Περικλή περιλαμβάνεται και η περίφημη διαπίστωση του Θουκυδίδη αναφορικά με τον αληθινό χαρακτήρα του αθηναϊκού πολιτεύματος εκείνων των χρόνων: εγίγνετο τε λόγω μεν δημοκρατία, έργω δε υπό του πρώτου ανδρός αρχή (η Αθήνα είχε κατ’ όνομα μόνο δημοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα βρισκόταν κάτω από την εξουσία του πρώτου της πολίτη, του καλύτερου ανθρώπου της).

Στο υπόλοιπο κομμάτι του δεύτερου βιβλίου του Θουκυδίδη (Ιστοριών Β) –υπενθυμίζουμε ότι σε αυτό εξιστορούνται τα τρία πρώτα έτη του πολέμου μεταξύ των Αθηναίων και των Πελοποννησίων– γίνεται κατά πρώτον αναφορά σε διάφορα πολεμικά γεγονότα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η πολιορκία των Πλαταιών από τους Πελοποννησίους και τους συμμάχους τους υπό την ηγεσία του Αρχίδαμου, βασιλιά των Λακεδαιμονίων, καθώς και ναυμαχίες μεταξύ του εμπειρότατου αθηναϊκού και του απειροπόλεμου πελοποννησιακού στόλου. Εξάλλου, με αφορμή τη συμμαχία που είχαν συνάψει οι Αθηναίοι με το βασιλιά των Θρακών Σιτάλκη, προκειμένου να βρίσκεται στο πλευρό τους μια σημαντική χερσαία δύναμη, ο Θουκυδίδης προβαίνει σε μια περιγραφή αφενός του κράτους των Οδρυσών και αφετέρου της Μακεδονίας, όπου βασίλευε ο Περδίκκας του Αλεξάνδρου και όπου εισέβαλε ο Σιτάλκης.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Περικλής, ο ανώτερος άνθρωπος, ο υποδειγματικός ηγέτης.

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ε’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΣΤ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ζ’)