Κλιματικός «Δαβίδ» εναντίον ενεργειακού «Γολιάθ»

Ο Σαούλ Λουσιάνο Λιούγια είναι ένας 43χρονος αγρότης και οδηγός βουνού από το Περού.

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει σε ένα χωριό στη Λευκή Οροσειρά, στις Άνδεις.

Έχει γίνει ωστόσο διεθνώς γνωστός για τη μάχη του για το κλίμα. Για την ακρίβεια, για την κλιματική δικαιοσύνη.

Καθώς η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται σε κρίση, οι λιγότερο υπαίτιοι για την υπερθέρμανση του πλανήτη υφίστανται τις χειρότερες συνέπειες, ακραιά δυσανάλογες με εκείνους που φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη.

Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ο Περουβιανός αγρότης έχει περάσει στην αντεπίθεση νομικά, αναδεικνύοντας την πολιτική και ηθική πλευρά του περιβαλλοντικού προβλήματος του πλανήτη.

Σε συνεργασία με τη γερμανική περιβαλλοντική οργάνωση Germanwatch, τρέχει στα δικαστήρια έναν πολυεθνικό κολοσσό και μεγαλύτερο ρυπαντή στην Ευρώπη: τη γερμανική ενεργειακή εταιρεία RWE.

Αν και έχει την έδρα της στην Έσση, σε απόσταση 10.450 από τον τόπο του Λουσιάνο, τη Χουαράθ, η RWE καλείται με αγωγή να αναλάβει το μέρος της ευθύνης που φέρεται να της αναλογεί, εξαιτίας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, για το λιώσιμο των παγετώνων της Λευκής Οροσειράς.

Το φαινόμενο που έχει εξελιχθεί κυριολεκτικά σε θέμα ζωής και θανάτου για τους κατοίκους της περιοχής, που ζουν πλέον υπό την απειλή υπερχείλισης της παγετωνικής λίμνης Παλκακότσα.

Σχηματισμένη στους πρόποδες παγετώνων που καλύπτουν τις ψηλές κορυφές των περουβιανών Άνδεων, η λίμνη βρίσκεται πάνω από τη Χουαράθ.

Αν και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 3.000 μέτρων, η πόλη των 150.000 κατοίκων έχει ήδη μετρήσει χιλιάδες νεκρούς στο παρελθόν από καταστροφικές πλημμύρες.

Καθώς όμως το λιώσιμο των παγετώνων επιταχύνεται, ο όγκος νερού στη λίμνη διαρκώς αυξάνεται, όπως και η απειλή.

Για να μετριαστεί, οι αρχές πρέπει να κάνουν έργα αξίας εκατομμυρίων δολαρίων.

Κατά τον Λουσιάνο, η RWE -η οποία δραστηριοποιείται σε 27 χώρες, μεταξύ αυτών και στη Λατινική Αμερική, αλλά όχι στο Περού- πρέπει να πληρώσει το μερίδιό της.

Μερίδιο ευθύνης

Το Περού έχει χάσει πάνω από τους μισούς παγετώνες του τα τελευταία 50 χρόνια.

Από τους 755 που βρίσκονται στην Λευκή Οροσειρά, το 87% είναι μικρότεροι από 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο, καθώς λιώνουν με τάχιστους ρυθμούς.

Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται όλο και περισσότερες νέες παγετωνικές λίμνες, ενώ άλλες προϋπάρχουσες να υπερχειλίζουν.

Ο όγκος του νερού στη Παλκακότσα είναι πλέον 34 φορές μεγαλύτερος από ό,τι ήταν το 1970, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Από το 2014, εν τω μεταξύ, μελέτη του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν έχει προβλέψει δύο πιθανά εφιαλτικά σενάρια για τους κατοίκους της Χουαράθ, σε περίπτωση υπερχείλισης.

Χωρίς σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, οι θάνατοι θα ξεπεράσουν τους 19.000. Με τη λειτουργία σχετικού συστήματος, θα περιοριστούν κοντά στους 7.000.

