Το σύνδρομο της «Μασάντα» των Ισραηλινών – Ο κίνδυνος να καταστραφεί το κράτος τους

Μόλις εισήλθαν οι αντίπαλοι στρατιώτες στο οχυρό, βρήκαν ένα απίστευτο θέαμα. Μια τεράστια «μοκέτα» από 960 άνδρες και γυναικόπαιδα νεκρά. Λίγο πριν, οι άνδρες είχα αποφασίσει να κόψουν τους λαιμούς των συζύγων και των παιδιών τους και στη συνέχεια να αυτοκτονήσουν. Ο φόβοι -σχετικής- επανάληψης ενός τέτοιου αυτοκαταστροφικού γεγονός είναι ξεκάθαροι για το… Ισραήλ και υπάρχουν σοβαροί λόγοι.

Σχεδόν 2000 χρόνια πριν, στη Μασάντα, ένα αρχαίο οχυρό στη Νότια Περιοχή του Ισραήλ, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, είχαν καταφύγει Εβραίοι με τις οικογένειές τους, υπό την ηγεσία του Ζηλωτή Ελαζά Μπεν Γιάιρ, στο τέλος του Πρώτου Ιουδαϊκού Πολέμου. Όταν πολιορκήθηκε από τον πιο σύγχρονο στρατό της εποχής, τον ρωμαϊκό, οι Εβραίοι αρνήθηκαν να διαπραγματευτούν προτιμώντας να σφάξουν τα παιδιά τους, σύμφωνα με τον εβραίο ιστορικό Ιώσηπο Φλάβιο..

Μόνο επτά άνθρωποι αρνήθηκαν να υποταχτούν στη μανία του Μπεν Γιάιρ καταφέρνοντας να διαφύγουν, από τους συμπατριώτες τους. Στις μαρτυρίες τους ανέφεραν ότι κατά τη πολιορκία ο Μπεν Γιάιρ «διέκοψε τη [συζήτηση στην οποία είχαν εκφράσει τη διαφωνία τους στην αυτοκτονία] και έσπευσε να προχωρήσει στην εκτέλεση του «έργου», γεμάτος από μια ακατανίκητη θέρμη του μυαλού, και κινήθηκε με μια δαιμονική μανία».

Παρά τη διαφωνία, ο Μπεν Γιάιρ δεν «θα σκεφτόταν να φύγει» ούτε θα «επέτρεπε σε κανέναν άλλο να το κάνει».

Ειδικοί εκτιμούν ότι υπάρχει διέξοδος από το «σύμπλεγμα Μασάντα», χωρίς να περιορίζεται η επείγουσα και νόμιμη κριτική στην στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ

Στις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις η Μασάντα έχει ενταχτεί στο DNΑ των στρατευμάτων, γιορτάζοντας το γεγονός, ως μια ηρωϊκή πράξη, η οποία πράγματι ήταν μια πράξη σίγουρα αντίδρασης στη δουλεία.

Ωστόσο, η ανησυχία δεν έχει να κάνει με το γεγονός ότι ένας λαός γιορτάζει την θυσία προγόνων του για την ελευθερία. Αυτό εξάλλου συνέβη και σε ένδοξες περιπτώσεις στην ελληνική ιστορία, βλέπε, Κούγκι 1803, ανατίναξη από Χρήστο Καψάλη στη πολιορκία του Μεσολογγίου κτλ.

Υπάρχει μια άλλη έννοια του μύθου της Μασάντα: ο συμβιβασμός είναι απαράδεκτος. Ο ερευνητής στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Χάρι Σ. Τρούμαν για την Προώθηση της Ειρήνης στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και υπ. Διδ. Στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο Τζέιμι Λεβίν αναφέρει πως η Μασάντα ήταν ένα ιστορικό αδιέξοδο για τους Ζηλωτές, αλλά όχι για το Ζηλωτισμό, που παραμένει ζωντανός στο Ισραήλ σήμερα.

Με ανάλυσή του στην Jerusalem Post ο Λεβίν είναι πεπεισμένος ότι οι σκληροπυρηνικές πολιτικές του Νετανιάχου υπονομεύουν την ευημερία του κράτους και των πολιτών του, όπως έκαναν οι ενέργειες του Ελαζάρ μπεν Γιαίρ στη Μασάντα.

