«Με προτιμούσαν γυμνή και σιωπηλή» – Η «Εμμανουέλα» αποτέλεσε κινηματογραφικό ερωτικό ορόσημο

Η Εμμανουέλα δείχνει το γυμνό της στήθος πάνω από ένα λευκό δαντελένιο φόρεμα. Φορά επίσης χοντρές, μάλλινες κάλτσες μέχρι το γόνατο και μπότες με κορδόνια στον αστράγαλο. Με το χέρι της φέρνει αφηρημένα τα μαργαριτάρια κοντά στο στόμα της. Όλα αυτά είναι ένας τρόπος για να υποκινήσει μια ερωτική ένταση που είναι αποτέλεσμα άλλων εντάσεων, αυτών που συμβαίνουν μεταξύ ενδυμασίας και γύμνιας, αθωότητας και ακολασίας.

Τα μάτια της είναι καρφωμένα σε εκείνα του θεατή- το αριστερό της πόδι είναι σταυρωμένο πάνω από το δεξί. Υπάρχει ένα διπλό μήνυμα παρότρυνσης και παρεμπόδισης. Όλα αυτά, παρουσιασμένα πάνω σε μια μπαμπού καρέκλα, η οποία θα γινόταν γνωστή ως «καρέκλα της Εμμανουέλας» από εκείνη τη στιγμή και μετά.

«Φέτος συμπληρώνεται μισός αιώνας από την πρεμιέρα της ταινίας Εμμανουέλα, ενός πολιτιστικού φαινομένου που ξεπέρασε κατά πολύ την εισπρακτική επιτυχία και πέρασε από διάφορα στάδια κριτικής και δημόσιας εκτίμησης. Μετά την αρχική φρενίτιδα -μόνο στο κέντρο του Παρισιού συγκέντρωσε περισσότερους από τρία εκατομμύρια θεατές για συνολικό πληθυσμό περίπου δύο εκατομμυρίων- έφτασε να θεωρείται το υποπροϊόν μιας συγκεκριμένης, ξεπερασμένης συγκυρίας, αλλά και να καθιερωθεί ως μανιφέστο της σεξουαλικής επανάστασης, για να χρησιμεύσει αργότερα ως αντικείμενο ανάλυσης από φεμινιστική σκοπιά» γράφει σχετικό άρθρο στην El País.

Το κύμα του σοκ του Μάη του ’68 είχε φέρει μια χαλάρωση των σεξουαλικών ηθών που ευνοούσε τον πειραματισμό και την αμφισβήτηση της μονογαμίας

Photo: Wikimedia Commons

Ένα όνομα, μια ιστορία

Πριν από δύο χρόνια, η Γαλλίδα σκηνοθέτης και κριτικός Clélia Cohen σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ Emmanuelle, la plus longue caresse du cinéma français (Εμμανουέλα, η βασίλισσα του γαλλικού ερωτικού κινηματογράφου), το οποίο ανέδειξε τη σύνδεσή της με τη χειραφέτηση μετά τον Μάιο του 1968.

Λίγο νωρίτερα, ανακοίνωσαν το σχέδιο (προς το παρόν βρίσκεται σε αναμονή) για μια σειρά με θέμα τη ζωή της Σύλβια Κριστέλ (1952-2012), της πρωταγωνίστριας της αρχικής ταινίας, η οποία έχει ιδιαίτερη απήχηση στην εποχή του #MeToo, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει και ένα είδος ριμέικ, το οποίο θα γίνει από τη σκηνοθέτιδα, Όντρεϊ Ντιβάν -συγγραφέα του Happening (2021), μιας ταινίας για το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση- με τη Νοεμί Μερλάντ και τη Ναόμι Γουότς στο καστ.

Η Εμμανουέλα του 1974 αφηγείται τις ερωτικές περιπέτειες μιας νεαρής Γαλλίδας που βρίσκεται σε ανοιχτό γάμο με έναν διπλωμάτη, και όλα αυτά με φόντο μια Ταϊλάνδη βγαλμένη από lifestyle περιοδικό. Αν και οι ερωτικές σκηνές του -πάντα προσομοιωμένες- δεν ήταν τίποτα μπροστά στο ερωτικό περιεχόμενο που μπορεί να βρει κανείς στις σημερινές πλατφόρμες streaming, ήταν ασυνήθιστα ξεκάθαρες  για τον εμπορικό κινηματογράφο της εποχής.

Μέχρι και 43 «επίσημες» ταινίες γυρίστηκαν με την ονομασία Εμμανουέλα, εκτός από αμέτρητα παράγωγα, όπως μια μαύρη Emmanuelle (Black Emanuelle, 1975), μια καλόγρια (Sister Emanuelle, 1977) και μια διαγαλαξιακή (Emmanuelle in Space, 1994).

