Τα σήματα ηρεμίας φανερώνουν τον ψυχικό κόσμο του σκύλου. Τα γνωρίζετε;

 Ο σκύλος είναι … ανοιχτό βιβλίο, εάν βεβαίως γνωρίζουμε τη «γλώσσα σώματός» και τα σήματα ηρεμίας  του.

«Μπορείτε να φανταστείτε πως θα ήταν αν ζούσατε με μια ομάδα πλασμάτων που δεν θα σας κατανοούσε όταν μιλούσατε;

Και μόνο στη σκέψη πως θα μπορούσε να συμβεί, είναι αρκετά τρομακτικό.

Όσο τραβηγμένο κι αν μας φαίνεται, κάτι παρόμοιο βιώνουν οι σκύλοι μας, ζώντας μαζί μας.

Κι αυτό γιατί, οι σκύλοι μας δεν μιλούν ελληνικά, αγγλικά, ή κάποια άλλη ανθρώπινη γλώσσα.

Επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά και μαζί μας – ή τουλάχιστον προσπαθούν- μέσω της «γλώσσας σώματός» τους.

Για όλα τα έμβια όντα -ειδικά για τα θηλαστικά- η επικοινωνία είναι σημαντική.

Έτσι, οι σκύλοι έχουν αναπτύξει, και έχουν εξελίξει τη δική τους «γλώσσα σώματος», η οποία, κατά βάση, στηρίζεται στα σήματα ηρεμίας τους.

Οι σκύλοι έχουν περισσότερα από 30 σήματα ηρεμίας. Μερικά από αυτά, τα βλέπουμε πολύ συχνότερα, από κάποια άλλα.

Τα εν λόγω σήματα ηρεμίας, οι σκύλοι μας τα χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν με τους ομοίους τους ή με άλλα είδη, αλλά και με τους ανθρώπους.

Επίσης, τα χρησιμοποιούν και όταν, κι αν βρεθούν, σε μία κατάσταση, που τους προκαλεί ανασφάλεια/στρες/φόβο», εξηγεί η κυρία Εριέττα Καραμπέτσου, επαγγελματίας εκπαιδεύτρια σκύλων με ειδίκευση στα θέματα αποχωρισμού.

Ένας σκύλος που κουνάει την ουρά του δε σημαίνει απαραίτητα πως είναι χαρούμενος

Αν γνωρίζουμε τα σήματα ηρεμίας του σκύλου, όπως υποστηρίζει η κα Καραμπέτσου, τότε θα αναπτυχθεί σχέση ζωής και εμπιστοσύνης. Επίσης,  σεβόμενοι τα σήματα ηρεμίας του, τον βοηθάμε να νιώθει ασφάλεια και, κυρίως, ότι μπορεί να επικοινωνήσει.

«Όταν σεβόμαστε, και κατανοούμε, τη «γλώσσα σώματος» ενός σκύλου τότε μπορούμε να αντιληφθούμε αν τον ενοχλούμε και, φυσικά, να προφυλαχτούμε από ένα ενδεχόμενο δάγκωμα.

Να αναφέρουμε ότι, για τη «γλώσσα σώματος» των σκύλων, και τα σήματα ηρεμίας, πρώτη μίλησε η Νορβηγίδα εκπαιδεύτρια σκύλων Turid Rugaas («On talking terms with dogs – calming signals» – εκδ. 1996)», ενημερώνει η κα Καραμπέτσου.

Διευκρινίζει ότι, ένας σκύλος που κουνάει την ουρά του δε σημαίνει απαραίτητα πως είναι χαρούμενος τη δεδομένη στιγμή. Και ένας σκύλος που γαβγίζει δε σημαίνει πως εκδηλώνει επιθετικότητα.

Κάθε στιγμή, όλα τα μέρη του σώματός του, αλλά και το γάβγισμά του, μάς δίνουν πληροφορίες για τη διάθεσή του, λέει η κα Καραμπέτσου και τα επισημαίνει:

Το κεφάλι: Μάτια, αυτιά, στόμα, ρουθούνια, μύες του κεφαλιού, δόντια, ακόμα και τα φρύδια φανερώνουν τη διάθεσης του σκύλου μας.

Ουρά: Η ουρά μπορεί να στέκεται χαλαρά στη βάση της, μπορεί να είναι μαζεμένη κάτω από τα πόδια, μπορεί να κινείται προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά, μπορεί ακόμα και να κινείται γρήγορα -ένδειξη εκνευρισμού ή μεγάλης προσμονής για κάτι που περιμένει-, να είναι άκαμπτη και ορθωμένη σαν κεραία.