Το σύνδρομο στον Ισραηλινό λαό

Το σύνδρομο αυτό εντοπίζεται τόσο στους ηγέτες που κάθονται σήμερα στο Τελ Αβίβ, όσο και στον ισραηλινό –και εβραϊκό εν πολλοίς- λαό. «Ο ισραηλινός λαός φαντάζεται ότι είναι ένας πολιορκημένος λαός που αντιμετωπίζει το θάνατο, χωρίς άλλη επιλογή από την αντίσταση ακόμη και μέχρι το σημείο της αυτοκτονίας» αναφέρει στο Foreing Policy ο λέκτορας Πολιτικών Επιστιμών στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, Σιμόν Φράνκελ Πράτ.

«Εάν οι ξένοι επικριτές των ισραηλινών δεινών πιστεύουν ότι το Ισραήλ είναι ένοχο για κάθε υποτιθέμενη αδικοπραγία, αποξενώνουν τους πάντες στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που, κατά τα άλλα βλέπουν με καλό μάτι τις εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση» λέει.

Κατά τον Πρατ το Ισραήλ φαίνεται να εντάσσεται στις θεωρίες των μελετητών Jennifer Mitzen και Brent Steele ότι η «αυτά-ασφάλεια» απαιτεί να παραμένει κανείς πιστός στην κοσμοθεωρία κάποιου, ακόμη και όταν αυτό περιλαμβάνει οδυνηρές υλικές θυσίες.

«Η νοοτροπία του “οχυρού” του Ισραήλ, η τάση για αποκαλυπτικό άγχος και η υπερσυναίσθηση της γενοκτονίας του παρελθόντος συνέβαλαν στην τάση να βλέπουμε οποιαδήποτε παραχώρηση ως συνολική παρά περιορισμένη. Το να παραχωρείς οτιδήποτε σημαίνει να παραχωρείς τα πάντα. Αυτή τη στιγμή, το ισραηλινό κοινό είναι ενωμένο για να υποστηρίξει τις στρατιωτικές του δραστηριότητες, παρόλο που συνεχίζει να διασπάται από την εγχώρια αντιπολίτευση στον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον ακροδεξιό κυβερνητικό συνασπισμό του» λέει ο Πάιτ.

Βλέποντας μια διεθνή τάση υποστήριξης των Παλαιστινίων, οι Ισραηλινοί πιστεύουν ότι ο αγώνας τους είναι υπαρξιακός. Είναι πεπεισμένοι ότι το εχθρικό ξένο κοινό απλώς δεν καταλαβαίνει ή δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον της χώρας τους. Έτσι, για μεγάλο μέρος του ισραηλινού κοινού, μια κατάπαυση του πυρός -ή ακόμη και μια επιβεβλημένη μείωση της στρατιωτικής έντασης – είναι μια αδιανόητη παραχώρηση, εάν ο πόλεμος είναι υπαρξιακός.

«Για να είμαστε ξεκάθαροι», λέει ο Simon Frankel Pratt, «αυτή είναι μια ακραία αντίδραση σε εύλογες απαιτήσεις για μεγαλύτερη προστασία των αμάχων που αντιμετωπίζουν φρικτές συνθήκες βομβαρδισμού, εκτοπισμού και στερήσεων. Ο μιλιταρισμός του Ισραήλ, η τάση να αναγνωρίζει όλες τις απειλές ως υπαρξιακές και η απροθυμία να αντιμετωπίσει την ξένη κριτική ως καλή πίστη προκαλούν μια βάναυση σκληρότητα στα δεινά των Παλαιστινίων».

Ο Νετανιάχου οδηγεί το Ισραήλ στη καταστροφή

Βέβαια, αυτή η αντίληψη στον εβραϊκό λαό, πυροδοτείται και ενισχύεται από τη σημερινή κυβέρνηση, ίσως την πλέον ακραία και επικίνδυνη του Ισραήλ, που απαρτίζεται από μέλη που επιζητούν ναζιστικές μεθόδους. Υπενθυμίζεται ότι σύγχρονοι ζηλωτές όπως o υπουργός Ιαμάρ Μπεν-Γκβιρ και ο τραγουδιστής Εγιάλ Γκολάν έχουν ζητήσει ακόμα και γενοκτονία ως αντίποινα.

