Βιρτζίνια Γουλφ: Ένα πλάσμα τόσο γοητευτικό όσο και προβληματικό

Η ζωή της όμορφης και έξυπνης Βιρτζίνια Γουλφ σημαδεύτηκε από μια σειρά κρίσεις, νευρικές καταρρεύσεις και απόπειρες αυτοκτονίας. Γεννημένη το 1882, η Βιρτζίνια πέρασε την πρώτη φάση της ψυχασθένειάς της στην παιδική ηλικία. Ακολούθησαν κρίσεις το 1895, όταν πέθανε ξαφνικά η μητέρα της, το 1904, μετά το θάνατο του πατέρα της Λέσλυ Στέφεν, και στα 1913.

Αποπειράθηκε, εξάλλου, ν’ αυτοκτονήσει το 1904 και το 1913, και τελικά τα κατάφερε το 1941.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 20.9.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αν και ζούσε πάντοτε μέσα σε μια συνεχή και επικίνδυνη ένταση, υπήρχαν ωστόσο διαστήματα σχετικής ηρεμίας κατά τα οποία η Βιρτζίνια έλαμπε μέσα στον κύκλο των διανοούμενων φίλων της, ταξίδευε και έγραφε τα πασίγνωστα μυθιστορήματά της.

Αλλά τα δημιουργικά και ευτυχισμένα χρόνια της Βιρτζίνια θα ήταν αδύνατο να υπάρξουν χωρίς τις θυσίες και την αφοσίωση του άντρα της, Λέοναρντ Γουλφ. Αν και ο Λέοναρντ Γουλφ κατάφερε πολλά στη μακρόχρονη και γεμάτη εμπειρίες ζωή του, είχε ωστόσο σε αρκετό βαθμό εμπιστοσύνη στον εαυτό του, ώστε να θυσιάσει ένα μεγάλο μέρος από τις προσωπικές του φιλοδοξίες για χάρη της καριέρας της Βιρτζίνια, της οποίας το ταλέντο εκτιμούσε βαθύτατα.

Ωστόσο, η Βιρτζίνια ήταν ένα πλάσμα τόσο γοητευτικό όσο και προβληματικό. Σε ένα γράμμα, γραμμένο τον τελευταίο χρόνο της ζωής της και απευθυνόμενο στη φίλη της Έθελ Σμάιθ, η Βιρτζίνια περιέγραφε μια από τις πιο έντονα τραυματικές εμπειρίες της ζωής της, που της συνέβη το 1888, σε ηλικία έξι ετών, και που είχε σχέση με τον ετεροθαλή αδελφό της Τζωρτζ Ντάηγουωρθ: «Ακόμη τρέμω από ντροπή όταν θυμάμαι τον αδελφό μου να με έχει ανεβάσει σε ένα σκαμνί και να ψάχνει τα απόκρυφά μου μέρη».

Και στην περίπτωση αυτή δεν επρόκειτο για απλή παιδική σεξουαλική περιέργεια, αφού ο Τζωρτζ ήταν τότε πάνω από 20 χρονών.

Ο Τζωρτζ συνέχισε να συμπεριφέρεται ερωτικά προς τη Βιρτζίνια μέχρι το 1904, τη χρονιά που ο πατέρας της πέθανε από καρκίνο. Έτσι, οι πρώτες της εμπειρίες οι σχετικές με το σεξ συνδέθηκαν αναπόφευκτα με το θάνατο, την αηδία, την ντροπή και τον τρόμο.

Η ομορφιά και το πνεύμα της Βιρτζίνια γρήγορα συγκίνησαν πολλούς νεαρούς αριστοκράτες διανοούμενους, που της έκαναν προτάσεις γάμου, τις οποίες όμως η Βιρτζίνια αρνήθηκε. Μέχρι που ήρθε ο Λέοναρντ Γουλφ.

Ο Λέοναρντ Γουλφ, γιος ενός διακεκριμένου Εβραίου δικηγόρου, είχε γεννηθεί το 1880 και μπήκε στο Τρίνιτυ Κόλετζ το 1899 μαζί με τον αδελφό της Βιρτζίνια Τόμπυ Στέφεν και τον Κλάιβ Μπελ, που αργότερα, το 1907, παντρεύτηκε τη μεγαλύτερη αδελφή της Βιρτζίνια, Βανέσσα.

Ο Λέοναρντ ήταν ορθολογιστής, αποφασιστικός και εμφαντικά σταθερός και ανδροπρεπής.

Το Νοέμβριο του 1904, όταν η Βιρτζίνια συνερχόταν από την πρώτη της απόπειρα αυτοκτονίας, ο Λέοναρντ πήγε στην Κεϋλάνη. Εκεί έγινε διοικητής μιας επαρχίας.