Πόδια και πατούσες: Το σήκωμα της πατούσας, ίσως, δείχνει θετικό στρες σε κάποιο καινούργιο ερέθισμα ή στρες λόγω φοβικότητας.

Φωνή: Οι διαφορετικοί τόνοι και τρόποι γαυγίσματος (μακρόσυρτο, κοφτό, επαναλαμβανόμενο, γρύλισμα, ουρλιαχτό).

Μας δίνετε λοιπόν η δυνατότητα, να «διαβάζουμε» τις προθέσεις και τη διάθεση του σκύλου, αν παρατηρούμε τη στάση του σώματός του, αλλά και  όλα τα μέρη του σώματός του, όπως και διακρίνουμε τους τόνους της φωνή του.

Λαμβάνουμε πάντα υπ΄όψιν μας το περιβάλλον που βρίσκεται ο σκύλος, καθώς και τα βασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά του.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι, οι κινήσεις του δεξιού μέρους του σώματος ελέγχονται από το αριστερό ημισφαίριο του σκυλίσιου εγκέφαλου και οι κινήσεις του αριστερού μέρους του σώματος ελέγχονται από το δεξί ημισφαίριο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στο ανθρώπινο σώμα.

Έτσι, έχουμε τα εξής δεδομένα:

Σε γενικές γραμμές, ο σκύλος που νιώθει άβολα καταφεύγει στα σήματα ηρεμίας.

Τα σήματα ηρεμίας τα χρησιμοποιεί είτε ως μηνύματα για την αποφυγή διαμάχης είτε ως «ηρεμιστικά»», τονίζει η κα Καραμπέτσου.

Τα οκτώ πιο συχνά σήματα ηρεμίας του σκύλου

1. Σήκωμα της πατούσας
2. Γλείψιμο της μύτης
3. Ακαμψία / Πάγωμα
4. Στρίψιμο κεφαλιού
5. Γύρισμα όλου του σώματος προς την αντίθετη κατεύθυνση
6. Αποφυγή οπτικής επαφής
7. Χασμουρητό
8. Σήκωμα τριχώματος στην ράχη

«Είναι πολύ βασικό να ξεκαθαρίσουμε πως οι σκύλοι, από τη φύση τους, προτιμούν την ήρεμη συνύπαρξη και αποφεύγουν τις διαμάχες, αλλά και την σύγκρουση είτε με άτομα του είδους τους είτε με τους ανθρώπους.

Ας δούμε λοιπόν ενδεικτικά, με την βοήθεια της κυρίας Καραμπέτσου κάποια από τα βασικά σήματα ηρεμίας ενός σκύλου και πώς αυτά χρησιμοποιούνται.

Η κυρία Εριέττα Καραμπέτσου μας ενημερώνει:

• Χασμουρητό

Ένας σκύλος μπορεί να χασμουριέται γιατί νυστάζει ή έχει μόλις ξυπνήσει.

Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, το χασμουρητό δηλώνει πως ο σκύλος βιώνει μια κατάσταση, η οποία του προκαλεί στρες. Και προσπαθεί να ηρεμήσει ή να δηλώσει σε όποιον είναι απέναντί του – είτε είναι άνθρωπος, είτε σκύλος- ότι δεν αποτελεί απειλή, και δεν έχει διάθεση να έρθει σε σύγκρουση.

Γι’ αυτόν τον λόγο πριν βγάλουμε τα συμπεράσματά μας, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας τη γενική του κατάστασή, εκείνη τη στιγμή.

• Πάγωμα

Ο επίσημος όρος της συμπεριφοράς αυτής στην αγγλική γλώσσα είναι freezing.

Κατά το πάγωμα, ο σκύλος σταματάει να κινείται και το σώμα του ξαφνικά δείχνει άκαμπτο.

Στις περιπτώσεις αυτές, ο σκύλος μας νιώθει άβολα και πολλές φορές φοβάται. Το βάρος του σώματός του, εκείνη τη στιγμή, είναι προς τα εμπρός και αρκετές φορές η επόμενη κίνησή του είναι η επίθεση.

•  Λαχάνιασμα

Το στόμα είναι ανοιχτό, η γλώσσα του σκύλου είναι έξω, τα χείλη του είναι ελαφρώς τραβηγμένα και ο ρυθμός της ανάσας του είναι αυξημένος.