O Λεβίν εξηγεί πως ο Νετανιάχου είτε με τους Παλαιστίνιους, την ισραηλινή κοινωνία των πολιτών ή τους συμμάχους του Ισραήλ στη διεθνή κοινότητα, προτιμά να υπαγορεύει όρους παρά να συμμετέχει σε ουσιαστικό διάλογο. Η άρνηση του Νετανιάχου να συμβιβαστεί, θυμίζοντας του ζηλωτές της Μασάντα, θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην καταστροφή του Κράτους του Ισραήλ όπως το ξέρουμε, προειδοποιεί ο Λεβίν.

«Η αδιάκοπη πολιτική του Νετανιάχου για προσάρτηση παλαιστινιακής γης για να επεκτείνει τους οικισμούς όχι μόνο εξουδετερώνει πολύτιμους κρατικούς πόρους, που χρειάζονται απεγνωσμένα για την παροχή καλών θέσεων εργασίας και στέγασης στο Ισραήλ, αλλά επίσης θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των Ισραηλινών στρατιωτών που είναι επιφορτισμένοι με την προστασία των ολοένα και πιο απροστάτευτων» τονίζει.

Προσθέτει μάλιστα πως με κάθε περαιτέρω εισβολή στη παλαιστινιακή γη, ο διαχωριστικός φράχτης γίνεται παράλογος, καθώς δεν ακολουθεί ούτε τα διεθνώς αναγνωρισμένα όρια ούτε εκείνα που υπαγορεύει η φύση ή η ασφάλεια.

Προειδοποιεί μάλιστα πως το Ισραήλ δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει τόσο ως εβραϊκό όσο και ως δημοκρατικό κράτος όσο απασχολεί εκατομμύρια Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης, οι οποίοι προσεγγίζουν δημογραφικά τους Ισραηλινούς.

Έτσι, από τη μία «το να τους δικαιώσει [Παλαιστινίους] θα σήμαινε το τέλος του εβραϊκού κράτους και από την άλλη να «να συνεχίσουμε να τους αρνούμαστε τα πλήρη συμμετοχικά δικαιώματα, θα σήμαινε το τέλος του δημοκρατικού χαρακτήρα του Ισραήλ» λέει ο Λεβίν. Έτσι, πως και ο Μπεν Γιάιρ, έτσι και ο Νετανιάχου δεν αντέχει τη διαφωνία, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

«Μαζί με τους εταίρους του στο συνασπισμό, κατάφερε να αποξενώσει σημαντικούς περιφερειακούς συμμάχους (Τουρκία), υπονόμευσε τις σχέσεις με άλλους (ΕΕ, ΗΠΑ) και η κυβέρνησή του ενεργεί όλο και περισσότερο για να παραγκωνίσει τη συζήτηση εντός του ίδιου του Ισραήλ (όπως η προτεινόμενη νομοθεσία για περιορισμό ξένης χρηματοδότησης για ΜΚΟ). Ο μύθος ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές είναι ευκολότερο να διατηρηθεί όταν οι αντίθετες φωνές αποσιωπώνται γρήγορα» λέει ο Λεβίν.

Υπήρχαν εναλλακτικές τότε, έτσι και σήμερα

Ωστόσο, όπως συνέβη και κατά την ρωμαϊκή πολιορκία πριν 2000 χρόνια, υπάρχουν εναλλακτικές.

Ενώ οι Ζηλωτές αυτοκτόνισαν, υπήρχαν κάποιοι πραγματιστές που επέζησαν και ευδοκίμησαν, όπως ο ραβίνος Yohanan ben Zakkai, που διαπραγματεύτηκε με τους Ρωμαίους, παίρνοντας την άδεια να ιδρύσει την Ακαδημία του Yavneh. Εκεί γράφτηκε η mishnah, η πηγή του ραβινικού Ιουδαϊσμού που στήριξε τη ζωή της Εβραϊκής Διασποράς για δύο χιλιετίες.

