Όμηρος Πουλάκης: «Δεν έχω χώρο για να πονέσω»

Είστε στις πρόβες για τον «Πλατόνοφ» του Αντόν Τσέχοφ με τη σκηνοθετική υπογραφή του κορυφαίου Αντόλφ Σαπίρο. Τι σας απασχόλησε περισσότερο διερευνώντας τον ρόλο σας;

Υποδύομαι τον Σεργκέι Βοϊνίτσεφ.

Είναι γιος ενός νεκρού στρατηγού και ζει σε μια έπαυλη η οποία έχει χρέη.

Είναι φρεσκοπαντρεμένος και πολύ ερωτευμένος. Αυτό είναι ένα σημείο που ανιχνεύω.

Γιατί σας απασχολεί αυτό το «πολύ ερωτευμένος»; Τι σας δυσκολεύει στο να το προσεγγίσετε;

Το ζήτημα του έρωτα όλους μάς ταράσσει, μας διεγείρει. Στη συγκεκριμένη εποχή που καλούμαι να διερευνήσω και αυτή την περιοχή, έχει αυτή την επίδραση σε μένα.

Ο έρωτας είναι ένα κομβικό σημείο για τη ζωή μου, όπως νομίζω για τους περισσότερους ανθρώπους – είτε διανύω περίοδο που αφήνομαι σ’ αυτόν, είτε περίοδο που φυλάγομαι.

Εδώ και αρκετό καιρό είμαι σε περίοδο που φυλάγομαι.

Γιατί;

Προφανώς λόγω τραυμάτων.

Και αυτό που λέω – χωρίς κατ’ ανάγκη να συμφωνώ με τον εαυτό μου – είναι ότι δεν μου αρέσει να πονάω. Με το ρήμα, και μεταβατικό και αμετάβατο.

Σε ό,τι αφορά τα προσωπικά μου βιώματα, θα έλεγα πως υπάρχει ένα ισοζύγιο ηδονής και οδύνης. Αναφέρομαι σε ερωτικές ιστορίες.

Οταν όμως η οδύνη αρχίζει να παίρνει το πάνω χέρι, εγώ δυσκολεύομαι ν’ ακολουθήσω.

Βρίσκεστε δηλαδή στο σημείο που φυλάγεστε, όπως μου είπατε, από τον έρωτα;

Ναι, γιατί δεν έχω καθόλου χώρο για να πονέσω.

Είμαι στη φάση που δεν αντέχω ούτε τη σταγόνα της οδύνης που εκ προοιμίου εμπεριέχει ο έρωτας.

Ποια είναι η πιο τραυματική σας εμπειρία;

Θα αδικούσα τόσες αν ξεχώριζα μία. Ολοι έχουμε ακούσει κάποια στιγμή από ζευγάρια τη φράση «για πες τους αυτό που μου έλεγες».

Πολύ συχνά δηλαδή ζητάνε, έστω και ετεροχρονισμένα, την παρουσία κάποιου τρίτου για ν’ αξιολογήσει τα επιχειρήματα που παρουσίασαν σε μια συζήτηση.

Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι «δεν ορρωδούν προ ουδενός» και, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, γλιστρούν σε συμπεριφορές που έχουν κακοποιητική χροιά – συναισθηματική ή λεκτική.

Η μνήμη του έρωτα είναι ανάμνηση, η μνήμη του τραύματος είναι τραύμα.

Οταν θυμάμαι τις στιγμές που ερωτεύτηκα, δεν νιώθω ερωτευμένος.

Οταν θυμάμαι τις στιγμές που πόνεσα από έρωτα, πονάω.

Και αυτή την εποχή επικρατεί περισσότερο για εσάς το τραύμα.

Ξεκάθαρα. Ο Μπαντιού (σ.σ.: Αλέν Μπαντιού, γάλλος φιλόσοφος) είπε πως «ο έρωτας είναι η σκηνή των δύο».

Οποιαδήποτε πράξη, είτε εκπορεύεται από εμένα είτε προς εμένα, που χαρακτηρίζεται από εγωισμό με διάθεση πρόκλησης πόνου και βλάβης με διαλύει.

Πώς διαχειρίζεστε τέτοιες καταστάσεις;

Θα χρησιμοποιήσω τα τρία «f»: fight, flight, freeze (σ.σ.: μάχη, φυγή, πάγωμα για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης).

