Οι διαμαρτυρίες των αγροτών στην Ευρώπη και το παιχνίδι της ακροδεξιάς 

Οι ατελείωτες σειρές από τρακτέρ που έχουν κατακλύσει τους δρόμους της Γερμανίας, προκαλώντας χάος στις πόλεις και πονοκέφαλο στους πολίτες τους, είναι το τελευταίο ξέσπασμα ενός αυξανόμενου κύματος οργής εναντίον των προσπαθειών για την προστασία της φύσης στην Ευρώπη από τη ρύπανση που επιφέρουν οι γεωργικές καλλιέργειες.

Τα τελευταία χρόνια, οι αγρότες στη δυτική Ευρώπη μάχονται με αυξανόμενη σφοδρότητα κατά των πράσινων πολιτικών που, όπως λένε, κοστίζουν υπερβολικά, γράφει ο Guardian. Στην Ολλανδία, όπου η αντίδραση ήταν πιο έντονη, μια δικαστική απόφαση σχετικά με τις εκπομπές αζώτου το 2019 προκάλεσε οργισμένες και επαναλαμβανόμενες διαμαρτυρίες για τις προσπάθειες της κυβέρνησης να κλείσει φάρμες και να μειώσει τον αριθμό των ζώων τους. Στο Βέλγιο, παρόμοιοι αγώνες οδήγησαν σε κομβόι τρακτέρ που έφραξαν την ευρωπαϊκή συνοικία των Βρυξελλών τον περασμένο Μάρτιο. Στην Ιρλανδία, όπου έχουν σημειωθεί μικρότερες διαμαρτυρίες, γαλακτοπαραγωγοί οργισμένοι για τους περιορισμούς στο άζωτο διαδήλωσαν με τις αγελάδες τους στα γραφεία τριών υπουργών της κυβέρνησης τον περασμένο μήνα.

Η Ισπανία και η Γαλλία δεν αποτέλεσαν την εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα. Με αφορμή την πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ισπανία, οι αγρότες κατέβηκαν στους δρόμους της Μαδρίτης τον Ιανουάριο του 2023, αφού η κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για τον περιορισμό της ποσότητας νερού που θα μπορούσαν να πάρουν από τον ποταμό Τάγο που πλήττεται από την ξηρασία. Τον επόμενο μήνα, οι Γάλλοι αγρότες οδήγησαν τα τρακτέρ τους στο Παρίσι για να διαμαρτυρηθούν για την απαγόρευση των φυτοφαρμάκων.

Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης

Τώρα ο αγώνας τους έφτασε στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης. Αφού πρώτα εξαγριωμένοι αγρότες πέταξαν κοπριά στους δρόμους του Βερολίνου τον Δεκέμβριο, η γερμανική κυβέρνηση «μαλάκωσε» ένα σχέδιο για την περικοπή των επιδοτήσεων για το ντίζελ στα αγροτικά οχήματα. Ωστόσο, οι ομάδες πίεσης αξιώνουν την ολοκληρωτική κατάργηση τους. Ο Joachim Rukwied, πρόεδρος της γερμανικής ένωσης αγροτών, δήλωσε την περασμένη Δευτέρα ότι 100.000 τρακτέρ βγήκαν στους δρόμους για μια εβδομάδα ανατρεπτικών διαδηλώσεων. «Οι αγρότες έστειλαν σήμερα ένα σαφές μήνυμα στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να αποσύρει πλήρως τις σχεδιαζόμενες αυξήσεις φόρων».

Για ορισμένους αγρότες, το βάρος της πληρωμής περισσότερων χρημάτων για την ρύπανση τους ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι μετά από μια ενεργειακή κρίση και μια πανδημία που άφησε πολλούς εξ αυτών να αγωνίζονται για να τα βγάλουν πέρα. Ορισμένοι λένε ότι αισθάνονται υπερβολικά επιβαρυμένοι από τους κανόνες και υποτιμημένοι από τους κατοίκους των πόλεων που τρώνε τα τρόφιμα που καλλιεργούν χωρίς να γνωρίζουν από πού προέρχονται. Σε αγροτικούς γίγαντες, όπως η Ολλανδία και η Γαλλία, οι αγρότες έχουν εκφράσει την απογοήτευσή τους για την πίεση των κυβερνήσεων να παράγουν λιγότερο μετά από χρόνια ενθάρρυνσης να παράγουν περισσότερο.