Ζώντας επί εφτά χρόνια μόνος, σεξουαλικά εγκρατής και υπεύθυνος για όλα τα προβλήματα του τόπου, είχε αποκτήσει όλη την αποφασιστικότητα και τη σταθερότητα που χρειαζόταν η Βιρτζίνια από τον άνθρωπο που θα ’μενε κοντά της.

Ο Λέοναρντ γύρισε στην Αγγλία τον Ιούνιο του 1911. Τον ίδιο μήνα η Βιρτζίνια έγραφε στη Βανέσσα: «Δεν μπορώ να γράψω και όλοι οι διάβολοι είναι εναντίον μου. Να είσαι 29 χρονών, ανύπαντρη, αποτυχημένη, χωρίς παιδιά, χωρίς ψυχική ισορροπία, χωρίς να είσαι καν συγγραφέας. Όλες αυτές οι σκέψεις με βασανίζουν».

Ο Λέοναρντ ξαναείδε τη Βιρτζίνια τον Ιούλιο του 1911. Τους επόμενους έξι μήνες συναντιόνταν συχνά και τον Ιανουάριο του 1912 ο Λέοναρντ, βαθιά ερωτευμένος, της έκανε πρόταση γάμου.

Η επιμονή του και το πάθος του, που τον έκαναν να αφήσει την καριέρα του στην Κεϋλάνη για να παντρευτεί τη Βιρτζίνια, λειτούργησαν ευνοϊκά.

Αν και ασταθής, αβέβαιη και γεμάτη ιδεαλιστικές ιδέες για το γάμο, η Βιρτζίνια τελικά δέχτηκε την πρόταση του Λέοναρντ, πράγμα που ο βιογράφος της Κουέντιν Μπελ θεωρεί την «πιο σοφή απόφαση της ζωής της».

Ωστόσο, ο γάμος τους από σεξουαλική πλευρά δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν επιτυχημένος. Αν και ο Λέοναρντ είχε μεγάλο φυσικό πάθος για τη Βιρτζίνια, εκείνη παρέμεινε ψυχρή.

Αργότερα, όταν ο Λέοναρντ μπόρεσε να καταλάβει περισσότερο το πρόβλημα της γυναίκας του, ένιωσε το πόσο ήταν ευαίσθητη διανοητικά απέναντι στον κόσμο και συνειδητοποίησε ότι η τεκνοποιία, που συνεπαγόταν μεγάλες ευθύνες, ήταν κάτι που η Βιρτζίνια δεν θα μπορούσε να το αντέξει.

Από την άλλη πλευρά, ύστερα από την κρίση του 1913 οι γιατροί σύστησαν και στους δυο τους να μην αποκτήσουν παιδιά.

Η φυσική ψυχρότητα που αισθανόταν η Βιρτζίνια για το ανδρικό φύλο και που πήγαζε από την αρνητική σχέση που είχε με τον καταπιεστικό πατέρα της και τον ετεροθαλή αδελφό της, ήταν ίσως ο λόγος που την έστρεφε προς το γυναικείο φύλο.

Η σχέση της με την Κάθρην Μάνσφηλντ, αν και ήταν έντονα ανταγωνιστική, είχε εντούτοις μια λεσβιακή απόχρωση, ενώ η φιλία της με τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, που ήταν γνωστή λεσβία, βασιζόταν στο ερωτικό πάθος που ένιωθε η Βίτα γι’ αυτήν.

Η Κάθρην Μάνσφηλντ, επίσης συγγραφέας και γυναίκα, που η ζωή της είχε έντονα τραγικό χαρακτήρα, ζήλευε τον ευτυχισμένο γάμο της Βιρτζίνια.

Από τη μεριά της, πάλι, η Βιρτζίνια ζήλευε τη γεμάτη αυτοπεποίθηση, μποέμικη και γεμάτη περιπέτειες ζωή της Μάνσφηλντ.

Η Βιρτζίνια γνώρισε τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ μετά το θάνατο της Κάθρην Μάνσφηλντ και συνδέθηκε μαζί της στα τέλη της δεκαετίας του ’20.

Αν και η Βίτα ήταν παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών, είχε ομοφυλοφιλικές τάσεις.

Ήταν κι αυτή έξυπνη και προικισμένη, και επιπλέον ένιωθε έντονο φυσικό πάθος για τη Βιρτζίνια.

Ωστόσο, αν και, όπως έγραφε η Βίτα με ειλικρίνεια στον άντρα της, πλάγιασε δυο φορές με τη Βιρτζίνια, η σεξουαλική τους επαφή δεν ήταν καλή.

