Λένιν: ο άνθρωπος που κάποτε χόρεψε στο χιόνι από χαρά

Όταν προσπάθησε να πείσει τους συντρόφους ότι υπήρχαν όροι και προϋποθέσεις για την πρώτη νικηφόρα σοσιαλιστική επανάσταση, αυτοί θεώρησαν ότι μάλλον δεν είχε μεγάλη επαφή με την πραγματικότητα, αφού έλειπε για χρόνια από τη Ρωσία. Άλλωστε, όλα έδειχναν ότι αυτό που είχε ξεκινήσει τον Φεβρουάριο του 1917 ήταν αυτό για το οποίο δούλευαν: μια δημοκρατική επανάσταση, που θα επέτρεπε να διαμορφωθούν όροι για μια επόμενη σοσιαλιστική επανάσταση. Όμως, αυτός επέμενε και υπογράμμιζε ότι είχαν διαμορφωθεί όροι «δυαδικής εξουσίας», δηλαδή μια οριακή συνθήκη όπου απέναντι στο παραδοσιακό κράτος μια ανταγωνιστική κρατική μορφή αναδυόταν μέσα από τα Σοβιέτ, τα συμβούλια των εργατών, των αγροτών και των φαντάρων.

Άλλωστε, είχε διαπιστώσει ότι όλα αυτά συνέβαιναν ακριβώς επειδή η χώρα του κατάφερνε να συμπυκνώνει όλες τις αντιφάσεις σε εκρηκτικό βαθμό: ήταν μπλεγμένη σε έναν παγκόσμιο πόλεμο που για τους φαντάρους και τα λαϊκά στρώματα σήμαινε κακουχίες, είχε ταυτόχρονα μερικές από τις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικές περιοχές και μερικές από τις πιο καθυστερημένες αγροτικές εκτάσεις, είχε για δεκαετίες μεγάλα κινήματα και ταυτόχρονα μια απολυταρχική αυταρχική δομή που απλώς αύξαινε την καταπίεση την ώρα που οι εθνότητες στο εσωτερικό τους αναζητούσαν διέξοδο. Κοντολογίς είχε γίνει ένας «αδύναμος κρίκος».

Και όταν κατάφερε να περάσει τη γραμμή και να σπρώξει τα πράγματα προς το σχεδιασμό λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 1917 προς μια πετυχημένη καλά στοχευμένη ένοπλη εξέγερση που κατάφερε να πάρει την εξουσία, ήξερε ότι το εγχείρημα βρισκόταν σε μια τρομαχτική διακινδύνευση.

Γι’ αυτό και ο μύθος λέει πως όταν στις αρχές του 1918 συνειδητοποίησε ότι το νέο επαναστατικό εγχείρημα είχε καταφέρει να ξεπεράσει σε διάρκεια την βραχύβια Κομμούνα του Παρισιού, βγήκε έξω και χόρεψε στο χιόνι.

Βεβαίως τα δύσκολα ήταν μετά: μια επώδυνη συμφωνία ειρήνης και ένας τρομαχτικός εμφύλιος πόλεμος στον οποίο η νεαρή επανάσταση βγήκε νικηφόρα, όμως η προσπάθεια μετά να υπάρξει μια πιο «διαλεκτική» αντιμετώπιση των τεράστιων εσωτερικών εμποδίων και αντιθέσεων, ήταν μια μάχη, την οποία από ένα σημείο και μετά δεν μπόρεσε να δώσει, λόγω της επιδείνωσης της υγείας του, μέχρι και τον θάνατό του στις 21 Ιανουαρίου 1924.

Ο Βλαδίμηρος Ίλιτς Ουλιάνωφ, πιο γνωστός με το επαναστατικό του ψευδώνυμο Λένιν, είχε το ιδιότυπο προνόμιο να ζήσει αυτό στο οποίο αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του: μια νικηφόρα επανάσταση στη Ρωσία. Στρατεύτηκε πολύ νωρίς στο επαναστατικό κίνημα, διαλέγοντας ένα δρόμο διαφορετικό από αυτόν του μεγαλύτερου αδελφού του στρατευμένους στους Ναρόντνικους θα συμμετάσχει στην απόπειρα δολοφονία του Τσάρου Αλέξανδρου Γ’, θα συλληφθεί και θα εκτελεστεί το 1887. Ο Λένιν θα εμπλακεί αρχικά στις διεργασίες των ρευμάτων που ήθελαν ένα μαρξιστικής έμπνευσης κόμμα κατά τα πρότυπα της Γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας, όμως θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη για ένα κόμμα στρατευμένων «επαγγελματιών επαναστατών».