Εγώ είμαι στο freeze. Παγώνω απέναντι στον κίνδυνο, στον πόνο. Αυτή είναι η τάση μου.

Αρα τα τραύματα του έρωτα είναι τα πιο ισχυρά σε ό,τι έχετε βιώσει μέχρι σήμερα;

Ευτυχώς ναι. Τι είναι άλλωστε μπροστά στον πόλεμο, στην πείνα, στον ξεριζωμό;

Μπορεί να μην έχω ζήσει εγώ, η οικογένειά μου ή οι φίλοι μου αυτές τις σκληρές καταστάσεις στις οποίες αναφέρομαι, όμως όλ’ αυτά είναι δίπλα μας.

Ολα αυτά που συμβαίνουν.

Θεωρείτε ότι είναι πολυτέλεια το τραύμα του έρωτα;

Οχι, δεν εκμηδενίζω την ανθρώπινη ιστορία. Δεν πιστεύω ότι τα προσωπικά βιώματα είναι μια σταγόνα ασημαντότητας σε έναν ωκεανό αξίας.

Θα τοποθετούσατε στα τραυματικά βιώματά σας τον χωρισμό των γονιών σας;

Το βέβαιο είναι ότι μ’ έχει επηρεάσει, μ’ έχει μορφοποιήσει.

Με ποιο τρόπο;

Εχω την εντύπωση ότι αύξησε την τάση μου για freeze (πάγωμα) όταν κάτι έπρεπε να τελειώσει και δεν το τελείωσα. Αναφέρομαι στις ερωτικές σχέσεις.

Ο χωρισμός των γονιών μου δρομολόγησε τη δική μου συναισθηματική αντίδραση απέναντι σε αυτά που βίωνα.

Σε κάποιο βαθμό δηλαδή – και όχι ασήμαντο – μ’ εμπόδιζε από το να χωρίσω, ακόμη και όταν είχα όλα όσα υπήρχαν ως δεδομένα για να πάρω την απόφαση.

Παράλληλα μ’ εμποδίζει ν’ «ανοίγομαι» σε μια ερωτική ιστορία διότι πάντα ο χωρισμός ξέρω ότι είναι το πιθανότερο σενάριο.

Δεν ζείτε έναν έρωτα γιατί υπάρχει το τέλος;

Είναι ένας φαύλος κύκλος στον οποίο συχνά πέφτω μέσα και ένα ζήτημα που αντιμετωπίζω στην ψυχοθεραπεία.

Πότε ξεκινήσατε;

Τον Δεκέμβριο του 2008. Αφορμή – όχι ασήμαντη βεβαίως αλλά λειτούργησε ως πυροκροτητής – ήταν η απώλεια του Κωνσταντίνου Παπαχρόνη.

Παίζαμε μαζί στο «Ξύπνημα της άνοιξης». Με συγκλόνισε η απώλειά του.

Τότε μόλις είχα αποφοιτήσει τέσσερα χρόνια από τη σχολή, βίωνα τη χαρά του επαγγέλματος. Δεν είχα έρθει αντιμέτωπος με δυσκολίες κοινωνικές, υπαρξιακές, πολιτικές, καλλιτεχνικές, τις ουσιώδεις, τις ανούσιες. Περνούσα υπέροχα.

Εκείνη τη στιγμή εισχώρησε ο θάνατος σε αυτόν τον τόπο όπου θεωρούσα ότι τίποτα δεν μπορούσε να με βλάψει, με έναν αδιανόητο τρόπο.

Στον θίασο τότε κάποιοι ήμασταν συμφοιτητές, κάποιοι κάναμε πολλή παρέα, κάποιοι είχαμε ερωτικές σχέσεις.

Οπότε δοκιμάστηκαν οι ισορροπίες ανάμεσά σας.

Ακριβώς. Επίσης τότε λόγω ηλικίας δεν ήμασταν υπαρξιακά εξοπλισμένοι να το αντιμετωπίσουμε. Ετσι ακαριαία οδηγήθηκα στην ψυχοθεραπεία.

Αν και την ανάγκη αυτή την είχα από την εφηβεία μου χωρίς να γνωρίζω τον ακριβή λόγο. Μπορεί, από μια επιφανειακή πλευρά, να πίστευα ότι είμαι περίεργος και μου αξίζει να ψυχοθεραπευθώ.

Ο θάνατος του Κωνσταντίνου επιτάχυνε τη διαδικασία. Είπα στον εαυτό μου «τώρα πρέπει να πας».

