«Υπάρχει χαρά αλλά και αγανάκτηση»: Πώς μοιάζει στα αλήθεια η μητρότητα

Τα βιβλία για τη μητρότητα έρχονται κατά ριπάς: η πρόσφατη καταιγίδα είναι μόνο η τελευταία σε μια μακρά σειρά λογοτεχνικών πρωτοβουλιών. Στη δεκαετία του 1950 υπήρχε το βιβλίο της Σίρλεϊ Τζάκσον Life Among the Savages.

Το κύμα της δεκαετίας του 1960 είδε το The Millstone της Margaret Drabble και το The Golden Notebook της Doris Lessing, μαζί με το The Feminine Mystique της Betty Friedan- τη δεκαετία του 1970 το The Women’s Room της Marilyn French, το Of Woman Born της Adrienne Rich και το In Search of Our Mothers’ Gardens της Alice Walker.

«Ένα από τα πολλά εκνευριστικά πράγματα για τους πατέρες είναι ότι το σώμα τους παραμένει το ίδιο»

Στη δεκαετία του 1980 η συγγραφή για τη μητρότητα έγινε ακόμη πιο εξωστρεφής και ευρηματική, με το Beloved της Toni Morrison, το The Handmaid’s Tale της Margaret Atwood και το Nights at the Circus της Angela Carter.

Η λογοτεχνική αλήθεια

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 σημειώθηκε έκρηξη στα μη μυθοπλαστικά έργα, συμπεριλαμβανομένων των αφηγήσεων της Rachel Cusk και της Anne Enright. Και έτσι συνεχίστηκε, μέχρι τις μέρες μας, όπου όσα κι αν έχουν γραφτεί για τη μητρότητα, νιώθουμε ότι έχουμε ακόμα πολλά να πούμε.

Τρία μυθιστορήματα που εκδόθηκαν πρόσφατα ήρθαν πιο κοντά μέχρι στιγμής στο να μου δώσουν αυτό που λαχταρούσαμε: The Nursery της Szilvia Molnar, Soldier Sailor της Claire Kilroy και Reproduction της Louisa Hall.

«Τα στήθη μου τσούζουν. Ένα μαξιλάρι γεμάτο αίμα ανάμεσα στα πόδια μου χρειάζεται αλλαγή»

Η Elena Ferrante δήλωσε σε μια συνέντευξη της ότι αισθάνεται ότι η μητρότητα είναι ένα από εκείνα τα πράγματα «των οποίων η λογοτεχνική αλήθεια δεν έχει ακόμη εξερευνηθεί».

Είναι πολιτικά χωρίς να είναι διδακτικά

Πως μπορεί κανείς να αγγίξει τη λογοτεχνική αλήθεια της μητρότητας; Αυτά τα τελευταία έργα είναι voice-led, και έχουν μια εσωτερικότητα που ταιριάζει σε αυτή τη μοναδική ψυχολογική κατάσταση. Φαίνεται να είναι επηρεασμένα τόσο από την αυτομυθοπλασία και τη δημιουργική μη μυθοπλασία όσο και από άλλα μυθιστορήματα.

«Όταν πρόκειται για απλήρωτη εργασία, πού είναι οι άνδρες. Εδώ μέσα επικρατεί απαρτχάιντ μεταξύ των δύο φύλων»

Όλα αφορούν τη σχετικά πρώιμη μητρότητα και αφηγούνται από μία μητέρα. Αν θέλατε να μάθετε τι συμβαίνει, από άποψη πλοκής, η αλήθεια είναι αυτή: σε μεγάλο βαθμό τίποτα. Εκτός, φυσικά, από τα πάντα. Μια γυναίκα αποκτά ένα παιδί και όλα αλλάζουν. Υπάρχει χαρά αλλά και αγανάκτηση. Την ωθεί στα όρια της λογικής της, διαλύει εντελώς τον ιστό του κόσμου που νόμιζε ότι γνώριζε.

Πρόσφατα μυθιστορήματα για τη μητρότητα διερευνούν την εργασία και την ταυτότητα, τη δημιουργία και την απώλεια, την αγάπη, την αμφιταλάντευση, ακόμη και τη λύπη. Είναι πολιτικά χωρίς να είναι διδακτικά, οργισμένα και αστεία. Αν θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουν ένα κοινό σημείο, αυτό είναι το γυναικείο σώμα.

Άγρια εγκατάλειψη

Πάρτε τα λόγια του αφηγητή στο The Nursery της Molnar, μια κλειστοφοβική ιστορία μεταγεννητικής παράκρουσης (ή μήπως όχι;): «Τα στήθη μου τσούζουν. Ένα μαξιλάρι γεμάτο αίμα ανάμεσα στα πόδια μου χρειάζεται αλλαγή».