Δείτε το βίντεο 

«Σας αφήνει να αισθάνεστε καλά χωρίς να αισθάνεστε άσχημα»

Πριν από πενήντα χρόνια, το πεδίο είχε προετοιμαστεί κατάλληλα για την κυκλοφορία της αρχικής ταινίας. Το κύμα του σοκ του Μάη του ’68 είχε φέρει μια χαλάρωση των σεξουαλικών ηθών που ευνοούσε τον πειραματισμό και την αμφισβήτηση της μονογαμίας. Οι έρευνες για τη σεξουαλικότητα του Άλφρεντ Κίνσεϊ και των Μάστερς και Τζόνσον είχαν ανοίξει το δρόμο για δημοσιεύσεις όπως το μπεστ σέλερ Ανοιχτός Γάμος: A New Life Style, στο οποίο η Nena και ο George O’Neill συζητούσαν τις ελπιδοφόρες δυνατότητες της μη μονογαμίας.

Στη Γαλλία, ο Ζωρζ Πομπιντού είχε πεθάνει και ο συντηρητικός Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν είχε μόλις εκλεγεί πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, νικώντας τον σοσιαλιστή Μιτεράν, αφού δελέασε τους ψηφοφόρους – τι παράδοξο – με την προεκλογική υπόσχεση της κατάργησης της λογοκρισίας, η οποία δημιούργησε ένα κύμα ερωτικών πρεμιέρων, του οποίου η Εμμανουέλα ήταν η ναυαρχίδα.

Λίγο νωρίτερα, ένα προπορευόμενο κόμμα είχε ανοίξει το δρόμο: Ταινίες όπως το Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι (του Μπερνάντο Μπερτολούτσι, 1972), Το Μεγάλο Φαγοπότι (1973, Μάρκο Φερέρι) και Η μητέρα και η πόρνη (1973, Jean Eustache) είχαν ήδη ενσωματώσει στοιχεία ελευθεριάζουσας πλοκής και ρεαλιστικές σκηνές σεξ σε ένα, ας πούμε, πλαίσιο κύρους, μακριά από το πορνογραφικό. Ωστόσο, το σεξουαλικό τους περιεχόμενο ήταν ένας τρόπος να εκφράσουν μια κάποια δυσφορία και να αμφισβητήσουν τους κυρίαρχους θεσμούς, ενώ η Εμμανουέλα αντανακλούσε μια ανέμελη, ηδονιστική στάση, που προοριζόταν ως πικάντικο καρύκευμα στο στιφάδο των αστών. Το σλόγκαν της, «Σας αφήνει να αισθάνεστε καλά χωρίς να αισθάνεστε άσχημα», ήταν σαφές για τις προθέσεις της.

«Συνειδητοποίησα ότι το κοινό είχε επηρεαστεί βαθιά από την Εμμανουέλα και ήθελε να παρατείνει τη φαντασίωσή του, να με κρατήσει μέσα σε αυτήν, συμβολική και γυμνή, εξιδανικευμένη και αναγκαία»

Photo: Wikimedia Commons

Εθισμός σε αλκοόλ και κοκαΐνη

Η Σίλβια Κριστέλ εμφανίστηκε σε άλλες τρεις ταινίες και σε μια τηλεοπτική σειρά με φθίνουσα αλλά σημαντική επιτυχία. Οι καλύτερες ταινίες της – Alice or The Last Escapade (1977) του Claude Chabrol, La Marge (1976) του Walerian Borowczyk ή René La Lanne (1977), του Francis Girod – ήταν εμπορικές αποτυχίες και είναι πρακτικά αδύνατο να βρεθούν σήμερα. Οι υποκριτικές της ικανότητες αμφισβητούνταν πάντα – αν και, για να είμαστε δίκαιοι, δεν είχε ποτέ πολλές ευκαιρίες να τις δείξει.

Παρά τη γνώση της αγγλικής γλώσσας, η Κριστέλ δεν μπόρεσε να κάνει καριέρα στον αμερικανικό κινηματογράφο. Εκτός από μερικές λυπηρές επαγγελματικές αποφάσεις – σύμφωνα με το βιβλίο του Jeremy Richey Sylvia Kristel: From Emmanuelle to Chabrol (2022), απέρριψε ρόλους στο The Serpent’s Egg του Μπέργκμαν, στα Dune και Blue Velvet του Ντέιβιντ Λιντς και στο King Kong του Τζον Γκιγιέρμιν – δεν βοήθησε ούτε ο εθισμός της στο αλκοόλ και την κοκαΐνη.

Η ηθοποιός πέθανε από καρκίνο το 2012 μετά τη δημοσίευση των απομνημονευμάτων της, στα οποία περιέγραφε με μοναδική διαύγεια τη διφορούμενη θέση στην οποία είχε περιέλθει: αυτή της αξιοσέβαστης και ταυτόχρονα καταφρονημένης σταρ. Παραπονέθηκε ότι καμία από τις μη ερωτικές ταινίες της δεν είχε προσελκύσει το κοινό. «Ήμουν ντυμένη, αλλά ο κόσμος με προτιμούσε γυμνή», έγραψε. «Μιλούσα, αλλά τους άρεσα περισσότερο βουβή ή μεταγλωττισμένη. Συνειδητοποίησα ότι το κοινό είχε επηρεαστεί βαθιά από την Εμμανουέλα και ήθελε να παρατείνει τη φαντασίωσή του, να με κρατήσει μέσα σε αυτήν, συμβολική και γυμνή, εξιδανικευμένη και αναγκαία».

*Με στοιχεία από elpais.com