Δημοψήφισμα για τον γάμο των ομοφύλων δεν μπορεί να γίνει

Ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος είναι μια σεβαστή προσωπικότητα και εκπροσωπεί την Εκκλησία με τον καλύτερο τρόπο (διάγοντας μια λιτή ζωή που εμπνέει τους πιστούς).

Ωστόσο πιστεύω ότι ήταν εσφαλμένη η πρότασή του για τη ενδεχόμενη διενέργεια δημοψηφίσματος σε ό,τι αφορά την επικείμενη πρωτοβουλία της κυβέρνησης για την καθιέρωση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών (και τη ρύθμιση των δικαιωμάτων των παιδιών των ζευγαριών αυτών).

Και θα εξηγήσω σύντομα για ποιους λόγους.

1. Γιατί μόνο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να προκηρύσσει δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα ή για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρά κοινωνικά ζητήματα (και εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα 3/5 του συνόλου των βουλευτών).

Αυτά ορίζει το ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο 44) και είναι προφανές ότι ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αναφερόταν στο περίφημο «λαϊκό δημοψήφισμα» (Volksabstimmung), όπου λ.χ. με πεντακόσιες χιλιάδες υπογραφές εκλογέων ένα ζήτημα τίθεται απευθείας στην κρίση του λαού.

Αυτή η μορφή του δημοψηφίσματος που ενεργοποιείται σε καντόνια της Ελβετίας δεν έχει καθιερωθεί συνταγματικά σε εμάς. Επομένως η ανωτέρω πρόταση για διενέργεια δημοψηφίσματος προφανώς προσκρούει στο ισχύον Σύνταγμα.

2. Εάν – υποθετικά – γινόταν ένα δημοψήφισμα για τον γάμο των ομοφύλων, τότε θα άνοιγε ένας άκρως επικίνδυνος «δρόμος» για τη δημοκρατική μας κοινωνία. Γιατί;

Γιατί μέσω του δημοψηφίσματος θα μπορούσε στο μέλλον μια τυχαία κοινωνική πλειοψηφία να καταργεί κάποια κρίσιμα ατομικά δικαιώματα άλλων κοινωνικών ομάδων (ή μειονοτήτων) τις οποίες η πλειοψηφία τούτη απεχθάνεται.

Θα μπορούσε – για παράδειγμα – μια συγκυριακή κοινωνική πλειοψηφία μέσω του δημοψηφίσματος να απαγορεύσει μια μικρή θρησκεία.

Ωστόσο, αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, γιατί με λαϊκά δημοψηφίσματα δεν είναι δυνατό να εξαφανίζονται θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα τα οποία κατοχυρώνονται και από το Σύνταγμα και από το ευρωπϊικό νομικό πλαίσιο.

Και είναι απαραίτητο να αναφέρουμε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε πρόσφατα απόφαση εναντίον της Πολωνίας (Przybyszewska and Others v, Poland), γιατί η χώρα αυτή είχε παραβιάσει το δικαίωμα για τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (που κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης) .

Και γιατί είχε γίνει αυτό; Γιατί η Πολωνία είχε αρνηθεί (με οποιονδήποτε τρόπο) να αναγνωρίσει νομικά τις ομοφυλικές σχέσεις .

Και επειδή ο Αρχιεπίσκοπος είναι ένας πολύ μορφωμένος άνθρωπος, θα του πρότεινα να ξαναδεί το γνωστό βιβλίο του βΒρετανού φιλοσόφου Τζον Στιούαρτ Μιλ «Περί Ελευθερίας» (On Liberty) που αποτελεί την κλασική υπεράσπιση της ατομικής ελευθερίας στον αγγλόφωνο κόσμο.

Επομένως, έστω και αν οι περισσότεροι από εμάς αποδεχόμαστε τον «πολιτισμό» και την κουλτούρα των ετερόφυλων σχέσεων, ο γάμος των ομοφύλων είναι το ατομικό δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή μιας κοινωνικής ομάδας και δεν μπορεί να τεθεί υπό την κρίση του λαού στο πλαίσιο ενός δημοψηφίσματος.

Και ας μη λησμονούμε το εξής: Τα ατομικά δικαιώματα καθορίζουν τις προϋποθέσεις που πρέπει να σέβεται ένα πολιτικό καθεστώς για να μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως δημοκρατικό. Δηλαδή ως την πολιτική μορφή μιας κοινωνίας ελεύθερων και ίσων ανθρώπων.

Ποιο είναι το συμπέρασμα; Με λαϊκά δημοψηφίσματα δεν καταργούνται ατομικά δικαιώματα τα οποία είναι εγγυημένα από το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση.

Και προκαλεί δυσάρεστη εντύπωση ότι ακόμη και υπουργοί της κυβέρνησης εμμένουν σε μια αναχρονιστική και θεολογική θεώρηση του όλου ζητήματος!

* Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής Νομικής Σχολής του ΑΠΘ (kalfelis@law.auth.gr)

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»