Μπορούν οι δικαστές στη Χάγη να σταματήσουν τα Ισραηλινά τανκς;

«Χάγη και κουραφέξαλα», ήταν το πρώτο σχόλιο μιας από τις πιο ακραίες προσωπικότητες στο Ισραήλ, του ακροδεξιού υπουργού Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ στο άκουσμα της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου εις βάρος του Ισραήλ. Άραγε, ο χλευασμός αυτός επιβεβαιώνεται από αυτό που θα ακολουθήσει;

Υπενθυμίζεται ότι το Δικαστήριο της Χάγης, διέταξε σήμερα το Ισραήλ να αποτρέψει ενέργειες γενοκτονίας σε βάρος των Παλαιστινίων και να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει τους αμάχους στη Γάζα.

Στο άκουσμα της ανακοίνωσης, η Νότια Αφρική που ξεκίνησε την διαδικασία, πανηγύρισε, ενώ το Ισραήλ δεν έκρυψε τη δυσαρέσκειά του. Ο Gilad Erdan έκανε μια ανάρτηση στο X ότι «Ο ΟΗΕ δεν χρησιμοποιείται μόνο ως όπλο για να απονομιμοποιήσει την ύπαρξή μας, αλλά και για να μας εξαφανίσουν σωματικά».

Στη παλαιστινιακή πλευρά, η Χαμάς είδε τη θετική πλευρά της απόφασης, την οποία θεωρεί μια σημαντική εξέλιξη που συμβάλλει στην απομόνωση του Ισραήλ και εκθέτει τα εγκλήματά του στη Γάζα, δήλωσε στο Reuters υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Χαμάς, ο Σάμι Αμπού Ζούχρι.

Πέραν όμως των αντιδράσεων των πρωταγωνιστών, σημειώνεται ότι η ιδανική ετυμηγορία για τη Νότια Αφρική –και όχι μόνο- θα ήταν η παύση του πυρός. Παρά το γεγονός ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης χορήγησε «προσωρινά μέτρα», αρνήθηκε να διατάξει κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, το πιο αυστηρό μέτρο που ζήτησε η Νότια Αφρική.

«Η θέση του Ισραήλ σίγουρα δεν είναι καλύτερη, αλλά οι χειρότερες ανησυχίες σχετικά με την πιθανή θέση του δικαστηρίου δεν επιβεβαιώθηκαν»

Άραγε θα ήταν εφικτή; Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου θα έχουν κάποιο αντίκτυπο στον ασυγκράτητο στρατό του Ισραήλ;

Στην πραγματικότητα, η αμφίσημη απόφαση του δικαστηρίου αφήνει περιθώρια για παράπονα και στις δύο πλευρές, σύμφωνα με τον Eliav Lieblich, καθηγητή διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.

«Το Ισραήλ πιθανότατα θα επέκρινε αυτήν την απόφαση επειδή δεν ασχολήθηκε αρκετά με τις προσπάθειές του να ενσωματώσει τη ζημιά στη Γάζα ως μέρος μιας έντονης ένοπλης σύγκρουσης με τη Χαμάς», είπε, «Ενώ η Νότια Αφρική μπορεί να μην είναι ικανοποιημένη με το γεγονός ότι, Στο τέλος της ημέρας, το δικαστήριο δεν έδωσε το πιο εκτεταμένο μέτρο που ζήτησε — την άμεση κατάπαυση του πυρός».

Έπρεπε να το περιμένουμε

Πέραν όμως το παραπόμων των πρωταγωνιστών, η δικαστική αυτή η απόφαση φαίνεται να επιβεβαιώνει τις προβλέψεις πολλών νομικών επιστημόμων και ειδικών.