Οι ακτιβιστές για το περιβάλλον λένε ότι δεν θέλουν να μειώσουν τις επιδοτήσεις προς τους αγρότες, αλλά αντίθετα να τις δαπανήσουν με λιγότερο καταστροφικό τρόπο. Ο Sascha Müller-Kraenner, επικεφαλής της ομάδας εκστρατείας Environmental Action Germany, ζήτησε κάθε ευρώ αγροτικής επιδότησης να συνοδεύεται από οικολογικές και κοινωνικές προϋποθέσεις. «(Χρειαζόμαστε) μια καλύτερη πολιτική επιδοτήσεων που θα αποφέρει περισσότερα για το γεωργικό εισόδημα, την προστασία του κλίματος και τη φύση με τα ίδια κεφάλαια», δήλωσε χαρακτηριστικά. «Οι επιδοτήσεις που είναι επιβλαβείς για το κλίμα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά», πρόσθεσε.

Why Europe’s farmers are protesting – and the far right is taking note https://t.co/p3JYsxQYMp

— Guardian Environment (@guardianeco) January 15, 2024

Οι επιστήμονες και η ακροδεξιά

Οι επιστήμονες, εν τω μεταξύ, έχουν επισημάνει τη ζημιά που θα προκληθεί στις γεωργικές εκτάσεις, καθώς η ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη κάνει το κλίμα λιγότερο φιλόξενο για τον άνθρωπο. Περισσότερο από το 80% των βιοτόπων στην Ευρώπη βρίσκονται σε κακή κατάσταση, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και οι αποδόσεις ορισμένων καλλιεργειών έχουν ήδη πληγεί από τα φτωχά εδάφη, την έλλειψη νερού και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που γίνονται όλο και πιο βίαια στο πέρασμα  των χρόνων.

Για ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ωστόσο, η πιο πιεστική απειλή είναι η προσοχή που έχουν προσελκύσει οι διαμαρτυρίες των αγροτών από τα ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα, καθώς και από τους προωθητές ριζοσπαστικών θεωριών συνωμοσίας. Στις Κάτω Χώρες, η κρίση του αζώτου οδήγησε στη δημιουργία του Κινήματος Αγροτών-Πολιτών, ενός αγροτικού λαϊκιστικού κόμματος που σημείωσε μεγάλες νίκες στις επαρχιακές εκλογές του Μαρτίου, αλλά ήρθε έκτο στις γενικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Στη Γερμανία, οι διαμαρτυρίες απέκτησαν την υποστήριξη της ακροδεξιάς Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), αλλά και ομάδων με πιο ακραίες και αντιδημοκρατικές απόψεις. Ο υπουργός για το κλίμα και την οικονομία, Ρόμπερτ Χάμπεκ, προειδοποίησε τη Δευτέρα για την εκμετάλλευση των διαδηλώσεων από περιθωριακές ομάδες. «Κυκλοφορούν τηλεφωνήματα με φαντασιώσεις πραξικοπήματος, σχηματίζονται εξτρεμιστικές ομάδες και επιδεικνύονται ανοιχτά εθνικιστικά σύμβολα», δήλωσε συγκεκριμένα.

Θεωρίες συνομωσίας

Οι διαδηλώσεις ανέδειξαν επίσης τον διαχωρισμό μεταξύ των μετριοπαθών συντηρητικών ομάδων της Ευρώπης. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέρυσι, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) ηγήθηκε μιας δεξιάς συμμαχίας νομοθετών, που απέτυχε οριακά να απορρίψει ένα νομοσχέδιο για την αποκατάσταση της φύσης με την αιτιολογία ότι θα έβλαπτε τους αγρότες. Η πρόταση αποτελεί βασικό πυλώνα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, την οποία υπερασπίζεται η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σημαίνουσα προσωπικότητα του ΕΛΚ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και την οποία η κεντροδεξιά ομάδα είχε υποστηρίξει προηγουμένως.

Η υποστήριξη των διαμαρτυριών των αγροτών, από τα πλακάτ της εκστρατείας τους μέχρι και διάφορες ομάδες Telegram, έχει σημαδευτεί από θεωρίες συνωμοσίας για θέματα όπως το Covid, η κλιματική κατάρρευση και η μετανάστευση. «Η Ολλανδία υπήρξε κάτι σαν προάγγελος για αυτές τις διαδηλώσεις», δήλωσε η Léonie de Jonge, πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Groningen που μελετά την ακροδεξιά. «Αυτό είναι το νέο είδος αγροτικού λαϊκισμού που εμφανίζεται σε αυτές τις χώρες», συμπλήρωσε.

Οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν εξαπλωθεί ακόμη και από τις αγροτικές φάρμες στη βόρεια Ευρώπη σε εκπομπές καλωδιακής τηλεόρασης στις ΗΠΑ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε όλο τον κόσμο. Απόδειξη αυτού είναι ότι μόλις την περασμένη Δευτέρα, η Ολλανδή πολιτικός επιστήμονας Eva Vlaardingerbroek ενώθηκε με αγρότες σε ένα τρακτέρ στη Γερμανία για να καταφερθεί εναντίον «των παγκόσμιων ελίτ που διεξάγουν πόλεμο εναντίον των σκληρά εργαζόμενων ανθρώπων που βάζουν το φαγητό στο τραπέζι μας».

Έντομα αντί μπριζόλας;

Σε συνέντευξή της στον πρώην παρουσιαστή του Fox News, Tucker Carlson, πέρυσι, η Vlaardingerbroek προώθησε μια δημοφιλή θεωρία συνωμοσίας, υποστηρίζοντας ότι ομάδες όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ προσπαθούν να κάνουν τους Ολλανδούς να τρώνε έντομα, καταστρέφοντας τις φάρμες για να ανοίξουν εργοστάσια εντόμων. Το κλιπ στο YouTube, με τίτλο «Οι πολιτικοί γνωρίζουν ότι όταν ελέγχουν το φαγητό, ελέγχουν τους ανθρώπους: Ακτιβιστής» – έχει προβληθεί περισσότερες από μισό εκατομμύριο φορές. «Δεν θέλουμε να τρώμε έντομα, θέλουμε την μπριζόλα μας», ανέφερε η ίδια χαρακτηριστικά.

Παρόμοιες δηλώσεις έχουν επαναληφθεί από τους απανταχού συνομωσιολόγους με ακόμη μεγαλύτερη απήχηση. Σε μια ανάρτηση στο X τη Δευτέρα, ο Vlaardingerbroek περιέγραψε τους αγρότες ως «»μία από τις λίγες ομάδες στην κοινωνία που διαθέτουν αρκετό ανθρώπινο δυναμικό για να δώσουν πραγματική μάχη ενάντια στους παγκοσμιοποιητές που θέλουν να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο ζωής μας».

Ο Elon Musk, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο και ιδιοκτήτης της πλατφόρμας, ο οποίος έχει υποστηρίξει ξεχωριστά αντισημιτικές θεωρίες συνωμοσίας, απάντησε: «Υποστηρίξτε τους αγρότες!»

Βούτυρο στο ψωμί

Η γερμανική ένωση αγροτών έχει πάρει αποστάσεις από τις ακροδεξιές ομάδες που προσπάθησαν να επηρεάσουν τις διαμαρτυρίες τους. Ορισμένοι αγρότες εμφανίστηκαν στις διαδηλώσεις με πανό στα τρακτέρ που έγραφαν «Η γεωργία είναι πολύχρωμη, όχι καφέ», σε μια αναφορά στις καφέ στολές των φασιστικών ομάδων. Άλλοι φωτογραφήθηκαν με αυτοσχέδιες αγχόνες που είχαν κρεμάσει στα φανάρια της χώρας, σε μια εύστοχη μνεία στα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, των οποίων τα χρώματα είναι το κόκκινο, το κίτρινο και το πράσινο.

Τα ζητήματα των αγροτών μπορούν να είναι βούτυρο στο ψωμί της ακροδεξιάς ιδεολογίας λόγω της νοσταλγίας για το παρελθόν και της κλασσικής θεματικής «αίμα και χώμα», δήλωσε ο De Jonge, προσθέτοντας ότι υπήρξε μια «διασταύρωση διαφορετικών τύπων εξτρεμισμού» στις γερμανικές και ολλανδικές διαδηλώσεις. «Οι ιδεολογίες συνήθιζαν να είναι σαφώς οριοθετημένες», εξήγησε. «Τώρα παίρνουν ιδέες από μια τσάντα με ανάκατα ιδεολογικά αποσπάσματα, τα οποία κολλούν στη δική τους κοσμοθεωρία», κατέληξε ο ίδιος.