«Ο Νετανιάχου πρέπει να αποτινάξει το σύμπλεγμα Masada του, να αναγνωρίσει ότι δεν υπάρχει ευγένεια στην αυτοκαταστροφή και να ανοιχτεί σε συμβιβασμούς» λέει ο Λεβίν.

Το ίδιο πιστεύει και ο Πράτ, ότι δηλαδή υπάρχει διέξοδος από το σύμπλεγμα Μασάντα, χωρίς να περιορίζεται η επείγουσα και νόμιμη κριτική στην στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ. «Ενώ οι Παλαιστίνιοι σχολιαστές δεν χρειάζεται να αναμένεται να εκφράσουν ενσυναίσθηση για το Ισραήλ ενώ οι οικογένειές τους βομβαρδίζονται, οι ξένοι σχολιαστές μπορούν να κάνουν τη διαφορά αναγνωρίζοντας τον ισραηλινό πόνο και τον εβραϊκό φόβο στον απόηχο της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου. Αυτό είναι σύμφωνο με την έρευνα που υποδηλώνει ότι η πειθώ και η διπλωματία είναι ισχυρότερες όταν ξεκινούν από μια θέση ενσυναίσθησης παρά εχθρότητας» αναφέρει.

Βέβαια, σε αυτό το σημείο του Πρατ του διαφεύει ότι η διεθνής κοινότητα προφανώς και συμπονεί τον εβραϊκό λαό για τα αθώα θύματα της 7^ης Οκτωβρίου. Αυτό φάνηκε και στη πρώτη φάση των επιχειρήσεων. Τα σχόλια ελάχιστον ακραίων που παίρνουν ευχαρίστηση από τον θάνατο παιδιών σε μια συναυλία δεν μπορούν να μπουν σε μια σοβαρή εξίσωση που διαμορφώνει πολιτική.

Πάντως και ο ίδιος αντιλαμβάνεται ότι «είναι άδικο να απαιτούμε από το διεθνές κοινό να σταματήσει να αποκαλεί τη συμπεριφορά του Ισραήλ γενοκτονία, καθώς αυτός ο ισχυρισμός υπόκειται σε εμπειρογνώμονες και νομικές αμφισβητήσεις και αποτελεί επίσης το κέντρο βάρους των παλαιστινιακών απαιτήσεων για κατάπαυση του πυρός και ανακούφιση».

Έτσι, είναι πολύ ενδιαφέρον το ερώτημα που θέτει: Εάν δεν πρόκειται για γενοκτονία εις βάρος των Παλαιστινίων, γιατί δεν υπάρχει περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια, περισσότερη προσοχή στη χρήση στρατιωτικής βίας και ένα σαφές σχέδιο μεταπολεμικής ανοικοδόμησης που αποκαθιστά τις συνθήκες ζωής στη Γάζα και επιδιώκει να επουλώσει τις πληγές των μαχών;

«Με άλλα λόγια, ο ισχυρισμός για γενοκτονία μπορεί να συνοδεύεται από μια πρόσκληση, όπως σιωπηρά προσέφερε το Διεθνές Δικαστήριο, να τον αντικρούσει με πράξεις και όχι με λόγια» εκ μέρους του Ισραήλ.

Περισσότερο από ποτέ, Ισραηλινοί και Παλαιστίνοι θα πρέπει να βρουν τον δρόμο για μια δίκαιη ειρήνη, λέει ο Πρατ.

«Η κατοχή της Παλαιστίνης πρέπει να τελειώσει εάν το Ισραήλ θέλει ποτέ να απολαύσει πλήρη διεθνή νομιμότητα και οι Ισραηλινοί πρέπει να βρουν έναν τρόπο να εκλέξουν μια κυβέρνηση ικανή να επιδιώξει μια διπλωματική λύση στις ρίζες της σύγκρουσης. Αλλά αν πρόκειται να συμβεί αυτό, οι Ισραηλινοί πρέπει να μάθουν (και να δουν) ότι δεν βρίσκονται στη Μασάντα και ο κόσμος μπορεί να τους μεταχειριστεί όπως κάθε άλλο κράτος, ικανό για νόμιμη ύπαρξη», καταλήγει ο πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης.