Η αχανής οικονομία του Διαστήματος

12 Απριλίου 1961. Ο σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν είναι ο πρώτος άνθρωπος που ταξιδεύει στο Διάστημα. Εξήντα τρία χρόνια αργότερα, η παγκόσμια οικονομία του Διαστήματος έχει πλέον ένα δυσθεώρητο μέγεθος, τέτοιο που ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), το Γραφείο Οικονομικών Αναλύσεων του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Eurostat συνεργάστηκαν για να μπορέσουν να ορίσουν τι ακριβώς μετράμε όταν μιλάμε για την οικονομία του Διαστήματος.

Η κοινοπραξία αυτή κατέληξε στη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τη μέτρηση της οικονομίας του Διαστήματος, κυρίως για την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Η οικονομία του Διαστήματος έχει παρακλάδια τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Πρόκειται για μια ολοένα αναπτυσσόμενη οικονομία, στην οποία δραστηριοποιούνται κρατικές και διεθνείς διαστημικές υπηρεσίες, αλλά και εκατοντάδες ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες αυξάνονται ραγδαία.

Τομείς

Το κοινό πλαίσιο για τη μέτρηση της οικονομίας του Διαστήματος τη χώρισε στους εξής τομείς: βιομηχανικά προϊόντα, κατασκευές, υπηρεσίες μεταφοράς και αποθήκευσης, υπηρεσίες πληροφορίας και επικοινωνίας, οικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες δημόσιας διοίκησης και άμυνας, επιμορφωτικές υπηρεσίες, τέχνες και ψυχαγωγία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της οικονομίας σχετίζεται με τους δορυφόρους που βρίσκονται στο Διάστημα και επικοινωνούν με τα γήινα, παρέχοντας διαδικτυακό σήμα και συχνότητες τηλεπικοινωνιών, μεταξύ άλλων. Το 2018, οι δορυφορικές επικοινωνίες αποτελούσαν το 26% της οικονομίας του Διαστήματος, με το μερίδιό τους να αναμένεται να φτάσει το 50% μέχρι το 2040.

Σύμφωνα με την αμερικανική μη κερδοσκοπική οργάνωση Space Foundation, που παρακολουθεί και προωθεί την οικονομία του Διαστήματος, υπολόγισε τη συνολική αξία της οικονομίας του Διαστήματος στα 546 δισ. δολάρια το 2022. Από αυτά, τα 288 δισ. (52,7%) αντιστοιχούν στα εμπορικά προϊόντα και τις υπηρεσίες του Διαστήματος, τα 139,6 δισ. (25,6%) σχετίζονται με τη βιομηχανία εμπορικών υποδομών και υποστήριξης. Ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ για το Διάστημα αντιστοιχεί σε 69,5 δισ. δολάρια (12,7%), ενώ οι κυβερνητικές διαστημικές υπηρεσίες εκτός ΗΠΑ υπολογίζονταν στα 49,1 δισ. (9%). Σε ό,τι αφορά τον όγκο των επενδύσεων στο Διάστημα, τις ΗΠΑ ακολουθεί η Κίνα και έπεται ο ΕΟΔ.

Μεγέθη

Σύμφωνα με τον κολοσσό της συμβουλευτικής McKinsey, η συνολική αξία της οικονομίας του Διαστήματος αναμένεται να φτάσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια μέχρι το 2030, με άλλες εκτιμήσεις, όπως της Pricewaterhouse Coopers, να είναι πιο συντηρητικές και να τοποθετούν τον ορίζοντα για το 1 τρισ. στο 2040. Σε κάθε περίπτωση, η ανάπτυξη της οικονομίας του Διαστήματος είναι ταχύτατη. Ενδεικτικά, το 2010 η συνολική της αξία υπολογιζόταν από τη McKinsey στα 280 δισ. δολάρια.

Σύμφωνα με τον ΕΟΔ, για κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στο Διάστημα, υπάρχει επιστροφή 6 ευρώ στη Γη, κατά μέσο όρο. Γίνεται σαφές, λοιπόν, πως το Διάστημα πρόκειται για «χρυσωρυχείο» και αυτός είναι και ο λόγος που όλο και περισσότερες εταιρείες αποφασίζουν να δραστηριοποιηθούν σε αυτό. Το παράδειγμα της SpaceX του Έλον Μασκ, με το σύστημα δορυφόρων Starlink, είναι χαρακτηριστικό. Η αξία της εταιρείας εκτιμάται σήμερα κοντά στα 180 δισ. δολάρια. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στην οικονομία του Διαστήματος έχουν άλλωστε ωθήσει και τις κρατικές υπηρεσίες σε νέες επενδύσεις, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικές.

Επενδύσεις

Οι επενδύσεις ιδιωτικών κεφαλαίων στην οικονομία του Διαστήματος ανέρχονταν, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της McKinsey, σε περισσότερα από 12 δισ. δολάρια το 2022, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα έχουν ξεπεράσει τα 20 δισ. Παράλληλα, οι νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην οικονομία του Διαστήματος έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια: ήταν περίπου 250 το 2010, περισσότερες από 600 το 2022 και αναμένεται να είναι περισσότερες από 1.000 το 2030.