Τέσσερις μέρες πριν φύγει ο Κωνσταντίνος είχε δολοφονηθεί ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος.

Ετσι ξεκίνησα και ύστερα από 10 χρόνια άλλαξα ψυχοθεραπευτή.

Και συνεχίζετε ακόμα. Ποιο είναι το σημείο μηδέν που βρεθήκατε μετά την ψυχοθεραπεία;

Σε ακούω να το λες και χαμηλώνει η φωνή σου. Είδες; Είναι ακόμη ταμπού – λιγότερο βέβαια από παλιά.

Το να σπάσει αυτή η προκατάληψη θα αποτελέσει μεγάλο πνευματικό κέρδος. Αλλά για ν’ απαντήσω σε αυτό που με ρώτησες θα πρέπει να πω ότι δεν ήταν μόνο ένα. Θα ξεχωρίσω όμως κάποιο.

Θυμάμαι μια στιγμή κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, ενώ είχα αρχίσει να περιγράφω αυτά που ήθελα, στη ροή του λόγου μου λέω «οπότε λοιπόν αυτό σημαίνει… κ.λπ.».

Εκείνη την ώρα ένιωσα να με σκίζει μέσα μου μια συνείδηση – αν μπορώ να το χαρακτηρίσω έτσι.

Σηκώνω τα μάτια μου, κοιτάζω το πρόσωπο του θεραπευτή να μου γνέφει καταφατικά. Ηταν η πρώτη φορά που είδα τόσο γαλήνιο το βλέμμα του.

Ηταν σαν να καταφάσκει σε εκείνο που ακόμη δεν είχα καταφέρει να πω. Αρχισαν να τρέχουν τα μάτια μου δάκρυα. Βγήκα έξω, κοιτούσα γύρω μου και ήταν όλα διαφορετικά.

Ποια ήταν η μεγάλη συνειδητοποίηση στην οποία φτάσατε;

Οτι σε αυτό το πράγμα που λέγεται ζωή και που είναι απείρως μεγαλύτερο απ’ οτιδήποτε, συμμετέχω κι εγώ.

Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι έχω το δικό μου μερίδιο ευθύνης, τη δική μου δυνατότητα αλλαγής κ.ά.

Το βέβαιο είναι ότι συμμετέχω κι εγώ! Επίσης η αποδοχή «πως ό,τι αξίζει πονάει και είναι δύσκολο» με βοήθησε και πάντα με βοηθάει να διανύω τα δύσβατα μονοπάτια της ζωής μου.

Επίσης οι άνθρωποι και τα βιβλία, δηλαδή πάλι οι άνθρωποι.

Ποιος επέδρασε καταλυτικά;

Για τη σωτηρία μου; Δεν νομίζω ότι έχω βιώσει τη σωτηρία.

Πώς θα θέλατε, ιδανικά, να εξελιχθούν τα πράγματα για εσάς;

Κατ’ αρχάς, έχω καταλήξει να είμαι ιδιαιτέρως ολιγαρκής.

Αλλά θα πω κάτι ακόμη που ίσως ακουστεί υπερβολικό, ενώ κατά την άποψή μου θα έπρεπε να είναι εδραιωμένο.

Θα ήθελα να ασκώ την τέχνη της υποκριτικής και του θεάτρου και να μπορώ να βιοπορίζομαι.

Ετσι μόνο αναδύεται η δυνατότητα της μεθοδολογίας, της ουσίας, της έμπνευσης, σε καλλιτεχνική και πνευματική διάσταση.

Επίσης θα ήθελα να μου μένει χρόνος για να μπορώ να συναναστρέφομαι και ανθρώπους που βρίσκονται εκτός αυτού του πλαισίου.

Αν έπρεπε να δώσετε έναν τίτλο στη μέχρι τώρα ζωή σας, ποιος θα ήταν αυτός;

Αν και είμαι οπαδός των «όχι» και τα στηρίζω, θα έλεγα «ευτυχώς ναι, άλλωστε γιατί όχι;».

Σας κόστισε κάποιο «όχι»;

Ολα. Αλλωστε δεν υπάρχει λόγος να τα απαριθμήσω.

Είπα «όχι», για παράδειγμα, σε συνεργασίες όπου ήταν αυτονόητο το «ναι». Ομως δεν μετάνιωσα.

Εξάλλου και τα «όχι» και τα «ναι» που λέμε έχουν κόστος.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»