Στην ιδιαίτερη πατρίδα του Λουσιάνο, η τοπική κυβέρνηση θέλει να κατασκευάσει ένα νέο φράγμα, για να περιορίσει τον κίνδυνο πλημμυρών.

Το κόστος υπολογίζεται περίπου 4 εκατομμύρια δολάρια.

Στην αγωγή, η RWE καλείται να καλύψει το 0,47%.

Το ίδιο ποσοστό, δηλαδή, που έχει υπολογιστεί βάσει μελέτης ότι της αναλογεί επί του συνόλου των βιομηχανικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως, από τη βιομηχανική επανάσταση έως το 2010.

Για τη RWE -που παράγει ενέργεια καίγοντας άνθρακα από την έναρξη λειτουργίας της, το 1898- το ποσό που καλείται να πληρώσει είναι περίπου 20.000 δολάρια.

«Ψίχουλα» μπροστά στα κέρδη 3,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχε μόνο πέρυσι.

Όμως για τον μεγαλύτερο ρυπαντή της Ευρώπης -που βάσει της μελέτης ευθύνεται για την παραγωγή 6,8 δισεκατομμυρίων τόνων εκπομπών CO2 από ιδρύσεώς της και τώρα υπόσχεται να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2040- κάθε συμφωνία με τους μηνυτές είναι εκτός συζήτησης.

Πέρα από παραδοχή της ευθύνης, θα αποτελούσε τεράστιο νομικό προηγούμενο για όλους τους μεγάλους ρυπαντές του κόσμου.

Ιστορική δικαστική διαμάχη

Όχι τυχαία, η προσπάθεια του Λουσιάνο να φέρει την υπόθεση στα δικαστήρια έχει περάσει από σαράντα κύματα, μετρώντας σχεδόν δέκα χρόνια.

Με την υποστήριξη της Germanwatch, κατέθεσε την αγωγή τον Νοέμβριο του 2015 στο Πρωτοδικείο της Έσσης, όπου έχει την έδρα της η RWE.

Έγινε βάση του γερμανικού Αστικού Κώδικα, που ορίζει ότι εάν η δράση ενός προκαλεί ζημία σε ξένη ιδιοκτησία άλλου, ακόμη και αν είναι νόμιμη, πρέπει να σταματήσει αυτό που κάνει ή να αναλάβει την ευθύνη για την αποτροπή της ζημίας.

Το δικαστήριο της Έσσης απέρριψε την προσφυγή. Έγινε όμως δεκτή από Ανώτερο Περιφερειακό Δικαστήριο το 2017.

Τον Μάιο του 2022, ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων και δικαστών ταξίδεψε από τη Γερμανία στο Περού, συλλέγοντας στοιχεία.

Τον Αύγουστο κοινοποίησαν την έκθεσή τους στα εμπλεκόμενα μέρη.

Η ακροαματική διαδικασία αναμένεται να αρχίσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2024.

Είναι η πρώτη σχετική υπόθεση για το κλίμα, που φτάνει σε αυτό το στάδιο.

Αναλόγως της έκβασής της, θα μπορούσε να ανοίξει ένα νέο τεράστιο κεφάλαιο για την κλιματική δικαιοσύνη, αλλά και να αυξήσει τις πιέσεις στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων για επίσπευση της «πράσινης» μετάβασης.

Στο μεσοδιάστημα, ο αριθμός των δικαστικών υποθέσεων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή αυξάνεται.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ και του Πανεπιστημίου Κολούμπια, έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2017, φτάνοντας στα τέλη του 2022 συνολικά τις 2.180 υποθέσεις.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι αγωγές περίπου 40 πολιτειών και πόλεων στις ΗΠΑ κατά ενεργειακών κολοσσών.

Τις καταγγέλλουν ότι απέκρυψαν τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, αν και τους γνώριζαν εδώ και δεκαετίες.

Στους ενάγοντες περιλαμβάνονται πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο, που απειλούνται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και διεκδικούν δισεκατομμύρια δολάρια για την κάλυψη του κόστους προσαρμογής τους.