Ο Τόμας Μακμάνους, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Queen Mary στο Λονδίνο, είπε στο Al Jazeera ότι δεν εξεπλάγη που το δικαστήριο δεν ζήτησε κατάπαυση του πυρός επειδή, κατά κάποιο τρόπο, θα «καθιστούσε το Ισραήλ ανυπεράσπιστο έναντι μιας επίθεσης, και αυτό δεν είναι πραγματικά μέσα στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου στην παρούσα υπόθεση».

«Αλλά αυτό που ζητούν… ήταν να σταματήσει η δολοφονία», είπε.

«Ίσως όχι πλήρης παύση των εχθροπραξιών, και ίσως τώρα το Ισραήλ μπορεί να εκτελεί πολύ στοχευμένες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, αλλά δεν μπορεί να συνεχίσει την επίθεση στη Γάζα όπως είδαμε τις τελευταίες εκατό ή περισσότερες ημέρες», πρόσθεσε.

Βέβαια, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου επέκρινε την απόφαση και επανέλαβε ότι το Ισραήλ έχει «εγγενές δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του» και ότι η «κακή προσπάθεια» να αρνηθεί αυτό το δικαίωμα ήταν «κατάφωρη διάκριση κατά του εβραϊκού κράτους».

Άλλο Μιανμάρ, άλλο Ρωσία και άλλο Ισραήλ

Πάντως, το δίχως άλλο, ενώ οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου είναι οριστικές και δεν επιδέχονται άσκησης έφεσης, το δικαστήριο δεν μπορεί επίσης να επιβάλει τα μέτρα. «Δεν νομίζω ότι κανείς περίμενε ότι θα διατάξουν κατάπαυση του πυρός», είπε στους New York Times, η, καθηγήτρια στο University College του Λονδίνου, ειδική στα μαζικά εγκλήματα και στα ανθρώπινα δικαιώματα Κέιτ Κρόνιν-Φούρμαν

«Έμειναν πολύ στενά σε αυτό που έκαναν στη διαταγή για τα προσωρινά μέτρα στην Γκάμπια εναντίον της Μιανμάρ», είπε, αναφερόμενη σε μια άλλη υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιον του δικαστηρίου, στην οποία η Γκάμπια κατηγόρησε τη Μιανμάρ για γενοκτονία κατά της μειονότητάς των Ροχίνγκια.

Μια διαφορά μεταξύ της σημερινής ετυμηγορίας και εκείνης στην υπόθεση της Μιανμάρ ήταν ότι τώρα το Διεθνές Δικαστήριο διέταξε το Ισραήλ να επιτρέψει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και βασικών υπηρεσιών στη Γάζα, κάτι το οποίο δεν ζητήθηκε από τη Μιανμάρ.

Ωστόσο, σημείωσε η Φούρμαν, η φύση της σύγκρουσης της Μιανμάρ ήταν διαφορετική στο στάδιο που την εξέτασε το δικαστήριο, επειδή οι περισσότεροι Ροχίνγκια είχαν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα.

Ο βρετανός νομικός Malcolm Shaw ακούει την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου τα έκτακτα μέτρα κατά του Ισραήλ μετά τις κατηγορίες της Νότιας Αφρικής ότι η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στη Γάζα αποτελεί γενοκτονία υπό την ηγεσία του κράτους, Χάγη, Ολλανδία, 26 Ιανουαρίου, 2024. (REUTERS)

Στη περίπτωση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το δικαστήριο είχε διατάξει άμεση κατάπαυση του πυρός το 2022, αφού η Ουκρανία άσκησε αγωγή κατά της Ρωσίας στο πλαίσιο της Σύμβασης του ΟΗΕ για τη Γενοκτονία. Στη περίπτωση του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, όμως σύμφωνα με κάποιους νομικούς, η περίπτωση είναι πολύ διαφορετική.

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα κράτη επιτρέπεται να χρησιμοποιούν βία για αυτοάμυνα μετά από επίθεση όπως αυτή που υπέστη το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Έτσι, το να διέτασσε η Χάγη το Ισραήλ να σταματήσει έναν αμυντικό πόλεμο θα ήταν ένα τεράστιο βήμα, πολύ πιο σημαντικό από εκείνο στην περίπτωση της Ρωσίας.

Όπως αναφέρει η Washington Post, μπορεί οι αποφάσεις του Δικαστηρίου να είναι νομικά δεσμευτικές, αλλά είναι δύσκολο να εκτελεστούν. Παρ’ όλα αυτά, οι προσωρινές εντολές του Δικαστηρίου θα διαμορφώσουν μια παγκόσμια συζήτηση για τη σύγκρουση. «Αυτό είναι σίγουρα μια «νίκη» για τη Νότια Αφρική, αν και δεν θα υπάρξει τεράστια άμεση αλλαγή στο έδαφος, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιοι θα επικρίνουν το δικαστήριο επειδή δεν προχώρησε αρκετά μακριά», δήλωσε η Juliette McIntyre, λέκτορας νομικής στο Πανεπιστήμιο. της Νότιας Αυστραλίας.

Όπως είπε η ίδια, το δικαστήριο επικαλέστηκε δηλώσεις Ισραηλινών αξιωματούχων και διέταξε το Ισραήλ να υποβάλει έκθεση σε ένα μήνα. Αυτό, είπε, θα ασκήσει πίεση στο Ισραήλ.

Πόσο άσχημα την έχει το Ισραήλ;

Ο καθηγητής νομικής στο Ono Academic College του Ισραήλ Αμιχάι Κόχεν, σημείωσε ότι αυτό που φοβόταν περισσότερο το Ισραήλ -μια έκκληση για κατάπαυση του πυρός- δεν υλοποιήθηκε. «Συνολικά, η θέση του Ισραήλ σίγουρα δεν είναι καλύτερη, αλλά οι χειρότερες ανησυχίες σχετικά με την πιθανή θέση του δικαστηρίου δεν επιβεβαιώθηκαν», κατέληξε.

Βέβαια, ο διευθυντής του προγράμματος σπουδών γενοκτονίας στο Πανεπιστήμιο Γέηλ David J. Simon δίνει μια θετική εικόνα της θέσης του  Ισραήλ. «Νομίζω ότι είναι αξιοσημείωτο ότι το δικαστήριο δεν ζήτησε άμεση κατάπαυση του πυρός, κάτι που επιδίωκε η Νότια Αφρική», δήλωσε στο NBCnews. «Εμμέσως, το δικαστήριο αναγνώρισε την επίκληση του Ισραήλ στο δικαίωμά του στην αυτοάμυνα».

Πάντως, η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ Φρανσέσκα Αλμπανέζε, μιλώντας στο Al Jazeera, με μια πιο αισιόδοξη διάθεση, είπε ότι η σημερινή απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου θα καταστήσει πιο δύσκολο για τους φίλους του Ισραήλ στη διεθνή κοινότητα να συνεχίσουν να το υπερασπίζονται.

Ενώ παραδέχτηκε ότι οι ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει συχνά το δικαίωμα αρνησικυρίας τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να «αποτρέψουν βασικά μέτρα δικαιοσύνης», πιστεύει ότι «θα είναι διαφορετικά για τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν ξεκάθαρη στάση ως προς το σεβασμό του διεθνούς δικαίου».

«Περιμένω αλλαγές, αλλά φυσικά, όσοι δραστηριοποιούνται στην κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να παραμείνουν σε εγρήγορση και να συνεχίσουν τις ενέργειές τους για να ασκήσουν πίεση στις κυβερνήσεις τους» για να κάνουν περισσότερα για να τερματιστεί η σφαγή του Ισραήλ στη Γάζα, είπε. «Αυτό είναι ένα παγκόσμιο τεστ για τη διεθνή δικαιοσύνη», πρόσθεσε.

Το στοίχημα να μην επιβεβαιωθεί το «Χάγη και κουραφέξαλα» πάντως φαίνεται πολύ δύσκολο.