Υπό απειλή η ισλαμική κληρονομιά – Ινδουιστικός ναός αντί για τζαμί στην Ινδία

Ο πολυαναμενόμενος καθαγιασμός του Ραμ Μαντίρ, ενός μεγάλου ινδουιστικού ναού στην Αγιοντίγια, στη βόρεια Ινδία, θα πραγματοποιηθεί στις 22 Ιανουαρίου, σε μια εντυπωσιακή τελετή στην οποία θα λάβουν μέρος πολλοί από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους της χώρας.

Ο ναός ανεγείρεται στη θέση του πρώην τζαμιού Babri, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1992 από έναν όχλο ινδουιστών ακροδεξιών.

Ηγούνταν από άτομα που ανήκαν στην ακροδεξιά παραστρατιωτική οργάνωση Rashtriya Swayamsevak Sangh (Εθνική Οργάνωση Εθελοντών, RSS) και την πολιτική της πτέρυγα, το Κόμμα Bharatiya Janata (Ινδικό Λαϊκό Κόμμα, BJP), το οποίο σήμερα είναι επικεφαλής της ενωτικής κυβέρνησης της χώρας.

Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ο χώρος του κατεδαφισμένου τζαμιού υπήρξε το αντικείμενο μιας περίπλοκης και πολυσυζητημένης νομικής διαμάχης, η οποία εργαλειοποιήθηκε από τη μεταβαλλόμενη πολιτική ηγεσία της Ινδίας

Από τότε που το ινδουιστικό-εθνικιστικό BJP ήρθε στην εξουσία το 2014, οι εντάσεις μεταξύ των κοινοτήτων στη χώρα έχουν εντατικοποιηθεί. Και άλλα τζαμιά στην Ινδία βρίσκονται ολοένα και περισσότερο αντιμέτωπα με την απειλή της καταστροφής.

6 Δεκεμβρίου 1992

«Η κατεδάφιση του Babri είναι παράνομη και ανήθικη», λέει ο Anand Patwardhan, ένας ντοκιμαντερίστας του οποίου η ταινία του 1992, Ram Ke Naam, παρουσιάζει το κίνημα για την κατεδάφιση του τζαμιού.

Αναφέρεται στα γεγονότα της Αγιοντίγια ως μια απόπειρα επαναπροσδιορισμού της Ινδίας. «Κανείς δεν κλαίει για την απώλεια μιας κτιριακής δομής», λέει. «Πρόκειται για την απώλεια του κοσμικού μας ήθους».

Διαφημίζεται ως νίκη του BJP για την υλοποίηση μιας βασικής προεκλογικής υπόσχεσης, λίγο πριν από τις γενικές εκλογές της Ινδίας, που θα διεξαχθούν σε λίγους μήνες

Το τζαμί Babri υπήρξε ένα μνημείο με τρεις θόλους που χτίστηκε το 1528, σύμφωνα με τις υποτιθέμενες εντολές του βασιλιά των Μογγόλων Babur. Από τον 19ο αιώνα, οι Ινδουιστές ισχυρίζονται ότι το τζαμί χτίστηκε στην κορυφή ενός ναού, σε γη που ήταν η πατρίδα της ινδουιστικής θεότητας Ραμ.

Μέλη της Hindu Mahasabha, μιας ινδουιστικής εθνικιστικής πολιτικής ομάδας που συνδέεται με το RSS, εισήγαγαν λαθραία ένα είδωλο του Ραμ μέσα στο τζαμί τον Δεκέμβριο του 1949. Λίγο αργότερα, το τζαμί σφραγίστηκε από την κυβέρνηση.

Στα μεταγενέστερα χρόνια, μέλη οργανώσεων που συνδέονταν με το RSS πρωτοστάτησαν σε μια εκστρατεία για την ανέγερση ναού στο σημείο. Τελικά, στις 6 Δεκεμβρίου 1992, το τζαμί ισοπεδώθηκε κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης κατά την οποία οι ηγέτες του BJP και της οργάνωσης Vishva Hindu Parisha που συνδέεται με το RSS εκφώνησαν διχαστικές ομιλίες.

Τουλάχιστον 2.000 άνθρωποι, κυρίως μουσουλμάνοι, έχασαν τη ζωή τους στο ξέσπασμα των διακοινοτικών ταραχών που πυροδότησε – ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια θρησκευτικών συγκρούσεων της σύγχρονης Ινδίας.

«Η πολιτικοποίηση» της αρχαιολογίας

Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ο χώρος του κατεδαφισμένου τζαμιού υπήρξε το αντικείμενο μιας περίπλοκης και πολυσυζητημένης νομικής διαμάχης, η οποία εργαλειοποιήθηκε από τη μεταβαλλόμενη πολιτική ηγεσία της Ινδίας. Το BJP έχει από καιρό δεσμευτεί να χτίσει έναν ναό Ραμ στην περιοχή, επαναφέροντας αυτόν τον στόχο στις διακηρύξεις του για τις γενικές εκλογές του 2014 και του 2019.