Η μητέρα στο Reproduction της Hall, της οποίας η προσπάθεια να γράψει ένα μυθιστόρημα για τη Mary Shelley διακόπτεται διαρκώς λόγω εγκυμοσύνης, λέει: Αιμορραγούσα και αιμορραγούσα. Αιμορραγούσα με τόση άγρια εγκατάλειψη».

Η Στρατιώτης, ο βασικός χαρακτήρας της Kilroy, είναι λιγότερο αιμόφυρτος και πιο αστείος, αλλά το μητρικό σώμα παραμένει παρόν: «Υπήρχαν πάρα πολλά που έπρεπε να γίνουν για να κοιμηθείς ή να φας. Ή ακόμα και να πάω στην τουαλέτα. Οι νέες μητέρες το λένε αυτό με έκπληξη, γελούν σαν να είναι αστείο, ενώ δεν είναι αστείο, και εμείς δεν γελάμε: είμαστε σαστισμένες, έχουμε μείνει στο πάτωμα».

«Πρέπει να συνέβησαν στο φεγγάρι. Εκείνη τη νύχτα, ήμασταν μόνοι, το μωρό κι εγώ, σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου σε έναν νέο πλανήτη»

«Ένα από τα πολλά εκνευριστικά πράγματα για τους πατέρες είναι ότι το σώμα τους παραμένει το ίδιο», λέει η Στρατιώτης.

Το «Στρατιώτης – Ναύτης» έχει τη μορφή μονολόγου, τον οποίο αφηγείται η μητέρα, η Στρατιώτης στον γιο, τον Ναύτη. Ο πατέρας του είναι ένας απλός επισκέπτης που εισβάλλει σ’ αυτή τη στενή σχέση από τον έξω κόσμο, «έναν ενήλικο χώρο από τον οποίο είχα εξοριστεί» κυρίως για να κάνει ανούσια σχόλια.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η πατριαρχική μας κοινωνία που έχει οδηγήσει στον εκτοπισμό του συζύγου- είναι επίσης η ενστικτώδης εμπειρία της γέννησης και της πρώιμης μητρότητας, καθώς και η δύναμη του δεσμού μητέρας-παιδιού. «Θωρακίζω το σώμα σου που κοιμάται με τα χέρια μου, έτοιμη να διακηρύξω στους ουρανούς ότι θα σκότωνα για σένα: ότι θα σκότωνα άλλους για σένα, ότι θα σκότωνα τον εαυτό μου. Θα σκότωνα ακόμα και τον άντρα μου, αν χρειαζόταν».

Στο The Nursery, η μητέρα σκέφτεται ότι «ο John ήταν ένας καλός άνθρωπος για όσο καιρό τον ξέρω … Και όμως, με τη γέννηση του Button, ήρθε ο θάνατος του John. Δεν μπορώ να μην το κάνω να ακούγεται σαν να έχει πεθάνει ο άντρας μου όταν τον περιγράφω».

Μπορεί να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα σύγχρονα μυθιστορήματα παραμερίζουν τόσο έντονα τη φιγούρα του πατέρα, και όμως αυτό μοιάζει αληθινό με την εμπειρία των περισσότερων νέων μητέρων.

Η Kilroy είναι ιδιαίτερα ειρωνική σε αυτό το θέμα, με την Στρατιώτη να στέκεται σε μια παιδική χαρά και να παρατηρεί σε μια άλλη μαμά, που είναι εντελώς απορροφημένη στο παιδί της που παίζει, την απουσία των ανδρών: «Όταν πρόκειται για απλήρωτη εργασία, πού είναι οι άνδρες. Εδώ μέσα επικρατεί απαρτχάιντ μεταξύ των δύο φύλων». «Ουφ! είπε η γυναίκα».

Η μητέρα και το παιδί κατοικούν σε έναν εσωτερικό χώρο που είναι απομονωμένος και ενίοτε κλειστοφοβικός, με τον άνδρα να καταφθάνει σαν επισκέπτης από άλλον πλανήτη. Η Hall το κάνει αυτό σαφές μέσω της μεταφοράς και του τρόπου με τον οποίο αξιοποιεί την επιστημονική φαντασία. «Συνέβησαν όλα αυτά στ’ αλήθεια;» αναρωτιέται η αφηγήτρια της, μετά από μια έντονη σκηνή τοκετού. «Πρέπει να συνέβησαν στο φεγγάρι. Εκείνη τη νύχτα, ήμασταν μόνοι, το μωρό κι εγώ, σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου σε έναν νέο πλανήτη».

Πηγή: Guardian | Kεντρική φωτογραφία θέματος: Tully