Μέση Ανατολή: Ο νέος εμπορικός διάδρομος που «πάγωσε» ο πόλεμος στη Γάζα

«Στον πάγο» τέθηκε πριν καν ξεκινήσει ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη δημιουργία ενός νέου εμπορικού δρόμου μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, που θα διέσχιζε χώρες της Μέσης Ανατολής.

Πρόκειται για τον λεγόμενο Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, ένα πρότζεκτ που παρουσιάστηκε πέρσι από την Ουάσιγκτον και βασικούς της συμμάχους και που, όπως σημειώνει το Bloomberg, προβλέπει την κατασκευή νέων σιδηροδρομικών συνδέσεων σε ολόκληρη την αραβική χερσόνησο.

Ωστόσο ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς και η ένταση στην Ερυθρά Θάλασσα, καθώς και οι φόβοι και επέκταση της αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, έχουν θέσει το σχέδιο «στον πάγο».

Οι βλέψεις των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ είχαν ποντάρει πολλά στο σχέδιο που φαίνεται να ναυαγεί: Ήθελαν να αντιταχθούν στο γιγαντιαίο πρόγραμμα υποδομών «μία ζώνη, ένας δρόμος» της Κίνας, να οικοδομήσουν επιρροή στον λεγόμενο «Παγκόσμιο Νότο» και να επιταχύνουν την επιδιωκόμενη προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, που επίσης «πάγωσε» ο πόλεμος στη Γάζα.

Ειδικοί επισημαίνουν ότι ο εν λόγω σχεδιασμός είχε προκαλέσει νευρικότητα σε Ιράν, Κίνα, Ρωσία αλλά και Τουρκία, χαρακτηρίζοντας το γεγονός αυτό ως «καλύτερη απόδειξη της στρατηγικής σημασίας του».

Παρά τη γενικευμένη αστάθεια στην περιοχή από όπου θα διέρχετο ο νέος εμπορικός διάδρομος, οι ΗΠΑ επιχειρούν να κρατήσουν το έργο ζωντανό, έστω και ως υπόσχεση για το μέλλον. Είναι ενδεικτικό ότι, ερωτηθείς την Τρίτη για την πορεία του έργου, ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζον Κίρμπι ανέφερε ότι οι προσπάθειες να τεθούν τα θεμέλια «συνεχίζονται».

«Ενώ πρόκειται κυρίως για υποδομές που αναπτύσσονται γύρω από ένα σιδηροδρομικό σύστημα, θα υπάρχουν όλα τα είδη κόμβων logistics και υποστήριξης στην πορεία και θα προσφέρουν κάθε είδους ευκαιρίες για βελτίωση των υποδομών και απασχόληση», δήλωσε ο Κίρμπι. «Αυτή είναι μια διαδικασία που διαρκεί χρόνια».

Ωστόσο, σύμφωνα με το Bloomberg, άτομο με γνώση των σχεδιασμών είχε ξεκαθαρίσει νωρίτερα ότι η νέα έκρηξη βίας στη Μέση Ανατολή είχε αποσπάσει την προσοχή από τις συζητήσεις για τον νέο εμπορικό διάδρομο.

Ανταγωνισμός

Όπως υπογραμμίζει το οικονομικό πρακτορείο, στον αγώνα τους για παγκόσμια επιρροή, ΗΠΑ και Ευρώπη, από τη μία, ανταγωνίζονται με την Κίνα και δευτερευόντως τη Ρωσία, από την άλλη, για την υποστήριξη των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Στο σκληρό αυτό μπρα ντε φερ οι νέοι αναδυόμενοι πόλοι φαίνεται ότι, προς ώρας τουλάχιστον, επικρατούν: Πολλά κράτη αναδυόμενων οικονομικών παρέμειναν ουδέτερα μπροστά στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και απαίτησαν τον άνευ όρων τερματισμό της θηριώδους στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ στη Γάζα, αρνούμενα να ακολουθήσουν την αμερικανική γραμμή.

Εξάλλου, προσπαθώντας να απαντήσουν στην πίεση που δέχονται από το πρόγραμμα υποδομών της Κίνας, οι χώρες της G7 έχουν εμπλακεί σε αυτό που ορισμένοι αναλυτές χαρακτηρίζουν ως «μάχη των προσφορών», με προτεραιοποίηση των έργων υποδομής. Και μεταξύ των προωθούμενων έργων, ο σιδηροδρομικός διάδρομος της Μέσης Ανατολής ήταν ένα από τα πιο φιλόδοξα.

Η συμφωνία λίγο πριν την καταιγίδα

Η αποφασιστική συμφωνία για την προώθηση του νέου εμπορικού διαδρόμου είχε συναφθεί λίγες εβδομάδες πριν την έκρηξη του πολέμου στη Μέση Ανατολή. Είχε επικυρωθεί δε με μια τριμερή χειραψία μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι και του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε χαρακτηρίσει την συμφωνία ως μια «περιφερειακή επένδυση που αλλάζει το παιχνίδι».