Ένας σκύλος, σαφώς και λαχανιάζει όταν αθλείται. Το λαχάνιασμα στο οποίο αναφερόμαστε δεν έχει ως αιτία τη σωματική κούραση, αλλά το στρες. Ίσως, να έχετε παρατηρήσει ότι το λαχάνιασμα που εκδηλώνει ο σκύλος σας κάθε φορά που επισκέπτεστε τον κτηνίατρο είναι διαφορετικό από της άσκησης.

•  Σήκωμα τριχώματος

Το τρίχωμα, από τον λαιμό έως την ουρά του σκύλου, ανασηκώνεται. Σε πιο ήπιες καταστάσεις ανασηκώνεται μόνο το τρίχωμα στο πάνω μέρος του λαιμού του.

Υπάρχουν φορές, που το παρατηρούμε και κατά τη διάρκεια παιχνιδιού των σκύλων. Όμως, η κατάσταση αυτή μάς δείχνει ότι ο σκύλος φοβάται και νοιώθει απειλή από κάτι. 

• Ουρά «μέσα στα σκέλια»

Είναι ξεκάθαρο μήνυμα φόβου του σκύλου μας. Βασική προϋπόθεση είναι να γνωρίζουμε τη θέση της ουράς, όταν ο σκύλος μας είναι χαλαρός.

Η ουρά ανάμεσα στα πόδια ενός σκύλου δηλώνει έντονο αρνητικό στρες και συνοδεύεται και από άλλες ενδείξεις φόβου.

Τέλος, η κα Καραμπέτσου επισημαίνει: «Τα σήματα ηρεμίας αποτελούν τη «γλώσσα σώματος» του σκύλου και μέσω αυτών επικοινωνεί τη διάθεσή, την χαρά και την ενόχλησή του.

Τα σήματα ηρεμίας, συνήθως ,κλιμακώνονται. Για παράδειγμα, ένας σκύλος που ενοχλείται δεν θα προχωρήσει κατευθείαν σε μία επιθετική συμπεριφορά, αλλά θα δείξει την ενόχληση/φοβία του μέσω των σημάτων που αναφέραμε.

Εάν κάποιος σκύλος επιδεικνύει σήματα ηρεμίας κι αυτά δεν γίνουν αντιληπτά, τότε, πολύ συχνά, παύει να προειδοποιεί με τα σήματα ηρεμίας, και τα παρακάμπτει. Και τότε αν, για παράδειγμα, είναι σε έντονη κατάσταση στρες, είτε θα προσπαθήσει να κρυφτεί, είτε θα προχωρήσει με επιθετική συμπεριφορά».

Η Εριέττα Καραμπέτσου, επαγγελματίας εκπαιδεύτρια σκύλων με ειδίκευση στα θέματα αποχωρισμού. Photo by: Elias Sotiropoulos 

*H κυρία Εριέττα Καραμπέτσου είναι επαγγελματίας εκπαιδεύτρια σκύλων, σύμβουλος συμπεριφοράς, ψυχολογίας και ευζωίας σκύλων.

Ειδικεύεται στην προετοιμασία οικογενειών με σκύλους που περιμένουν το μωρό τους και στα θέματα που σχετίζονται με τον αποχωρισμό ως η μοναδική πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια CSAT (Certified Separation Anxiety Trainer by Malena De Martini Treating Separation Anxiety in Dogs Academy) στην Ελλάδα.
Είναι απόφοιτη της Ακαδημίας Εκπαιδευτών Victoria Stilwell Academy με θεωρητική και πρακτική εξάσκηση στο Wigan του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το 2017 εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Η Τέχνη του να επικοινωνώ με το σκύλο μου», από τις Εκδόσεις Φυλάτος και στους επόμενους μήνες αναμένεται το νέο της βιβλίο με τίτλο «Μάθε τι σκέφτεται ο σκύλος σου».
Έχει πιστοποίηση πρώτων βοηθειών σε σκύλους από το British College of Canine Studies και είναι μέλος του Doggone Safe ως πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια για ενημερώσεις Αποφυγής Δαγκώματος σε παιδιά και ενηλίκους (Dog Bite Safety Educator).

Παραδίδει δωρεάν μαθήματα για αδέσποτους σκύλους και διατελεί ως μέλος σε πενταμελείς επιτροπές δήμων για τη διαχείριση αδέσποτων.