Στις 9 Νοεμβρίου 2019, το Ανώτατο Δικαστήριο, το κορυφαίο δικαστικό όργανο της Ινδίας, ανακοίνωσε την τελική του απόφαση στην υπόθεση. Η απόφαση δέχθηκε επικρίσεις από ορισμένους σχολιαστές, καθώς θεωρούσαν ότι οι πράξεις της εγκατάστασης του ειδώλου στο τζαμί και της κατεδάφισης του κτίσματος ήταν παράνομες, αλλά αποφάνθηκαν υπέρ των ινδουιστικών ομάδων για την ανέγερση ναού στην περιοχή.

Οι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι δεν υπάρχουν αδιάσειστα αρχαιολογικά στοιχεία για την παρουσία ναού κάτω από το τέμενος. Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Μπέβαν, συγγραφέα του βιβλίου Η καταστροφή της μνήμης: Αρχιτεκτονική σε πόλεμο (2006), η υπόθεση της Αγιοντίγια αποδεικνύει την «πολιτικοποίηση της αρχαιολογίας».

Σε όλο τον κόσμο «Η αρχαιολογία και τα εθνικά ή τα εθνο-εθνικιστικά σχέδια είναι το ένα και το αυτό», λέει στην εφημερίδα The Art Newspaper.

Ένα τεράστιο κτιριακό συγκρότημα κατασκευάζεται για να στεγάσει το ναό, ο οποίος θα έχει ύψος περίπου 49 μέτρα και πέντε θόλους.

Για την ακρίβεια, πολλά αναπτυξιακά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλη την Αγιοντχιά λόγω του ναού – σπέρνοντας ανέμους και θερίζοντας θύελλα -. Αρκετοί κάτοικοι της φέρεται να έχουν υποστηρίξει ότι οι εξελίξεις αυτές τους έχουν εκτοπίσει άδικα από τις εστίες τους.

Το Ram Janmabhoomi Teertha Kshetra, ένα ίδρυμα που έχει αναλάβει την οικοδόμηση του ναού, «ήταν πρόθυμο να κατεδαφίσει κάθε ναό που δεν βόλευε τα σχέδιά του και να τον μεταφέρει αλλού», σύμφωνα με το ινδικό περιοδικό The Caravan που ασχολείται με την επικαιρότητα. Ενώ πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία έχουν δηλώσει ότι ο ναός θα εγκαινιαστεί στις 22 Ιανουαρίου, η κατασκευή του δεν έχει ολοκληρωθεί.

Διαφημίζεται ως νίκη του BJP για την υλοποίηση μιας βασικής προεκλογικής υπόσχεσης, λίγο πριν από τις γενικές εκλογές της Ινδίας, που θα διεξαχθούν σε λίγους μήνες.

Άλλη μια απειλή για την ισλαμική κληρονομιά

Ο Patwardhan λέει ότι τα γεγονότα στην Αγιοντίγια δίνουν θάρρος στους ανθρώπους να υποδαυλίσουν ανάλογες εντάσεις και σε άλλα μέρη. Τα τελευταία χρόνια, πολλά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδίως τζαμιά, έχουν απειληθεί από ινδουιστές εθνικιστές.

Στις αρχές του 2019, οι κάτοικοι του κρατιδίου Uttar Pradesh, στο οποίο βρίσκεται η Αγιοντάγια, αποπειράθηκαν να θάψουν ένα άγαλμα του Νάντι -μια μορφή ταύρου που, σύμφωνα με τις αρχαίες ινδουιστικές γραφές, φυλάει την είσοδο στην κατοικία του Σίβα- πλησίον ενός τοίχου του τζαμιού Gyanvapi, μιας δομής αιώνων που συνορεύει με τον ναό Kashi Vishwanath.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2023, τέσσερα άτομα συνελήφθησαν επειδή επιχείρησαν να εγκαταστήσουν ένα είδωλο της ινδουιστικής θεάς Sarasvati εντός των εγκαταστάσεων του τζαμιού Kamal Maula, στην πολιτεία Madhya Pradesh.

Το 2022, κατατέθηκε μια αγωγή εκ μέρους ενός ντόπιου ινδουιστή αγρότη -που φέρεται να υποστηρίζεται από την Hindu Mahasabha- με τον ισχυρισμό ότι το τέμενος Shamsi Jama, ένα μνημείο εθνικής κληρονομιάς 800 ετών στο Budaun, στην πολιτεία Uttar Pradesh, ήταν μια «παράνομη κατασκευή» που χτίστηκε πάνω σε έναν κατεδαφισμένο ναό του Shiva του 10ου αιώνα.

Την ίδια χρονιά, καταστράφηκε ένα τζαμί 300 ετών που βρισκόταν πάνω σε έναν αυτοκινητόδρομο στην περιοχή Muzaffarnagar του Uttar Pradesh. Τον Ιανουάριο του 2023, το τέμενος Shahi, ένα τέμενος του 16ου αιώνα στην πόλη Prayagraj, περιοχή του Uttar Pradesh, γκρεμίστηκε στο πλαίσιο ενός έργου διάνοιξης δρόμου.

*Με πληροφορίες από The Art Newspaper | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Το Μπάμπρι Μαστζίντ στην Αγιοντχιά, πριν κατεδαφιστεί από ινδουιστές εξτρεμιστές το 1992 © Frederick M. Asher