Αν και ο Λέοναρντ ποτέ δεν αισθάνθηκε λύπη για τον εαυτό του και δεν παραπονέθηκε σε κανέναν, είχε ωστόσο πολύ σοβαρότερα προβλήματα από τη σεξουαλική ψυχρότητα της Βιρτζίνια και τις λεσβιακές της τάσεις.

Και αυτό, γιατί είχε με τη θέλησή του αναλάβει τη φροντίδα μιας γυναίκας που απειλούνταν συνεχώς από την παραφροσύνη και την αυτοκτονία.

Συχνά ήταν υποχρεωμένος να παραμελεί τη δική του δουλειά ως δημοσιογράφος, εκδότης, συγγραφέας και πολιτικός, για να προστατεύει την υγεία της Βιρτζίνια και να τη συγκρατεί στις κρίσεις της μελαγχολίας της.

Αν και η Βιρτζίνια συχνά ενοχλούνταν από το γεγονός ότι κάποιος τη φρόντιζε συνεχώς, ένιωθε ωστόσο από την άλλη μεριά ότι ο Λέοναρντ ήταν ανώτερός της σε πολλά πράγματα και έπρεπε να τον υπακούει.

Ήταν δε απόλυτα εξαρτημένη από την κρίση του Λέοναρντ για τη δουλειά της.

Παρ’ όλα αυτά, η παραφροσύνη απειλούσε συνεχώς τη Βιρτζίνια και ένα από τα τρομερότερα πράγματα που της συνέβαιναν ήταν ότι ταυτόχρονα ήταν αρκετά υγιής ώστε να καταλαβαίνει την κρίση που πλησίαζε.

Οι κρίσεις άρχιζαν με αυτό που η ίδια αποκαλούσε «τρόμο του σκοτεινού ντουλαπιού της αρρώστιας». Είχε πονοκεφάλους, αδυναμία συγκέντρωσης, ταχυκαρδίες, πόνους στην πλάτη, νευρική υπερένταση, εξάντληση και αϋπνίες.

Περνούσε δύο φάσεις: μια μανιακή, κατά την οποία μιλούσε αδιάκοπα, άκουγε φωνές και δεν αναγνώριζε κανέναν, και μια καταθλιπτική, κατά την οποία έπεφτε σε βαθιά μελαγχολία.

Περιγράφοντας μια τέτοια φάση ο Λέοναρντ γράφει: «Βρισκόταν βυθισμένη σε βαθιά κατάθλιψη και απελπισία. Δε μιλούσε σχεδόν καθόλου, δεν έτρωγε, αρνιόταν να παραδεχτεί ότι ήταν άρρωστη και έλεγε ότι για την κατάστασή της έφταιγε η ίδια».

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης πίστευε ότι η τροφή είναι κάτι το αηδιαστικό, επειδή αποβαλλόταν με αηδιαστικό τρόπο.

Έτσι, το κάθε γεύμα της διαρκούσε περίπου δύο ώρες, που ο Λέοναρντ την παράστεκε βοηθώντας την να φέρει το πηρούνι μέχρι το στόμα της, πράγμα που της ήταν αδύνατο να κάνει.

Αν και τόσο σταθερός και υπομονετικός, ο Λέοναρντ πέρασε κι αυτός μια νευρική κρίση το Μάρτιο του 1914, υποχωρώντας κάτω από το βάρος μιας τέτοιας πίεσης.

Αλλά, παρά την αφοσίωση και τη φροντίδα του, δεν μπόρεσε να σώσει τη Βιρτζίνια από την αυτοκτονία.

Στις 28 Μαρτίου του 1941 η Βιρτζίνια αυτοκτόνησε.

Ρίχτηκε σε ένα ποτάμι, αφήνοντας πίσω της ένα γράμμα, με το οποίο έλεγε στον Λέοναρντ ότι δεν άντεχε στο μαρτύριο μιας νέας κρίσης, που αισθανόταν ότι έρχεται.

*Άρθρο για τη διάσημη αγγλίδα συγγραφέα Βιρτζίνια Γουλφ, που είχε δημοσιευτεί στο τεύχος του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει στις 20 Σεπτεμβρίου 1979.

Εξαίρετη μυθιστοριογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος, η Βιρτζίνια Γουλφ (Virginia Woolf) συγκαταλέγεται στη χορεία των σημαντικότερων πεζογράφων του α’ μισού του περασμένου αιώνα.

Η Βιρτζίνια Γουλφ γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1882 και απεβίωσε στις 28 Μαρτίου 1941.