Στο φόντο, μια ακόμα πιο σημαντική εξέλιξη θα δημιουργούσε το υπόστρωμα για να μπει στις ράγες το φιλόδοξο πρότζεκτ: Μία συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Το εξήγησε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, κατά τη συμμετοχή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός την προηγούμενη εβδομάδα: Στόχος των ΗΠΑ ήταν «να εργαστούν για μια συμφωνία – πακέτο που θα περιλάμβανε ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και βασικών αραβικών κρατών» καθώς και «έναν πολιτικό ορίζοντα» για τους Παλαιστίνιους. «Αυτός ήταν ο στόχος μας πριν από τις 7 Οκτωβρίου», είπε.

Στην πράξη βεβαίως, ενδεχόμενη ομαλοποίηση των σχέσεων των αραβικών κρατών με το Ισραήλ χωρίς να έχει προηγηθεί διευθέτηση του παλαιστινιακού, θα έθετε ταφόπλακα στην επιθυμία των Παλαιστινίων για ίδρυση ανεξάρτητου κράτους, που θα τους προστάτευε από την καταπάτηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων την οποία υφίστανται επί δεκαετίες σε Γάζα και Δυτική Όχθη. Ο κίνδυνος αυτός φαίνεται ότι δεν πέρασε απαρατήρητος από τους ηγέτες της παλαιστινιακής αντίστασης, και πιθανώς αποτέλεσε έναν από τους λόγους πίσω από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Διαδήλωση υπέρ της Παλαιστίνης στην Σαναά της Υεμένης, στις 13 Οκτωβρίου

Χάος

Το χάος που έχει επικρατήσει στη Μέση Ανατολή έχει παγώσει πλέον οριστικά τον νέο σιδηροδρομικό εμπορικό διάδρομο, ο οποίος διασχίζει χώρες που πλέον βρίσκονται «με το όπλο παρά πόδα» για το ενδεχόμενο εμπλοκής τους σε μια διευρυμένη περιφερειακή διένεξη. Η οργή στις κοινωνίες των αραβικών κρατών για τη σφαγή στη Γάζα (σε περισσότερους από 25.000 υπολογίζονται οι νεκροί, οι περισσότεροι εκ των οποίων άμαχοι και παιδιά) έχει αναγκάσει κυβερνήσεις όπως αυτή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να κινούνται προσεκτικά, για να μην εξαγριώσουν την εγχώρια κοινή γνώμη. Είναι ενδεικτικό ότι, όπως υπογραμμίζει το Bloomberg, η Σαουδική Αραβία πλέον αποκλείει οποιαδήποτε συμφωνία με το Ισραήλ εκτός εάν υπάρξει ξεκάθαρος σχεδιασμός για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Πάντως οι εμπλεκόμενες πλευρές δηλώνουν ότι παραμένουν δεσμευμένες στην προώθηση του έργου, εάν η ένταση στη Μέση Ανατολή υποχωρήσει. Το «στρατηγικό σκεπτικό παραμένει ακλόνητο, ακόμη πιο ισχυρό» υποστηρίζει ο Μοχάμεντ Σόλιμαν, διευθυντής του προγράμματος στρατηγικών τεχνολογιών και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον. «Οι συμμετέχουσες χώρες παραμένουν βαθιά αφοσιωμένες σε αυτό το όραμα».

Ο ίδιος ο Μπάιντεν εξακολουθεί να αναφέρεται στο πρότζεκτ, παρουσιάζοντάς το ως αντίβαρο στο πρόγραμμα «μία ζώνη, ένας δρόμος» του Πεκίνου. Η προετοιμασία για την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση του Νοεμβρίου μάλιστα οδηγεί τον νυν Αμερικανό πρόεδρο σε αναβάθμιση της ρητορικής του ενάντια στην Κίνα, με αποτέλεσμα να δίνεται ακόμα μεγαλύτερη έμφαση σε σχέδια όπως ο νέος εμπορικός διάδρομος.

Όμως το να κλείσει η «ψαλίδα» με την Κίνα όσον αφορά τις υποδομές και την πολιτική επιρροή σε χώρες του Τρίτου Κόσμου δεν θα είναι κάτι εύκολο για τη Δύση: Το, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, «πάγωμα» του σχεδίου για τον εμπορικό διάδρομο της Μέσης Ανατολής θυμίζει ότι οι φιλοδοξίες σκοντάφτουν συχνά στην σκληρή πραγματικότητα. Και, όπως θυμίζει η περίπτωση του παλαιστινιακού, στις εκκρεμότητες δεκαετιών που έρχονται στο προσκήνιο τόσο πιο επιθετικά όσο περισσότερο οι κυρίαρχοι «παίκτες» κάνουν πως δεν υπάρχουν.

Πηγή ΟΤ