Αν κάτι σφραγίζει τη διαδρομή του μέσα στις έριδες της ρωσική σοσιαλδημοκρατίας θα είναι κυρίως ο συνδυασμός ανάμεσα σε μια πολιτική αυστηρότητα και την ικανότητα να διαρκούς αναπροσαρμογής της πολιτικής γραμμής με όρους ριζικής πρωτοτυπίας.

Η επανάσταση του 1905 θα είναι η πρώτη μεγάλη τομή, αφού ανέδειξε τη δυναμική των μαζικών κινημάτων και την ικανότητα της σοσιαλδημοκρατίας να βρίσκεται στην πρωτοπορία των αγώνων ενάντια στην απολυταρχία.

Όμως, η μεγάλη τομή για τον Λένιν θα είναι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Εμπειρία τραυματική για το σύνολο των κομμάτων που ανήκαν στη Β’ Διεθνή, ιδίως μετά την απόφαση της πλειοψηφίας της Γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας να υπερψηφίσει τις πολεμικής δαπάνες και ουσιαστικά να συναινέσει στη συμμετοχή της Γερμανίας στον πόλεμο, θα είναι ταυτόχρονα και το μεγάλο ρήγμα στο διεθνές εργατικό κόμμα.

Όμως, για τον Λένιν η εμπειρία αυτή, που θα βιωθεί ως ένα τεράστιο πισωγύρισμα, θα είναι και ο καταλύτης για μια συνολικότερη επανεπεξεργασία. Δεν είναι τυχαίο ότι εν μέσω του πολέμου, εξόριστος στην Ελβετία, διαβάζει φιλοσοφία, γοητεύεται από την εγελιανή διαλεκτική, αλλά και μελετά το φαινόμενο του ιμπεριαλισμού σε μια προσπάθεια να στοχαστεί μια πραγματικότητα αρκετά πιο περίπλοκη από ότι αυτή που παρουσίαζε μια «εγχειρδιακή» προσέγγιση του μαρξισμού. Θα είναι αυτή η έμφαση στη ριζική πρωτοτυπία που θα φανεί και στην εμπειρία του 1917.

Και αυτή η έμφαση στην πρωτοτυπία θα φανεί και μέσα στο 1917 όταν δεν πρότεινε μόνο μια τροποποίηση του σχήματος για την επανάσταση, αλλά ταυτόχρονα επέμεινε – εν μέσω μιας επανάστασης σε εξέλιξη – για την ανάγκη νέας διεθνούς και νέας ονομασίας για να αποτυπώνεται η τομή.

Οι τελευταίες του μάχες θα έχουν να κάνουν τόσο με την αναμέτρηση με τις αντιφάσεις της μετεπαναστατικής περιόδου, ιδίως μετά την υιοθέτηση της ΝΕΠ, της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, όσο και με την επόμενη μέρα στο ίδιο το κόμμα που ίδρυσε, έχοντας επίγνωση  των κινδύνων εάν αναδεικνυόταν ως βασικός ηγέτης ο Στάλιν.

Ο Λένιν όπως τον είδε ο Άντι Γουόρχολ

Μετά το θάνατό του,  θα υποστεί ταυτόχρονα την προσπάθεια «αγιοποίησής» του όσο και τις έριδες για το ποια ακριβώς θα είναι η δική του κληρονομιά. Θα γίνει κρατική ιδεολογία σε μεγάλο μέρος του πλανήτη, αλλά και θα παραμείνει η σημαία ενός πλήθους από μαρξιστικές «ετεροδοξίες» έως τα μέρες μας. Συχνά οι απόψεις του θα σχηματοποιηθούν σε «συνταγές», παρότι ο ίδιος παραδεχόταν ότι τα κείμενα του ήταν γραμμένα πάντα από το βάρος συγκυριακών αναγκών και ότι κάποιες φορές «λύγιζε το ραβδί προς την άλλη κατεύθυνση», για να μπορέσει να διορθώσει μια «παρέκκλιση». Την ίδια στιγμή συγκυριακές πρακτικές του αναγορεύτηκαν σε κανόνες, από το μονοκομματικό κράτος έως την αντίληψη μιας «ατσαλένιας» ενότητας εντός των κομμάτων, παρότι ο ίδιος είχε στην πράξη μια αρκετά πιο δημοκρατική αντίληψη, πολύ μακρινή από τη γραφειοκρατική και καταναγκαστική εκδοχή «σοσιαλιστικής οικοδόμησης» που κυριάρχησε

Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά δεν αναιρούν ότι όχι μόνο στο σύντομο διάστημα ανάμεσα στην επανάσταση του 1917 και τον θάνατό του, αλλά και αργότερα ο Λένιν θα είναι για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη το πρόσωπο που συμπύκνωνε την ελπίδα ότι μπορεί να νικήσει μια επανάσταση.