Ταυτόχρονα, έχουν πληθύνει και οι χώρες που έχουν διαστημικές υπηρεσίες, με πολλές να έχουν και παρουσία στο Διάστημα μέσω δορυφόρων. Το 2009, διαστημική υπηρεσία είχαν μόλις 55 χώρες. Το 2022 είχαν γίνει 70, ενώ το 2030 υπολογίζεται πως θα είναι περισσότερες από 100.

Σε ό,τι αφορά τους δορυφόρους, το Διάστημα παρουσιάζει ιδιαίτερη κίνηση τα τελευταία χρόνια. Οι ενεργοί δορυφόροι υπολογίζονταν σε περίπου 1.000 το 2011, έφτασαν τους 4.850 το 2022 και μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τους 15.000.

Το 2022 εκτοξεύθηκαν στο Διάστημα 145 μεγάλοι και περίπου 1.740 μικροί δορυφόροι. Το 2009 είχαν εκτοξευθεί μόνο 75 μεγάλοι δορυφόροι, ενώ οι εκτοξεύσεις μικρών δορυφόρων ήταν μόλις 330 το 2018. Το 2030 υπολογίζεται πως θα εκτοξεύονται περισσότεροι από 200 μεγάλοι και 3.000 μικροί δορυφόροι ετησίως.

Οι τρεις ενεργοί δορυφόροι της Hellas Sat

Κάτι που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι πως η Ελλάδα έχει επίσης διαστημική παρουσία. Το 2017 δημιούργησε τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό (ΕΛΔΟ) υπό το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αλλά δέχθηκε δριμεία κριτική.

Ο ΕΛΔΟ έκανε τα πρώτα του βήματα στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών και διεθνών συνεργασιών. Οι δραστηριότητες του διαδόχου σχήματος, του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ), περιορίζονται, σε μια πρώτη τουλάχιστον φάση, στο «κοντινό» Διάστημα (χαμηλή τροχιά, 300-400 χιλιόμετρα από τη Γη), όπου βρίσκονται οι μικρότεροι δορυφόροι, οι οποίοι παρέχουν σειρά υπηρεσιών, όπως είναι για παράδειγμα οι δορυφορικές απεικονίσεις.

Ασχολείται με τη συλλογή δεδομένων από δορυφόρους χαμηλής τροχιάς προς όφελος του Δημοσίου, για παράδειγμα στην κτηματογράφηση, στην ανταπόκριση σε έκτακτες φυσικές καταστροφές, ή ακόμα και στη φύλαξη των συνόρων.

Arabsat

Ωστόσο, η χώρα μας έχει παρουσία και στο «μακρινό» Διάστημα, μέσω του εθνικού χειριστή δορυφόρων Hellas Sat. Η Hellas Sat, που ιδρύθηκε το 2001 και από το 2013 ανήκει κατά 99% στην Arabsat της Σαουδικής Αραβίας, είναι υπεύθυνη για τους δορυφόρους που έχει εκτοξεύσει στο Διάστημα η Ελλάδα, μαζί με την Κύπρο. Οπως λέει στα «ΝΕΑ» ο Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς, διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat, η εταιρεία έχει ελκύσει επενδύσεις άνω των 700 εκατομμυρίων ευρώ συνολικά στα 22 χρόνια ζωής της.

Οι ενεργοί δορυφόροι της Hellas Sat είναι τρεις: ο Hellas Sat 2, ο Hellas Sat 3 και ο Hellas Sat 4 και κινούνται στο «οικόπεδο» που έχει κατοχυρώσει η Ελλάδα στη γεωστατική τροχιά και το οποίο βρίσκεται στις 39 μοίρες ανατολικά. Η ζήτηση για τα «οικόπεδα» της γεωστατικής τροχιάς είναι πολύ μεγάλη και λειτουργεί στη βάση του «first come, first serve» («όποιος προλάβει»). Η χώρα μας κατοχύρωσε το συγκεκριμένο οικόπεδο το 2002 και το διατηρεί έκτοτε.

Η γεωστατική τροχιά τοποθετείται στα 36-37.000 χιλιόμετρα μακριά από την επιφάνεια της Γης και η κίνηση σε αυτήν είναι συγχρονισμένη με την κίνηση της Γης. Επομένως, οι δορυφόροι που βρίσκονται σε αυτήν είναι σταθεροί ως προς τον πλανήτη μας.

Οι γεωστατικοί δορυφόροι της Hellas Sat εξυπηρετούν την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και το νότιο τμήμα της Αφρικής, παρέχοντας υψηλές ταχύτητες διασύνδεσης σε εταιρείες τηλεφωνικής και Ιντερνετ, δορυφορική τηλεόραση, data centers, υπηρεσίες cloud κ.λπ. Και οι τρεις ενεργοί δορυφόροι βρίσκονται στην ίδια περιοχή της γεωστατικής τροχιάς (39 μοίρες ανατολικά) και επικοινωνούν με τους επίγειους σταθμούς της Hellas Sat σε Ελλάδα και Κύπρο, όπου απασχολούν εξειδικευμένο προσωπικό.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»